Portal:Schwiiz
| |||||
Willkomme uf em Portal:Schwiiz
D Schwiiz (dütsch Schweiz, französisch Suisse, italienisch Svizzera, rätoromanisch Svizra) isch es Land z Europa. D Schwiiz isch vo Länder umgäh, wo zu de Europäische Union ghöre, isch aber - wii au s öschtliche Nachbarland Liechteschtei - keis EU-Mitgliid. D Schwiizer verschtönd sich als Willensnation, des heisst es git kei gmeinsami Schproch und dodermit verbundeni gmeinsami Kultur, wo d Schwiiz zu ere Nation macht. D Schwiizer sind zäme in eme Land, will si des so wei. | |||||
Gschicht
Für d Entschtehig vo de Schwiiz sind verschidnigi Date vo Bedütig und werdet als Gründigsdate aagäh. S erschti Datum isch de Rütlischwur, wo noch de Legänd am Aafang vom Ougschte vom Johr 1291 schtattgfunde het. S zweiti isch s Johr 1499 wo d Eidgnosseschaft mit em Änd vom Schwobechrieg di faktischi und im Johr 1648 mit em Weschtfälisch Fride di juristischi Unabhängigkeit vom Riich übercho het. D Entschtehig vo de moderne Eidgnosseschaft, wo de Übergang vom Schtaatebund zum Bundesschtaat duet markiire, fallt ins Johr 1848, wo d Bundesverfassig in Chraft träte-n-isch.
|
Artikel vom Monat
Under Oschtschwizer-Dialekt verstoot me d Dialekt vo de Kantöö Schaffuuse, Tuurgi, Sanggalle und Appizell, sowie im Zürcher Wyland, em nordöstlich Tail vom Kantoo Zöri, und em Churer Rintl. I de Forschig schribt me oft vo "Nordostschweizer Dialekte", aber d Lüt uf de Strooss redet nume vo "Ostschwizer Dialekt" und scherzhaft au "Ostschwätzer", inere Aspilig druf, as i dene Dialekt d Vokääl irgedwie ali vertuuscht und anders Vertailt sind, as ide andere Dialekt. Die Dialektgruppe ghört zum Hochalemanische.läse... Bsunders glungeni Artikel
| ||||
Kultur
D Schwiiz het ufgrund vo de Gschicht, de viir Schproochregione und andere Gründ es riichs kulturells Läbe gha und het es au noch. Wichtige Schriftsteller wi de Max Frisch und de Friedrich Dürrenmatt sind us de Schwiiz und anderi, wi de Thomas Mann oder de Hermann Hesse, hei in de Schwiiz gläbt. Au Künschtler wi de Paul Klee, de Jean Tinguely und de Mani Matter sind schwiizwit oder wältwiit bekannt worde.
| |||||
Kantön
D Schwiiz het 26 Kantön, wo alli wiitreichendi Kompetenze hei. Im Ständerot, de eine Kammer vom Schwiizer Parlament hei 20 Kantön jewils 2 Sitz, 6 hei numme ein Sitz. Dene het mer früehner Halbkantön gsait, sit de Verfassigsreform vo 1999 gits den Begriff offiziell nümm. Für d Kantön gits en offizielli Reihefolg und in dere sind si hiir ufgführt (jewils mit em Hauptort in Klammere): Züri (Züri) • Bärn/Berne (Bärn) • Lozärn (Lozärn) • Üri (Alteref) • Schwyz (Schwyz) • Obwaldä (Sarnä) • Nidwaude (Stans) • Glaris (Glaris) • Zug (Zug) • Fryburg (Fryburg) • Soledurn (Soledurn) • Baaselstadt (Basel) • Basellandschaft (Baaselbiet) (Lieschtel) • Schaafuuse (Schaafuuse) • Appezell Osserode (Herisou/Troge) • Appezöll Innerode (Appezöll) • Sanggale (Sanggale) • Graubünda (Bündnerland) (Khur) • Aargau (Aarou) • Tuurgau (Frauefeld) • Tessin (Belänz) • Waadtland (Lausanne) • Wallis (Sittu) • Nöieburg (Nöieburg) • Gämf (Gämf) • Jura (Dälschbrg) Geographii
D Schwiiz isch bekannt wäge de höche Bärg aber au wäge de Flüss, wo in de Alpe ihre Aafang nämet und in alli Richtige Europa düent entwässere. D Schwiiz wird us dem Grund mängisch au s Wasserschloss vo Europa gnennt.
|
Wirtschaft
D Wirtschaft vo de Schwiiz isch vo de Banke und em Export bschtimmt. D Credit Suisse und d UBS ghöre zu de gröschte Banke wältwiit. D Schwiizer Uhreinduschtrie und au de Elektrotechnikkonzern ABB gnüsset wältwit en guete Ruf. Uf em Energiesektor isch d Schwiiz eis vo de wänige Länder, wo fascht keis CO2 für d Schtromproduktion duet in d Atmosphäre usschtosse, öppe 56 % vom Strom wird mit Wasserchraftwerch und 39 % mit Kernchraftwerch produziirt.
Verchehr
De Vercher in de Schwiiz isch zum eine bschtimmt durch d Transitwäg über d Alpe, zum andere durch de Vercher zwüsche de Zentre vom Land. De öffentlich Vercher isch guet usbauet und bisher fahret Poschtauto no bis uf Päss und in entlägeni Dörfer. S Projekt vo de NEAT, wo zur Ziit realisiiert wird, versuecht de Transitvercher vo de Schtrasse uf d Schiine z verlagere.
Sport
In de Schwiiz sind bsunders Iishockey, Ski fahre und Tschute beliebti Sportarte. Sportler vo Wältrang het d Eidgnosseschaft in de Person vom Roger Federer im Tennis und em Fabian Cancellara im Velofahre. S git au typisch schwiizerischi Sportarte wie s Schwinge und s Hornusse.
| ||||
Politik
D Schwiiz het es bsunders politischs Syschtem. D Staatsbürger vo de einzelne Kantöön chöi au uf dr Ebeni vom Bund über vili Beriich in Volksabstimmige sälber entscheide wos düre geit. Si wähle s nazionale Parlamänt, wo zwei Chammere het, de Nationalrot und de Ständerot. S Parlamänt wählt denn d Regiirig; die isch e Kollegialbehörde, wo «in corpore» gliichzitig s Staatsoberhaupt bildet. Vier vo de grosse Parteie sind in de Regiirig verträte.
| |||||
Neui Artikel
|
Artikel, wo fääle
Università della Svizzera italiana • Istituto ticinese di alti studi • Michael Grätzel (Chemiker) • Prix Walo • Aktiengesellschaft • Haslital • Böögg • Aargauer Kulturpreis • Ägelsee (Aargau) • Breitsee (Aargau) • Flösserweg (Aargau) • Freiämterweg (Mittelland) • Nicoletta della Valle • Johann Ludwig Aberli • Georges Addor • Josef Ignaz Amiet • Gottfried Aegler • Karl von Aegeri • August Abegg • Susanne Abbuehl • Edita Abdieski • Arnold Winkelried • Adel Abdel-Latif • Anna Maria Barbara Abesch • Petermann von Gundoldingen • Peter Mieg • Johann Rudolf Mieg • Stadion Wankdorf (2005) (Bärn) • Letzigrund (Züri) • Stadion Förrlibuck (Züri) • Stade Olympique de la Pontaise (Lausanne) • Stade de la Tuilière (Lausanne) • Kybunpark (Sanggalle) • Stade de Genève • Swissporarena • Männliturm (Lozärn) • Museggmauer (Lozärn) • Dreilindenpark (Lozärn) • Hotel Schweizerhof Luzern • Palace Luzern • Grand Hotel National (Luzern) • mehr | ||||
Commons: Schwiiz – Sammlig vo Multimediadateie
| |||||