Wikipedia:Houptsyte/Hesch gwüsst/Archiv/2011

2011

• ... dass en Bada-Wirdaberg s Hauptorgan vo jedra Gmoid emmer da Nama „Gmoidrot“ hot, au wenn oinzlne Gmoida ganz onderschiidlich grauß send, ond sich manche als Stadt, Graußa Kreisstadt oder als Stadtkreis bezeichna deffet?
• ... dass im Joor 1996 di 18 nuch vorhandene Zugsäinhäite vo d'r RABDe 12/12 ä Hauptrevisiuu überchuu händ, was bedüüted, ass si in ihri Beschtandttäil zerläit und überholt wordä sind?
• ... dass de Njörd (an. Njörðr) de nordgermanischi Meergott gsi isch und zum Geschlecht vo de Wane ghört?
• ... dass die hütige Bernhardiner öberzüchtet sind und vill z schweer und nüm nützli för Lüüt z finde, wo vo Lauine verschüttet wore sind?
• ... dass de Kantoo Appezöll Inneroode sechs Bezirk, aber keni Gmëënde het?
• ... dass s Filderkraut a Art Schpitzkohl isch, wo noch de Fildern, dem Höhezug südöschtlich vo Schtuttgart benannt isch?
• ... dass es noch em Dod vu dr Grefin Ermensinde anne 1246 zue me Stryt um d Wälder vum luxeburgische Dorf Äischen chuu isch, wu erscht 1761 dur e Dekret vum Provinzialrot glest woren isch?
• ... dass d Saag vom Säntisriis erklärt, worum im Appezellische und im Toggeborg no hüt all Hüser verstroit ide Landschaft sind?
• ... dass Augusta Raurica zur Zit vo siiner höggste Blüeti währed dr lange Friidenszit vom 1. bis zum 3. Johrhunderte e rächt aasehnlige römische Stadt uf dr Nordsite vo de Alpe mit öbbe 10'000 bis 15'000 Iiwohner gsi isch?
• ... dass di Albanischschwyzer Sängeri Ilira Gashi mit eme albanisch- un bärndütsch-sproochige Lied im Wettbewerb zur Verträtig vo de Schwyz im Eurovision Song Contest 2011 aaträtte isch, aber numme bis in s Finale cho isch?
• ... dass s Prakrit d Bizaichnig vo de mittelindische Tielekt isch, wo im Gegesatz zum Sanskrit, wo e künstlichi Literatursprooch isch, di gsprochni Sprooch vom Alltaag gsi isch?
• ... dass d Burg Liechtebärg 1197 zum erste Mol urkundlig erwähnt worde isch und zu de eltiste Stauferburge z Dütschland zelt?
• ... dass de Rotspecht zum neste jedes Joor e noiji Hööli inen Bommstamm hackt, und di alte Höölene denn di andere Joor vo anderne Vögel bizoge wered?
• ... dass S Basler Antikemuseum s jüngste vo de staatlige Museä vo Basel isch, obwohl antiki Objekt scho zum Urbestand vo dr öffentlige Basler Museumssammlig gehört hai, wo 1661 mit em Chauf vom Amerbachkabinett entstanden isch?
• ... dass keini vu dr vier Friburger Stadtbahnlinie dr Friburger Stadtdeil Mooswald afahrt, d'Brisgau-S-Bahn Friburg–(Alt-)Brisach dr Stadtdeil aber mit dr Haltestelle Neue Messe/Universität bedient?
• ... dass d Nochbere es nit beduurt hen, wo mä s Basler Rhiidoor 1839 schliesslig abbroche het, wyl s Door die änge Gasse und d Schiffländi sehr verdunklet haigi, un au wil d Uhr hüfig falsch gloffe siig und au kei Schlagwärk gha haig?
• ... dass de Wisswi Vernaccia di San Gimignano als erster italienischer Wi dr Status vu ere DOC het?
• ... dass s Begriffspaar Fortis u Lenis im 19te Jahrhundert vo historische Sprachwüsseschaftler under em Ydruck vom Alemannische prägt worde isch?
• ... dass der Oschtalbchrais vù dr Flächi här dr dridgreeschd Landchrais z Baade-Wiirdebäärg isch?
• ... dass de ärscht Buechstab usem arabische Alphabet, Alif oder Alif ( ألف‎ ), wie s latiinische A, däm griechische Alpha un em hebräische Aleph, usem phönizische Aleph hervorgonge isch?
• ... dass mer under Ostalemannisch alli alemannische Dialekt zämmefasst, wo de Plural vum Verb in allene dri Persone uf -et (oder au -ät, -at) bilde?
• ... dass der Nome vom Schtadtdoal vo dr bayrische Schtadt Fiase Weißesea, entweder auf an Alemanne mit Name Wizo zruckgoht, oder vo dene weiße Kalchablagrunga im Sea kommt?
• ... dass Paprika, Domate, Zucchini, Chürbis und Gurke vo dr Biologii us gseh Frücht si, aber faschd immer nit as Obschd sondern as (Fruchd)gmües bezeichnet wärde?
• ... dass im ene Oberzentrum, in dr Ruumornig und dr Wirtschaftsgeografii e zentrale Ort vo dr höggste Stuefe, näben em Grundbedaarf und em periodische Bedaarf au dr spezifisch Bedaarf deckt wärde cha?
• ... dass dr Blue Fire Megacoaster im Europa-Park in Ruescht 2010 zur beschte Katapultbahn vo dr Wält gwählt worde isch?
• ... dass Chrütertee eigentli gar kei Tee isch sondern en Ufguss, wyl Tee immer usem Teebaum gmacht wird?
• ... dass d’erstu bergstiga zar Signalkuppe dan 9. augstu 1842 durch da' chilchheir Giovanni Gnifetti und sibni b’laitra (unter di dan arzner Giovanni Giordani) ïst g’scheit?
• ... dass Nej-Brisach in dr Verwaltungsgmeinschaft Communauté de communes du Pays de Brisach dr Namme gä het, aber trotzdem nit ihr Sitz isch?
• ... dass s Langobardische wie s Altalemannisch und die andere althochdütsche Dialekt, die zwait Lutverschiebig döregmacht het?
• ... dass dr Bischof vo Basel scho 1527 si Residänz noch Pruntrut verleit het, au wenn s Fürstbischdum Basel ersch mit em Riichsdeputationshauptschluss vom 25. Februar 1803 ändgültig ufghört het z existiere?
• ... dass s Wort Föö (Pföö, Föhn; altalem. fônno) als Bezeichnig für e warmi Luft wo vor alem im Früelig und Herbst dur d Alpetääler goot, vum Latinische Wort favonius chunt, un natuurgmääss ussert i romanische Tielekt uursprüngli nu im Alemannische haimisch isch?
• ... dass d Chasselas Wysswy-Truube im Markgräflerland in Südbade zwische Friburg un Basel de meischt-aapflanzti Wysswyräbe isch, in andere Wibauregione in Dytschland degege praktisch nit aapflanzt wird?
• ... dass de hinduistische Totegott Yama d Yami as di erste Wese wo gstorbe sind geltet, und drum au as Stammeltere vo de Mensche geltet?
• ... dass im Atlas vu dr historische dytsche Mundarte uf em Biet vu dr Tschechische Republik sich d Ufmerksamkeit unter andrem uf di tschechische Yyfliss in dr dytsche Dialäkt richtet un dodermit uf e sprochligi Dokumäntation vum Zämmeläbe vu Dytsche un Tscheche?
• ... dass d'Sprächer vum Besermandialäkt vo de permische Sproch Udmurtisch ethnologisch gseh Tatare sin, wo sich bis in s 19. Johrhundert no als Tschuwasche bezeichnet hän?
• ... dass d Gegend im Drüeck vo Brugg, Turgi un Klingnau, wo die drü Flüss Aare, Rüüs un Limmat kurz nachenand bim Gäbischtorfer Ortsteil Vogelsang zämmeflüsset, als Wasserschloss vo de Schwiiz bezeichnet wird?
• ... dass e Säsli e Ähnlichkeit middere Machede het, am Änd aber me boge isch, am Kaiserstuehl un andere Briisgaüer Wiigegnige bsunders zum Räbstäcke spitze brücht wore isch un wäge däm in ere Minderheit vu Ortschafte im Briisgaü aü Stäckespitzer heißts?
• ... dass de Sissacher Revoluzzer Johannes Martin sich für d Trennig vom Kanton Basel ygsetzt het, im Joor 1840 e füerendi Rolle bim Gmeinijoggeliputsch z Gälterchinde gschpilt het, bis är 1860 nach Südamerika usgwanderet isch und dört an eme unbekannte Ort und Zytpunkt gschtorbe isch?
• ... dass dr Name vo dr Gmeind Vogelgrien im Haut-Rhin (Owerelsass) nit e griene Vogel meint, sundern dr Wortteil grien uf e Sandbank im Rhin hinwiist, wo wohrschins von Vögel als Raschtplatz gnutzt worde isch?
• ... dass s Doppeloppidum Alteburg-Rhiinau vermuetli zum Stamm vo de Helvetier ghört het un aini vo de grösste spootkeltische Oppida gsii isch, de Grund wege wa de grossi und wichtigi Ort verloo woren isch, aber uugwüss bliibt?
• ... dass de französisch Kanton Hïnige als Teil vu dr Trinationale Agglomeration Basel rümplanerisch dr französisch Teil vu dr Stadtregion vu Basel isch?
• ... dass mä hützudags historische Pfahlbautesiidlige, wo uf füechtem Bode und nid im Wasser baut worde si, Füechtbodesiidlig sait und nüm Pfahlbautesiidlig?
• ... dass ds Xenegugeli-Tier-ABC vom Roland Zoss ds einzige moderne Mundart-ABC i der Schwyz i dere Form mit Bilder und Musige vo A bis Z isch?
• ... dass dr Schwäbische Albvorei, oiner vo de eldeschde Gebirgs- ond Wandrvorei vo Deitschland, a riisigs Netz vo Wandrweag ondrhelt, wo zamma a Lenge vo meh wia 20.000 Kilometr hend?
• ... dass d Tielekt vom Förstetum Liechtestää i drai Tielekt glideret were chöned: s Unterländische mit de Gmoonne Ruggäll, Schellebärg, Gamprii, Escha, Mura, s Oberländische mit de Gmäände Planka, Schaa, Vadoz, Tresa und Balzers, und s Walsertütsche i de Gmeind Trisabäärg?
• ... dass es innerhalb von e baar französische Gmeinde no Communes associées (öbbe: assoziierti Gmeinde oder Deilgmeinde) git, wobii es sich um Gmeinde handlet, wo früehner emol sälbständig gsi si und wo immer no e begränzti Eigeständigkeit innerhalb vo dr neue Gmeind hai?
• ... dass d Gmäind Giswil im Kanton Obwaldä flächemässig eppe gliich grooss wie d Stadt Ziri isch, aber numme 3514 Iwooner zelld?
• ... dass bim Alpeglüe s Suneliecht vo fiine Partikel i de Luft gstroit werd und sich a Felswänd oder Schnee- und Iisfelder spieglet?
• ... dass e Stickele vum Bànn vum Ort Rhinài im Unterelsàss uf dr rachte Sitte vum Rhin lejt, un àls gmeinfrej Gebiet Rheinau e Teil vum Ortenàikreis ém Lànd Bàde-Wirttebari ésch?
• ... dass de Diphthong im Wort ‚sueche‘ im Margräfler Dialäkt vo Opfige als en grundete halbgschlossene Zentralvokal ussgsproche wird?
• ... dass d Yygangssplate zue dr Bärehehli uf dr Schwebische Alb schyns scho im Mittelalter brucht woire go Peschtopfer yynezgheje?
• ... dass uff de Peutingersche Tafle, ere Landcharte, wo us de Römerzit stammt, nördlich vom Rhii de Schriftzug SVEVIA gegenöber vo Mainz (Mogontiaco) und Stroosburi (Argentorate) und de Vogese (Silva Vosagus) gnennt isch, nördlich vom Bodesee de Schwarzwald (Silva Marciana) iizaichnet isch und drüber de Name ALAMANNIA stoot?
• ... dass d Predigt z Cazis bis um 1908 mindeschtens eimool im Monet uff Rätoromanisch ghalte worde isch, de Pfarrer no aber demit uffghört het „weil er beobachtete, dass allemal, wenn er einmal im Monat die Predigt begann mit ‹Cars fideivels›, die Leute sich ostentativ zum Schlafen eingerichtet hätten?
• ... dass dr Trollinger, a rode Räbsorde, auf um dia 2.500 Hegdar Fläche en Wirrdaberg schdohd ond en wiachtigr Doel voh dr Schwäbischa Läbensard isch?
• ... dass s Basler Breiti-Quartier si Name vome freie, ebene Fäld übercho het wo früehner zwüschem Dalbe-Quartier und der Birs uf dr underste Flussterasse glägen isch?
• ... dass s Dorf Guébestroff ìm Département Moselle ìn dr Region Lothrìnge ím Drissgjehrige Kriej velli zerstert worre isch, ùn ànne 1650 nume no vier Familie ìm Ort gwohnt han?
• ... dass d Julie Fowlis e schottischi Sängeri un Musikeri isch, wo uff de mehrheitlich Gälisch-sproochige Insel North Uist uffgwaggse isch, un überwiigend uff Schottisch-Gälisch singt?
• ... dass d Ufnau di gröschti Insle im schwiizerische Zürisee isch un sich im Eigetum vom Chloschter Einsidle befindet?
• ... dass d Marie Kurz geborene von Brunnow, a deitscha Pazifischdin, Sozialischdin, d Frau vom Dichter Hermann Kurz ond d Muadr vo dr Schriftstellere Isolde Kurz, bewusst ihre Adlstitl aaglegt ond da Familianama vo ihrem Môô ôôgnomma hot, om so ihr liborala demokradischa Gsennong zo zeiga?
• ... dass mer als Carme-Gruppe ä Gruppe vu Monde vum Planet Jupiter bezeichnet, wo sich uf ähnliche Bahne zwische 22,9 un 24,1 Millione km bewege?
• ... dass vo de öppe 100 Fischarte wo i de Schwiiz vorchömed, im Rhii bi Basel öber 60 Arte biobachtet were chönd, i de Hoochalpe dergege numeno s Bachförnli vorchunnt?
• ... dass dr Bernhard I. vu Bade anne 1415 d Markgrofschafft Hachberg um d Hochburg fir 80.000 Gulde vum Markgrof Otto II. vu Hachberg gchauft het un dodermit d Näbelinie vu dr Markgrofe vu Hachberg noch em Dod vum Otto in d Hauptlinie zruckgfiert het?
• ... dass bi de Tiernäme vom Försteland e männlichi Tuube unterschide wird un als Chuut bezeichnet wird?
• ... dass vùm Walserdialäkt vù Aager fir dr Schwyzer Schbroochatlas kai Ùfnaame me gmachd woore isch, wel Aager 1936 im Stausee (Lago d Agaro) ùndergange isch ùn di maischde Yywooner derno ùf Baceno oder Crodo zooge sin?
• ... dass a Schwäbischer Biblkuacha a Gebäck ischt, wo d Zuatada em Rezept durch Vorweis uf vorschiidene Bibelstella ôôgäa send, wo ma zerscht nôchleasa muaß, om zo wissa, was ma nemma soll?
• ... dass dr Kanton Waadt zur Ziit vo dr Helvetische Republik noochem französische Name für de Gänfersee Kanton Léman gheisse het?
• ... dass de rätoromanisch Ortsname vo Tomils, ere ehemoligi politischi Gmeind im Kreis Domleschg im Kanton Graubünde, em ganze Domleschg (rätoromanisch Tumleastga/Tumgleastga) de Name gee het?
• ... dass dr Jean-Jacques Waltz alias Hansi in sinere „Histoire d'Alsace“ s elsässisch-alemannisch Wort ‚Galfiesla‘ as Keltisch üsgää het un als «Les hommes-aux-pieds-jaune-d'oeuf» ibersetzt het?
• ... dass im Werterbuech vu dr dytsch-lothringische Mundarte im Gegesatz zum Pfälzische un Rhyynische Werterbuech, aber wie au im Elsässische Werterbuech, nume die Werter un Wändige, wu vu dr hochdytsche Schriftsproch abwyyche verzeichnet sin?
• ... dass Nöiedorf im Solothurn zwüsche 1400 und 1600 uss de Wyler Werd, Kipf und Nüwendorf näbenang bestange hed, bis sich ab 1600 dr Name Nöiedorf duregsetzt hed?
• ... dass än Vasall im Mittlaltär än Herr gsi isch, wa schich friwillig als Gfolgsma inu diänscht vamu Herr gschtellt het, und schich dischum fär bschtimmti militerischi oder diplomatischi Diänschtleischtige verpflichtut het, und derfir du Schutz va schinum Lehnsherr gignossu het?
• ... dass d Burg Waldstei bi dr Gmei Fischerbach im Ortenaukreis no 1500 verfalle isch un vu dr ehmolige Burgaalag uf eme Felsplateau vu 40 mol 10 Meter no gringi Muurräscht erhalte sin?
• ... dass de Suur Munamägi ("Groosse Aierberg") mit 318 Meter de höchsti Berg vo Estland und o vom Baltikum isch?
• ... dass au wenn s s Programm vo de Kómedigrubbe Die kleine Tierschau, wo dr Michael Gaedt em Jôhr 1981 – zamma mit seine Schuelkamrada Ernst Mantel ond Michael Schulig – grendet hôt, ganz ibrwiigend uf broid Schwäbisch drherkommt, dui Grubbe fascht em ganza deitschschbrôchiga Room omanandr tourt?
• ... dass de Nachmanides, en jüdische Glehrte, Rabbi, Arzt, Philosoph und Dichter us Katalonie, 1263 ne öffentlige Schtriitgschbröch gege dr Judechrischt Pablo Christiani zwar gwunne het, aber vo de Dominikaner beschuldigt worde isch, ass er dr chrischtlig Glaube beleidigt haig, un Katalonie het müesse verlo?
• ... dass s Arlbêrgromanisch a rêtrromanischi Dialêktgruppa isch, wo vôr tausat Jôôr nô dia vôrrangig Sprôôch vo Vôraadlbêrg und Liachtastee gsii isch?
• ... dass de Wieland de Schmid en elbehafte Schmid i de germanische Heldesaag isch?
• ... dass de Bach wie durich d Gmei Oberhàgethàl im Sundgöi fließt dert Chilchbàch gnannt wurd, àb Neederhàgethàl Lentzbàch un ìn dr Schwiz Lörzbach?
• ... dass as Hot-Spot Zentre vu intensiver vulkanischer Aktivität in ere plametare Chruste bezeichnet werre, wo nit direkt dur plattetektonische Prozesse verursacht werre un dass d Mars- un Venus-Vulkane dorum alles Hot-Spot-Vulkane sin?
• ... dass d Lüüt früener es Milchchesseli in Milchhchaschte ine gschtellt, im Milchbüechli gschribe, wievil Milch si bruuchet und s Gäld dezue gläit händ, und de Milchmaa i aller Früeni cho isch und d Milch is Chesseli ine gfüllt häd?
• ... dass d’ alpuberghitta Capanna Regina Margherita fum spïtz der Signalkuppe fun ainer heiji van 4559 m uber meer ïst und ïst dorum der heichstg’laidtne buww Europu ïst?
• ... dass d Gmeind Nessalu-Chrummenau noch dä Gründig vom Kanton San Gallä 1803 als zwei verschideni politischi Gmeindä Chrummenau und Nesslau gründät wordä isch, un sit äm 1. Jänner 2005 ä politischi Gmeind vom Kanton San Gallä isch?
• ... dass de Renaissance-Mooler Hans Holbein dr Jüngeri us ere bedütende Augsburger Künstlerfamilie gstammt het, sich sälber aber as Basler bezeichnet het?
• ... dass ei Merkmol vu dr Jugendsproch s sognannti „Crossing“ isch, wo zum Byspil einzelni Sätz oder Wörter uss ere Sprooch, oder en echte oder stereotypische Akzent vo Fremdsproochige überno wird, zume sich spiilerisch als öberen vo dere Grupp z präsentiere bzw als öberen mit stereotypische Merchmool vo dere Grupp?
• ... dass dr Schutzheiligi vo de Becker dr Heiligi Nikolaus isch?
• ... dass dia schwäbische Romandiker vo dr Schwäbischa Dichterschual en dr Zeit vo dr litrarischa Romandik sich vo ihre norddeitsche Kollega dôdurch ondrscheidet, dass-se et – dämonische ond feeahafde Zauberreich, vorbonda mit dr ennra Zerrissaheit vo de handlnde Persona, schildret, sondern birgerlich ond volkstimlich gwäa send?
• ... dass de Name vum keltische Gott Mercurius Cissonius zum gallische Wort cissium »Wage« gstellt werd, un er vor alem a Maartort oder Stroossestatione vereert wore isch?
• ... dass de Peipussee a de Grenze zwöschet Estland und Russland de föftgrööst See vo Europa und öppe sibemol grösser as de Bodesee isch?
• ... dass s Ufgau e gschichtligi Landschaft z Bade isch, wu zwische dr Oos iber dr Unterlauf vu dr Murg bis an zum Albgau gange isch?
• ... dass s Schwäbische Handwerdrbuach a wenzig kloina Zammafassong vom riisiga siibabendiga Schwäbischa Werdrbuach isch, wo vom Hermann Fischer ond vom Wilhelm Pfleiderer em Johr 1936 abgschlossa worra ischt ond em Johr 1999 en de dridd Uflag rauskomma ischt?
• ... dass dr Dialekt vun Ottange zem Lorrain ghert, dr Dialekt vum Ortsdeil Nondkeil àwer zem Moselfrankisch?
• ... dass de Name vum Notker Balbulus, en glehrte Mönch, wo im Mittelalter im Chloster Sanggale gwörkt hett, uf Tütsch Notker de Staggeli luutet?
• ... dass z Nigeria vor allem d Sproche Yoruba, Hausa un Igbo gschwätzt wäre, es im Land insgsamt aber 434 Sproche git?
• ... dass iber dr Belchegipfel d'Grenz zwischem Landchreis Brisgau-Hochschwarzwald mit dr Gmei Minsterdal un em Landchreis Lörrech mit dr Gmeie Nöiewäg un Schöneberg verlauft?
• ... dass d xhubleta, e albanischi Frauetracht, no im 19. Joorhundert uffwändig verziert gsi isch, un näbe de schwarze un wyse Streife au orangeni, violeti un rosa Streife gha het, hüt aber meischt schwarz mit e weng wyss un rot oder lila isch?
• ... dass d Burg Neu-Ems 1407 im Appazeallrkriag s'erscht Mol zerstört und glei wieder ufbaut wora ischt?
• ... dass s Komi abgseh vom Ungarische di ältsti Schribdratition vo de finno-ugrische Sproche het?
• ... dass de italienische Wisswi Vernaccia di San Gimignano als erster italienischer Wi dr Status vu ere DOC kriegt het?
• ... dass d' Herre vo Stei e Adelsgschlächt gsi sin, wo im 13. und 14. Johrhundert im Süedschwarzwald nochgwiese isch und wo Bsitzige un Rächt uf beidene Sitte vom Oberrhi gha het?
• ... dass d Pierre Specker Band' e elsässischi Musikgruppe isch, wo im Elsässische Dialäkt un uf Änglisch singe?
• ... dass d Autibahne in dr Schwiiz vom Bund, und in chliinerem Umfang vo einzelne Kantön bedriibe wärde?
• ... dass d'Phoebe fer öppe 100 Johr als dr usserscht Mond vum Saturn golte het, bis anno 2000 mehreri chleini Trabante entdeckt worre sin, wo noch witter eweg sin?
• ... dass de Ursprung vum Flammwaie warschynts isch, dass mer friener d Temperatur vo de Holzöfe het welle abschätze, bevor mer s Brot bache het, un mer defür uss däm Brotdaig, wo übrig gsi isch, d Flammwaie gmacht het?
• ... dass de Latinisch Name vom Wallis Vallis Poeninae gsii isch?
• ... dass mer under Westalemannisch alli alemannische Dialekt zämmefasst, wo de Plural vum Verb in de erste und dritte Persone uf -e (oder au -a, -ä) bilde, also mir/si mache?
• ... dass s Kärnchraftwärk Kaiseraugst hätt sötte z Kaiseraugst im Nordweste vo dr Schwiiz baut wärde, aber s Projekt schliesslig am erbitterte Widerstand vo dr Bevölkerig vo dr Region und vo Umwältschutzkreis gschiiteret isch?
• ... dass bei ma Ofall en de neizeahhondertfuffziger Jôhr bei ma Gedrenggehersteller uff dr Schwäbische Alb a baar dausend Liter Apfelsaft em Boda vrsickert send. Ond dass, wo's nâ a baar Täg später am Blauhafa nôch Apfelmooscht gschmeggt hôt, klar gwä isch, dass des Wasser, des was uff dr Alb vrsickert, durch s Blauhehlasyschdeem en da Blaudopf neifliaßt?
• ... dass dr Wolfgang Miessmer zämme mit e baar Bekannte e Ufdritt vum elsässische Liedermacher un Sänger Roger Siffer bim Seelbacher Kätterlismärkt ghert het, un druf Ändi 1977 d Band D Gälfiäßler grindet hen?
• ... dass Fund zeige, dass d Bewohner vo de Scheidegg, e Burgruine 400 Meter südweschtlich vo Däggnau im Schwyzer Kanton Baselland, wirtschaftlich praktisch autark gsi si und nit vo de Abgobe vo de Buure vo dr Umgäbig gläbt hei?
• ... dass de Huheler di grööscht Üülenart vo Europa isch, wo s ganz Joor in Mitteleuropa bliibt?
• ... dass d Universität Strosburi üss de protestantisch Gymnasium hervorgange ésch, wo de Jean Sturm od´r Johannes Sturm 1538 begrindet het?
• ... dass s z'Ändi vam Mittlaltär uf müsikalischär Äbni am beschu mit där Umstelig va Quint-Oktavkläng zä terzhaltigu Harmonie z'bschtimmu isch?
• ... dass d Güntlespitz an 2.092 m hoher Gräsberg us Flysch in da Allgäuer Alpa isch?
• ... dass de Scudilo en alemannische Chrieger gsii isch, wo verdöchtig worde isch, as er zäme mitem Agilo und em Latinus de alemannischi König Vadomari voremene römische Öberfall gwarnt hebi?
• ... dass z Feldis im Bündnerland Chinder wo am Aafang vum 20. Joorhundert in de Schuel Rätoromanisch gschwätzt hen, hen miesse zää Rappe Busse zaale?
• ... dass s Dreckmaisli för de Winter Vorrööt aalait, wo aber mengisch vo Chöllerli plünderet werd?
• ... dass d SBB Ae 6/6-Loggi iri grööschte Iisätz i de Füfzger- und Sächzgerjaar gchaa hend, d' Jaartuusigwändi nuch ali überschtande hend, dänn aber di erschte uusrangschiert und zum Teil abbroche worde send?
• ... dass s Birgli bi Kendringe, eme Ortsdeil vu dr Gmei Däninge eini vu dr friejeschte Burge im Bryysgau gsi isch, vu dr ehmolige Burgaalag hit aber nyt me erhalte isch?
• ... dass s Krimtatarisch bis 1928 i de Arabische Schrift gschribe wore isch, wo deno dör di Latiinisch Schrift ersetzt wore isch, ze Joor spööter d Russe di Kyrillischi Schrift vorgschribe hend, un ab 2002 wider di latinischi Schrift bruucht werd?
• ... dass Esslenga am Neckor em ganza Middlaltor a "Freia Reichstadt" gwäa isch, ond isch aerscht durch dor Napoleo zo Wirttaberg komma isch?
• ... dass Edaphischi Wüeschte, wie im Isländische Hochland wo mit Schotter bedeckt isch, zwar gnueg Räge überchömme, aber will d Ärde sehr wasserdurchlässig isch, s Wasser nid chönne spiichere?
• ... dass de Rüedi-Kelch, en vergoldeter Abigmahlskelch us de Ziit um 1640, im Frühjohr 2007 eme Kunschthändler z Züri ufgfalle isch un d Chilegmeind Böze es nach eme Spendeufruf vermöge het, de Kelch z kaufe?
• ... dass im Chinantekische, ere Sprooch vo Mexiko, drüü Arte vo Nasalvokal, wie in de Wörter háa ‚so‘, háã ‚er breitet wyt uss‘ un há̃ã ‚Schaum‘ unterschide werde?
• ... dass dr Grooss Sankt Bärnhard Bass in de Walliser Alpe scho in dr Zit vom römische Riich eine vo de wichdigste Übergäng gsi isch und uf dr Basshöchi e Tämpel gstande isch, wo dr Gott Poeninus verehrt worden isch?
• ... dass s Waadtland noch ere Unabhängigkeit, wo vier Möned duurt het, vo 1798 bis 1803 as Kanton Léman Deil vo dr Helvetische Republik worde isch?
• ... dass de Name vum Linzgau urspringlich uf e lateinische Ableitung vum keltische Flussname *Lentia zruckgoot, wo später durch de deitsch Name Linzer Aach (au Seefelder Aach) verdrängt woren isch, es de vorgermanisch Name aber no im Ortsname Linz giit?
• ... dass d Palatalisiärung vum u im Alemannische im Oberrhiinalemannische (fascht im ganze Elsiss un im e Deil vum Briisgaü un vu dr Ortenau), im Wallis un in dr alemannische Nochberschaft (Kanton Uri, Südoschte vum Bärnbiät, deilwiis in d Walsersiidlunge z Italiä un ime Deil vum Allgai vorkunnt?
• ... dass d grauße Idol vum schwäbische Volksschauspiiler Oscar Heiler en seira Jugend d Rosa Luxemburg ond dr Karl Liebknecht gwäa send?
• ... dass z Orbey, e frànzeesche Gmein ìm Arrondissement Rapperschwir (Kanton Schnierlàch) ìm Owerelsàss (Haut-Rhin) de romànisch Dialekt Welche no relativ stàrk ìsch?
• ... dass de Stamm vom Ölbaum bi alte Bömm ine cha hohl werde?
• ... dass dr ägyptisch-hethitisch Friidensverdrag zwüschem ägyptische Pharao Ramses II. und em hethitische König Hattusili II. im 13. Johrhundert vor dr Ziitwändi abgschlosse worde und dr eltist bekannti schriftligi Friidensverdrag isch?
• ... dass d Montes Alpes e Gebirgszug in dr nördliche Hälfti vu dr Mondvordersite sin un uf die europäische Alpe daift sin?
• ... dass in dr Nöchi vu dr Hülfteschanz am 3. August 1833 im Zämmehang mit dr Basler Kantonsdrennig Drubbe us dr Landschaft stedtischi Drubbe entscheidend gschlage hai?
• ... dass de stimmlosi alveolari laterali Frikativ en Konsonant isch, wo z Weschteuropa numme im Walisische vorchunt, aber im Kaukasus un de indigene Sprooche vo Nordamerika hüüfiger isch?
• ... dass Castroville a Stàdt vum Medina County, ìm Texas ìsch, wo d Bevälkerung vu elsassischa un bàdischa Iwànderer abstàmmt un làng s Elsassischa àls Müetersproch bhàlta han?
• ... as es bi dr alemannische Dialäkt z Dydschland schwiirig isch z urdaile, wän e Dialäkt verschwinded oder wän nid, wyl s e Iibergang in Schdabfle gid. Im Gägesatz zue dr Dialäkt im Elsis oder bi dr Walserordschafde z Italie?
• ... dass d Ussaufnahma vom deitsche Hoimetfilm Die Fischerin vom Bodensee am Bodasee dreht worra send, ond zwar z Meersburg, z Friidrichshafa, en Hagnau ond en Ondruhldenga?
• ... dass s LägereBräu e Wettiger Brauerei isch, wo im 2000 entschtande-n-isch u wo s Bier i de alte Spinnerei z Wettige produziirt wird?
• ... dass antike Ortsnäme i de Schwiiz dur literarischi Zügnis bizügt sind, wie vom Geograph Ptolemäus, vom Historiker Tacitus oder au dur antiki Inschrifte, wo i de Schwiiz gfunde wore sind?
• ... dass Herdere e nordöstlich vu dr Aldstadt glägene Stadtdeil vu Friburg im Brisgau isch?
• ... dass die Burg Firschteneck e Burgruine bi dr Ortsdeil Butschbach un Bottenau vu dr Gmei Oberkirch im Ortenaukreis z Bade-Wirtttebärg isch?
• ... dass dr Silvaner e üsserschd erdragsriichi Wysswii-Truube Sorde mit middlerer Riifezidd isch?
• ... dass s Baselbieterlied anno 1862 vom Wilhelm Senn (1845-1895) in Baselbieter Mundart als Vereinslied vom Baselbieter Chränzli dichtet worde isch?
• ... dass Chanville (ditsch Hanhausen) e frànzeesche Gmein ìm Département Moselle ìn dr Region Lothrìnge ìsch?
• ... dass e Gliiderig vum alemannische Sprochrüüm scho vu verschiidene Sprochwisseschaftler versuecht wore isch?
• ... dass d Ashvina oder d Nasatya (skt. अश्विना Aśvinā oder Aśvinau m.Dual »Rössler«; Nāsatyā m.Dual »Nödunwoori«) im Vedismus e göttlichs Zwillingspaar sind, wo a de Mensche helfet?