Kanton Wallis

Staat Wallis État du Valais
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Abchürzig:	VS
Amtssproche:	Franzesisch (60 %), Tiitsch (30 %)
Hauptort:	Sitte (frz. Sion)
Flächi:	5224 km² (Rang 3)
Iwohner:	317'022 (31. Dezämber 2011) (Rang 9)
Bevölkerigsdichti:	61 Iw./km² (Rang 23)
Bitritt zue dr Eidgnosseschaft:	1815
Kantonshyme:	Walliserhymne
Websyte:	www.VS.ch
Lag
Charte

Dialäkt: Wallisertiitsch

Dr Kanton Wallis ischt an Kanton im Südweschtu vanr Schwiiz.

Tiitsch: Wallis; Franzesisch: Valais; Italienisch: Vallese; Rätoromanisch: Vallais.

Geographie

Ds Wallis bschtejt (mit Üsnahm vam Gibiät jensiits vam Simplonpass) üs dum Tal vam Rottu vanr Quellu (dum Rhonegletscher) bis zum Gänfärsee und du Situtellinu, bis zur Wassärschejdu. Uf dr Nordsiitu sind Bärnär und Waadtländär Alpe, im Südu d’ Wallisär Alpe mit du hegschtu Bärgu vanr Schwiiz (Mischabel- und Monte Rosa Massiv). D’hegschtu Bärga vanu Wallisär Alpu sind Dufourspitza mit 4'634 m ü. M., dr Dom 4'545 m ü. M., Liskamm 4'527 m ü. M., Wiishoru 4'505 m ü. M., Täschhoru 4'490 m ü. M. und dr bichänntischto Bärg vanr Wält, ds Mattärhoru 4'478 m ü. M.

Mit dum Aletschgletscher, dum Gornergletscher und dum Fieschärgletscher sind di drii gregschtu Gletschra vanu Alpu im Wallis.

Durr du Schutz vanu Bärgu zring isch ds Höüipttal vam Obärwallis, vorallum aber ds unner Vischpärtal ganz trochus und waarums (Steppoklima). D’Wassärvärsorgig isch durr scho im Mittilalter bichännti Wassärlejtige (Süöne) (Suone, Bisse) gwährlejschtuti.

Wichtigi Siitutäler

Nerdli vam Rottu:	Südli vam Rottu:
Fieschärtal	Biital
Leetschutal	Saastal
Dalatal (Lejggerbad)	Nikolaital/Mattertal
	Turtmaateli
	Val d’Anniviers (Eifischtal)
	Val d’Hérens (Eringertal)
	Val de Bagnes
	Val d’Entremont
	Val d’Illiez

Ds Mattärhoru ewwr'm Riffelsee

Bivelkrig

Schpraach

Im Oberwallis (im Oschtu va Sidärs, franzesisch Sierre) tüöt mu Wallisertiitsch, an hechschtalemannischu Dialäkt redu, im Unnerwallis (im Oschtu va Sidärs) redut mu Franzesisch odär wiä d’Wallisär sägund «Wälsch». Tejlwiis keert mu inu Siitutälru va Eifisch und Ering nu ds Pattua, an frankoprovenzalischi Mundart. D’natiirli Spraachgränza isch der Chlej Bach nerdli vam Rottu d’ Raspille zwischund Sidärs und Salgesch. Südli vam Rottu bildut dr Pfywald d’Spraachgränza.

• Franzesisch (Wälsch): 62 %
• Tiitsch: 28 %
• Italienisch: 3 %
• Andri: 7 %

Kantonali Amtsspraache sind ds Franzesischa und Hochtiitsch, kommunali Amtsspraache entwäder Franzesisch oder Tiitsch, d’Stadt Sidärs und d’Stadt Sittu sind zwejspraachigi.

Religione – Konfessione

D’folgondu Zale gmäss Volchszählig va 2000 (inu Chlammru gmäss Volchszählig 1990):

• Katholisch: 81,2 % (89 %)
• Protestantisch: 6,3 % (5 %)
• Andri/Kejni: 12,5 % (6 %)

D’römisch-katholischi und d’evangelisch-reformierti Chilcha sind bejdi öffentlichrächtlich anerchännti.

Verfassig und Politik

D’hittig Kantonsvärfassig datiärt va 1907 (mit anum hüfu Ändrigo).

Legislativa

Di ggsetzgäbund Hermandat isch dr Gross Rat (Grand Conseil) mit 130 vam Volch fär viär Jahr gwählte Abgordnutu und iro 130 Stellvärträtru (Suppleantu). D'partiipolitisch Zämmusetzig gseht äso üs:

CVP (d’Schwarzu): 61,

CSP (di Gälwu): 14,

FDP (di Blaawu: 32,

SP (d’Rotu): 18,

PLV: 3,

SVP (di Brünu): 1,

Partiilos: 1

Vam Grossu Rat ärlaani Ggsetz miässund vor d’Volchsabstimmig. Ds Volch het ds Rächt, mit anar Volchsinitiativu sälbscht Värfassigs- und Ggsetzesändrige vorzschlaa; neetigi sind darfär 8'000 Unnerschrifte.

Bizirka mit dum Höüjptort

Ds Wallis bstejt üs 13 Bizirku. Schi sind üs du 13 Zändu antstandu, uf dum Kantonswappu sinsch durr 13 Stärna dargschtellti. D’Bizirka Weschtlich Raro und Öschtlich Raro sind Zämmuhaftig ejn Zändu.

Bezirk vom Kanton Wallis

• Bizirk Goms (fr. Conches) mit Höüjptort Minschter
• Bizirk Öschtlich Raro (fr. Rarogne oriental) mit Höüjptort Meril
• Bizirk Brig (fr. Brigue) mit Höüjptort Brig-Glis
• Bizirk Vischp (fr. Viège) mit Höüjptort Vischp
• Bizirk Weschtlich Raro (fr. Rarogne occidental) mit Höüjptort Raro
• Bizirk Lejgg (fr. Loèche) mit Höüjptort Lejgg
• District de Sierre (dt. Sidärs) mit Höüjptort Siders
• District de Sion (dt. Sittu) mit Höüjptort Sittu
• District de Conthey (dt. Gundis) mit Höüjptort Gundis
• District d’Hérens (dt. Ering) mit Höüjptort Evolène
• District d’Entremont mit Höüjptort Sembrancher
• District de Martigny (dt. Martinach) mit Höüjptort Martinach
• District de Saint-Maurice mit Höüjptort Saint-Maurice
• District de Monthey mit Höüjptort Monthey

Lüeg öü

• Vallis Poeninae
• Gmeinde vom Wallis
• Bizirk vanr Schwiiz

Weblink

 Allmänd (Commons): Kanton Wallis – Sammlig vo witere Multimediadateie

• Offizielli Website
• Offizielli Statistik