Kanton Wallis

Sälle Artikel oder Abschnitt brucht e Iberarbeitig un sott dorum durgluegt werre. Des cha de sprochliche Stil, s Format vum Artikel, oder de Inhalt beträffe. Nächers isch in dr Regel uf dr Diskussionssite agee. Hilf bitte mit, die kritisierte Passasche z verbessere un nimm druffabe die Markierig use.

Staat Wallis État du Valais

Basisdate
Staat:	Schwiz
Abchürzig:	VS
Amtssproche:	Franzesisch (60 %), Tiitsch (30 %)
Hauptort:	Sitte (frz. Sion)
Flächi:	5224 km² (Rang 3)
Iwohner:	317'022^[1] (31. Dezämber 2011) (Rang 9)
Bevölkerigsdichti:	61 Iw./km² (Rang 23)
Bitritt zuem Bund:	1815
Kantonshyme:	Walliserhymne
Websyte:	www.VS.ch
Lag

Charte

Gmeinde

Dialäkt: Wallisertiitsch

Dr Kanton Wallis ischt an Kanton im Südweschtu vanr Schwiiz.

Tiitsch: Wallis; Franzesisch: Valais; Italienisch: Vallese; Rätoromanisch: Vallais.

Geografy[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ds Wallis bschtejt (mit Üsnahm vam Gibiät jensiits vam Simplonpass) üs dum Tal vam Rottu vanr Quellu (dum Rhonegletscher) bis zum Gänfärsee und du Situtellinu, bis zur Wassärschejdu. Uf dr Nordsiitu sind Bärnär und Waadtländär Alpe, im Südu d’ Wallisär Alpe mit du hegschtu Bärgu vanr Schwiiz (Mischabel- und Monte Rosa Massiv). D’hegschtu Bärga vanu Wallisär Alpu sind Dufourspitza mit 4'634 m ü. M., dr Dom 4'545 m ü. M., Liskamm 4'527 m ü. M., Wiishoru 4'505 m ü. M., Täschhoru 4'490 m ü. M. und dr bichänntischto Bärg vanr Wält, ds Mattärhoru 4'478 m ü. M.

Mit dum Aletschgletscher, dum Gornergletscher und dum Fieschärgletscher sind di drii gregschtu Gletschra vanu Alpu im Wallis.

Durr du Schutz vanu Bärgu zring isch ds Höüipttal vam Obärwallis, vorallum aber ds unner Vischpärtal ganz trochus und waarums (Steppoklima).

D’Wassärvärsorgig isch durr scho im Mittilalter bichännti Wassärlejtige (Süöne) (Suone, Bisse) gwährlejschtuti.

Wichtigi Siitutäler

Nerdli vam Rottu:	Südli vam Rottu:
Fieschärtal	Biital
Leetschutal	Saastal
Dalatal (Lejggerbad)	Nikolaital/Mattertal
	Turtmaateli
	Val d’Anniviers (Eifischtal)
	Val d’Hérens (Eringertal)
	Val de Bagnes
	Val d’Entremont
	Val-d’Illiez

Ds Mattärhoru ewwr'm Riffelsee

Bivelkrig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Spraach[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Im Oberwallis (im Oschtu va Sidärs, franzesisch Sierre) tüöt mu Wallisertiitsch, an hechschtalemannischu Dialäkt redu, im Unnerwallis (im Weschtu vam Pfynwaald) redut mu Franzesisch odär wiä d Wallisär sägund «Wälsch».

Tejlwiis keert mu inu Siitutälru va Val Eifisch und Ering nu ds Pattua, an frankoprovenzalischi Mundart. D natiirli Spraachgränza isch der chlej Bach nerdli vam Rottu, d Raspille, zwischund Sidärs und Salgesch. Südli vam Rottu bildut dr Pfynwaald d Spraachgränza.

Franzesisch (Wälsch): 62 Prozänt
Tiitsch: 28 Prozänt
Italienisch: 3 Prozänt
Andri: 7 Prozänt

Kantonali Amtsspraache sind ds Franzesischa und Hochtiitsch, kommunali Amtsspraache entwäder Franzesisch oder Tiitsch, d Stadt Sidärs und d Stadt Sittu sind zwejspraachigi.

Religioon[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D’folgondu Zale gmäss Volchszählig va 2000:

Katholisch: 81,2 Prozänt
Protestantisch: 6,3 Prozänt
Andri oder kejni: 12,5 Prozänt

D’römisch-katholischi und d’evangelisch-reformierti Chilcha sind bejdi öffentlichrächtlich anerchännti.

Verfassig und Politik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D’hittig Kantonsvärfassig datiärt va 1907 (mit anum hüfu Ändrigo).

Legislativa[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di ggsetzgäbund Hermandat isch dr Gross Rat (französisch: Grand Conseil) mit 130 vam Volch fär viär Jahr gwählte Abgordnutu und iro 130 Stellvärträtru (Suppleantu).

D'partiipolitisch Zämmusetzig gseht äso üs:

CVP (d’Schwarzu): 61

CSP (di Gälwu): 14

FDP (di Blaawu): 32

SP (d’Rotu): 18

PLV: 3

SVP: 1

Partiilos: 1

Vam Grossu Rat ärlaani Ggsetz miässund vor d’Volchsabstimmig.

Ds Volch het ds Rächt, mit anar Volchsinitiativu sälbscht Värfassigs- und Ggsetzesändrige vorzschlaa; neetigi sind darfär 8'000 Unnerschrifte.