Wikipedia:Houptsyte/Hesch gwüsst/Archiv/2012

2012

• ... dass dr Jürgen Hennig fundamentali Bieträg zur Entwicklig vo de Magnetresonanztomographie (MRT) publiziert het, wo zahlriechi Patänt zu neue MR-Methode drus hervorgange sin?
• ... dass s Dicziunari Rumantsch Grischun di rätoromanische Oortstialäkt wie au di föif regionaale Schriftidioom ab em 16. Jaarhundert dokumäntiert, aber nöd s nöi Rumantsch Grischun, wil s das nanig ggää hät, wo s Dicziunari ggründet woorden isch?
• ... dass de Film More than Honey i de Schwiz zum erfolgriichschte Kinofilm vom Joor 2012 worde isch?
• ... dr Erhart Ermatinger, wo z Züri als Chorleider ond freischaffender Kombonischt gwirkt hôt, mit-em Arnold Schönberg ond seira Zwelf-Ton-Musik et viil am Huat ghet hôt?
• ... dass Pfronte o d 13-Derfer-Gmoid gennt wird?
• ... dass dr Jakob Meyer zem Haas hüte vor allem no bekannt isch, wil er em Hans Holbein em Jüngere dr Ufdraag gee het, e Mariebild z moole?
• ... dass s Schwäbisch Donaumoos eis vu dr greschte Naturschutzgebiet vu Bayern isch?
• ... dass Chinesisch acht verschideni Sprooche umfasst, wo iirersits in e Hufe Äinzeldialäkt zerfalle?
• ... dass dr Friedrich Glück zum Gedicht In einem kühlen Grunde, da geht ein Mühlenrad vom Joseph von Eichendorff a eigengiga Melodii gschribe hot, wo bald om de ganz Welt ganga isch?
• ... dass de Schwyzer Forschtwüsseschafter Elias Landolt s Prinzip verträtte hätt, me sett nöd z groossi Flächenen abholze und de Bode blooslegge, sondern luege, das de Wald gschnäll verjüngt wiird und guet durmischt isch?
• ... dass de Pascal Vonlanthen unter em Pseudonym Gustav uf Seislertütsch, Französisch und Hochdütsch singt?
• ... dass s Chloschter Cluny vom 10. bis zum 11. Jahrhundert en entscheidende Biitrag zur Erneuerig von der katholische Kirche sowie zum Uufschtieg vom Papschttum zu siim historische Macht-Höhepunkt gleischtet het?
• ... dass s Margarete Hannsmann a deitscha Schriftstellere gwäa isch, wo zeitweilich Werk ondrem Pseidoniim Sancho Pansa vreffentlicht hôt?
• ... dass s Schwiizer Reduit e Vielzahl vo militärische Stellige i de Alpe gsii sin, wo nach em Zweite Weltchrieg zum nationale Mythos worde sin?
• ... dass dr Georg Rodolf Weckherlin Midglîd en dr Dannagsellschafd gwai isch, ere Schbrauchgsellschafd von ôbrdaitsche efangêlische Dichdr, wo gega Sprauch- on Gdichdreform fom Martin Opitz gwai sen?
• ... dass d Kasärne Basel e Kulturzentrum für die freiji Theater-, Danz- und Performanceszeene und für Popkonzärt isch?
• ... dass d Fritz Kuhn mit syre Wahl zum Oberburgermaischter vu Stuegert dr erscht grien Oberburgermaischter vun ere Landeshauptstadt isch?
• ... dass dr Renward Brandstetter scho i synere Dissertazioon s Akzäntgsetz entdeckt hät, wo hüt syn Name träit?
• ... dass im Elsassischa Museum vu Stroßburri s Lawa ìm Elsàss ìn da XVIII. un XIX. Johrhundert zeigt wìrd?
• ... dass Schönegrund e politischi Gmeend im Henderland vom Kanton Appezäll Osserroode isch, wo im Johr 1268 s erschtmol erwähnt worde isch?
• ... dass dr Ignaz Felner aagfange het uf Alemannisch z schrybe, wun er di Alemannische Gedicht vum Johann Peter Hebel chänneglehrt het?
• ... dass dr Grundstock vom Codex Manesse um 1300 z Züri entstande isch?
• ... dass d Lina Kromer 1956 als erschdi Frau de Hebelpriis übercho het?
• ... dass dr HAP Grieshaber im Dritte Reich mit-ma Beruafsvrbot belegt wore isch, weil sei Konscht als „entartet“ eigschduafet wore isch?
• ... dass scho 1849 bi de Eröffnig vum Basler Museum an dr Augustinergass kritisiert worde isch, dass mä d Hauptfassade nid vo witem cha aaluege, wil d Augustinergass eso äng isch?
• ... dass ìm Àlemànnischa dr Dativ àstàtt dr Genitiv verwandet wird, fer üsdrucka wàs eim gheert.
• ... dass d Hauptpersone em Sengschbiil Friederike d Friederike Brion ond dr Johann Wolfgang Goethe send?
• ... dass s Jasse e Chartespiil isch, wo i de Schwiz als Nationalsport gilt?
• ... dass dr Eberhard Meckel e dütscher Schriftsteller un Kritiker gsi isch, wo unterem Pseudonym Peter Sixt gschriebe het?
• ... dass de Alpe-Apollo nume i de Alpe zwöschet 1500 und 2600 müM. z finde isch?
• ... dass dr Yves Rocher, dr Grinder vu dr glychnamige Kosmetikfirma, 46 Johr Burgermaischter vu La Gacilly gsi isch, wu au hite no dr Sitz vum Konzern isch?
• ... dass de Waldrapp di anzig Ibisart isch, wo i de Alpe haimisch gsii isch?
• ... dass de Ludwig Tobler bi sire Arbet am Schwiizer Idiotikon die Woort am liebschte ghaa hät, wo bsunders schwirig sind, und die, wo mit vil Volchskultur verbunde sind?
• ... dass di ursprünglig Funkzioon vom Basler Volkshuus e Kulturblatz für d Arbäiterschaft gsii isch?
• ... dass dr Nadurforscher David Friedrich Weinland sich scho als Bua fir dui erdgeschichdlicha Vorgangaheit vo seira Hoimet, dr Schwäbischa Alb, endressiirt hot?
• ... dass dr Kaspar Hagen vor allem bekannt isch fir syy Gedicht „O Hoamatle am himmelblaua Bodasee“, wu näb ’s Ländle, meine Heimat zuen ere Art zwote Landeshymne vu Vorarlberg woren isch?
• ... dass ma am Kummaberg archäologisch Funde gmacht hot, wo ma bis id Mittlstuaziet zruck datira ka, und wo dia älteschta Azoacha vo menschlicher Besidlig im hütiga Vorarlberg sind?
• ... dass de Schwiizer Militär Johann Ulrich von Salis-Soglio trotz dass er reformiert gsi isch, im Herbst 1847 as General s Oberkommando über d Armee vom konservativ-katholische Sonderbund im sog. Sonderbundschrieg übernoh het?
• ... dass d Walserforschig hid aanimd, as es im Geegesaz zue Greschonei z Eischeme ùn z Goabi scho vor dr Aasiidlig vù dr Walser e romaanischschbroochigi Bevelkerig gee hed, ùn Eischeme wääge däm iber e baar Joorhùnderd zwaischbroochig gsii isch, bis s Frankoprovenzalisch èèrschd im 18. Jh.
• ... dass d Burg Teck uf-em hegschda Ponkt vom Teckberg am Steilhang vo dr Schwäbischa Alb em Johr 1525 em Baurakriag gschloift worra ischt, on de heidich Burgdurm ersch 1889 baut worra isch, on bloß d Maura vom Sockl zom Doil aus Bruchstoi vo dr alda Burg stammet?
• ... dass anno 1918 z Büsinge am Hochrhi e Volksabstimmig durchgfüehrt worre isch, wo 96 % vu dr Büsinger Bürger fer e Igliderig vu ihrer Gmei in d'Schwyz gstimmt hän, es es aber nit dezue chumme isch, wil d'Schwyz kei geignets Ustuschgebit het abiete chenne?
• ... dass d’Kenigsgaijer nur àlla zwai Johr ai Ai briadla, un debi glichgetailigt abwackselnt 80 bis 90 Tag briadla?
• ... dass s Digamma i m klassische Altgriechisch als Konsonantezeiche verschwunde isch, un vum Richard Bentley (1662-1742) widergfunde worre, wu er versuecht het, d Metrik in de Epe vum Homer z rekonschtruiere?
• ... dass di Bündnerromanischi Varietät Rumantsch Grischun vo Gegner unter andrem als „Pescht“, „Todesstoss“, „geplante Sproochmord“, „Retortebaby“, „Bastard da Turitg“ (Zürcher Bastard), „maglia-milliuns“ (Millione-Frässer) oder „künstlichi Bastardsprooch“ bezeichnet worde isch?
• ... dass dr deitsch Kabarettist on Comedian Uli Keuler emmr solo mit amma Stuhl auftritt, on sonscht koine Kulissa odr Requisita braucht?
• ... dass dr Dialäkt un d Umgangssproch in dr Region um di bairisch Hauptstadt Minche statt im Sprochatlas vu Oberbayern, in eme eigene Näbeprojäkt erfasst wore isch?
• ... dass die scherzhafti Bezeichnig Bläächdalbe oder Alumyyniumdalbe für d Am Ring un Bachlette Quartier z Basel, sich uf die weniger vornäämi Iiwohnerschaft im Vergliich mit dr Dalbe beziet, wo die wohlhabende Altbasler Familie lääbe?
• ... dass wo de Asteroid (12) Victoria am 13. September 1850 vum John Russell Hind entdeckt worre isch, es unüblich gsi isch, Asteroide nooch läbende Persone z'benenne, un wil mer dr nohligend Schluss zoge het, dr Hind heb dr Himmelskörper zue Ehre vu dr englische Königi Victoria I. gnennt, er sich dodemit us dr Affäre zoge het, dass die römisch Sigesgötti d'Nammensgäberi gsi sei?
• ... dass je länger de Appezäller Chäs mit ere Chrütersulz pflägt werd, desto feschter d Rinde und desto wörziger s Aroma werd?
• ... dass bi de 2D-Gländmotorrad-Simulation Elasto Mania im Gegensatz zu andere Motorrad-Simulatione s'erreichen vom Ziel im Vordergrund staht, und nid d'Gschwindigkeit?
• ... dass d Freske in de Freskekapelle z Birmischtorf, wo im August 1440 uf di Wänd gmolet worde sin, ersch 1937 im Chor unter em Verputz wiider entdeckt worde sin, wo s Schiff vo de Chile scho abgrisse gsi isch?
• ... dass oe Verfahra en dr Dadakombressio isch, wenn die Enformadsio am End nemme genaoso widr hergschdelld wera ka, wie se vor dr Dadakombressio gwäa isch, was zwar fir gschriebene Tegschd ed grad erwenschd isch, aber fir Bildr, Film odr Donufzoechnonga langd?
• ... dass in de Keltischi Religioo näbe de Druide un de Seher e dritts Priesteramt de Gutuater »Vater vo de Stimm« (air. guth »Stimm«, athir »Vater«) gsii isch, wo vermuetli för s Bete verantwortli gsii isch?
• ... dass in de Burg Kalaja in de südalbanische Stadt Berat, näbe de türkische Garnison vorallem Chrischte gwohnt hen un dass die Hüüser uss de Türkezit zum Deil hüt no bewohnt sin?
• ... dass d Durm-und-Palisadesiidlig, e befestigti landwirtschaftligi jüdischi Siidlig z Palästina vor em Zweite Wältchrieg, d Lösig defür gsi isch, dass d Siidler bin ere Siidligsgründig vo Afang a hai drmit müesse rächne, ass si vo Araber agriffe wurde und dass d Ängländer wurde brobiere dr Bau azhalte?
• ... dass de Sägibach un d Langeordnach Näbefliss vo de Wuete im Beryych vum Schwarzwald sin?
• ... dass dr Carl Laemmle, wo als dr Grindr vo Hollywood gilt, em obrschwäbischa Städtle Laupheim en dr Näh vo Biberach als zehnds Kend vo-ma Grondstickshendler uf d Welt komme ischt?
• ... dass de Start vom Engadin Skimarathon uf Sankt Moritz Bad verschobe oder abgseit werd, wänn d Seeä im Oberengadin nöd gfroore sind?
• ... dass e typischs Phänomen am Dinkelberg d Bachschwinde sin, wo Bäch in Strudellöcher verschwinde, un deno uss me Quelltopf wie em Eiemer See widder füre kumme?
• ... dass zu däm Zitpunkt, wo de Bahnhoof Basel SNCF baut worde isch, Basel non e befestigti Stadt gsi isch und d Elsässerbahn drzue verpflichtet gsi isch , e Brugg über e Stadtgraabe und e gsicherets Doors, s Basler Iisebahndoor zu baue, wo znacht zuegmacht und von ere Schildwach bewacht worde isch?
• ... dass d Holzbalke vo de Burg Chropfestei abgsägt worde si, un me vo däm cha schliesse ass dr Abbruch plant gsi isch und s Holz hätt sötte abtransportiert wärde?
• ... dass d Trisabärger in Liachtaschtei ganz n’eigna Dialäkt händ, will schi äs Walservolk sind?
• ... dass em Gustav Schwab sei Hauptwerk Sagen des klassischen Altertums zo-ma Klassiker vo dr deitscha Jugendlitradur wôrra ischt, wo au vo Erwachsene gern gleasa wuud?
• ... dass d Appenzäller Südworst tradizionell mit Chäshörnli, Chäschnöpfli oder Älplermagrone zäme mit Öpfelmues gässe werd?
• ... dass d Wappeschiibe im Chor vo de Chile Gauestei em Kanton Aargau ghöre, d Wappeschiibe im Schiff degege de Chilegmeind?
• ... dass de Friedrich Staub im Jahr 1874 s Staubsche Gsetz formuliert hät, wo de Schwund vom Nasal vor eme Spirant bschribt (z. B. in 'füüf' < 'fünf').
• ... dass de Louis Schittly e elsässische Arzt isch, wo anne 1971 d Organisation Médecins Sans Frontières (dt. Ärzte ohne Grenzen) mitgründet het?
• ... dass d Gmai Bedretto im Tessin no dr Volkszellig vu 2000 d Gmai in dr Schwyz mit em hechschte Aadail an iber 65-jehrige gsi isch?
• ... dass dr alti Dorfbrunne uffem Dorfplatz Gälterchinde, wo vermuetlig no us Holz gsi isch, im Joor 1810 kaputt gange isch, und will s Holz dozmol rar gsi isch, d Gmeiniversammlig dorum bschlosse het e nöie us Schtei z boue?
• ... dass es in dr elsässische Zitschrift Land un Sproch vum Spotjohr anne 97 bis Afang 2002 d Kolumne "Kriwele Krawele" gha het, wu vu dr Kolumne "Hille Bille" vum Joseph Schmittbiel abglest wore isch, wu im Jüli 2010 aü ufghert het?
• ... dass de Hallwilersee ned ganz im Aargau liit, sundern e föiftel vo Aesch abwärts gege Mose zu zom Kanton Lozärn ghört?
• ... dass s Heimetdorf Murrizaj vum kosovarische Schriftsteller Arif Demolli, wonner in sym bekannteschte Buech beschrybt, hüt verlo un mänscheläär isch?
• ... dass di luxeburgisch Gmai Schengen bis 2006 no Rëmerschen ghaiße het un sich derno umgnännt het wäg em internationale Bekannthaitsgrad vum Dailort Schengen dur s Schengener Abchuu?
• ... dass de offiziell Name Degersheim e falschi verhochdütschig vom iihaimische Name Tëgersche isch (837: Tegerasgai "Grosse Eschewald") und nie die fränkisch Ortsnameendig -heim ghaa het?
• ... dass dr Christoph Möhrlen, 1839 ungerem Psöidonüm Christoph Irenius ds outobiográfischä Buech Eine wahrhafte Geschichte veröffendlechd hed, wonär drinne ds Dorf wonär ufd Wält choo isch „Baierquell“ aschatt dr würklächi Ort Baiersbronn nennt?