Zum Inhalt springen

Stimmhafte uvulare Frikativ

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Stimmhafte uvulare Frikativ
IPA-Nummere 143
IPA-Zeiche ʁ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA R
Kirshenbaum g"
Hörbiispiilⓘ/?

De stimmhaft uvular Frikativ isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche defür im Internationale Phonetische Alphabet isch [ʁ]. Im Alemannische ùn andre europäische Sprooche isch es ei Variante vùm Zäpfli-r. Im Alemannische wird de Luut viilmool als Approximant statt als Frikativ ussgsproche. Im IPA git es für de uvulare Approximant zwar kei eignes Zeiche, wänn e Ùnterscheidig wichtig isch, cha de Approximant aber mit [ʁ̞] transkribiert werde.

In mangi Transkriptione vùm Alemannische wird des Zeiche usserdäm für de uvulare Lenis-Frikativ bruucht, wo sùnscht au als [χ] transkribiert wird[1].

Artikulation

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Verbreitig

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Sprooch Wort IPA Bedütig Bemerkig
Alemannisch Markgräflerisch[2] Schdroos Gsw-markgräflerisch-Schdroos.ogg [ʃd̥ʁ̞oːs](info) ‚Strooss‘ in dänne alemannische Dialäkt wo e Zäpfli-r hen; meischt in freier Variation mit [ʀ], [ɾ] ùn [r]. Isch viilmool en uvulare Approximant[3].
Oberelsässisch rossarot Gsw-oberelsässisch (Milhüsa)-rossarot 2.ogg [ˌʁ̞oz̥ɐˈʁ̞oːt](info) ‚rosarot‘
Ùnterelsässisch gröi Gsw-unterelsässisch (Sulz unterm Wàld)-gröï.oga [g̊ʁ̞øɪ̯](info) ‚grau‘
Jùutütsch trììche Gsw-jounertütsch-female-trììche.ogg [ˈtɾɪːʁ̥ə](info) ‚drinke‘ In alemannische Mùndarte meischt in freier Variation mit eme velare Frikativ. Usserdäm isch de Luut in de alemannische Dialäkt nit stimmhaft. Lueg bi Fortis ùn Lenis für wyteri Informatione.
Markgräflerisch söeche Gsw-markgräflerisch-söeche.ogg [ˈz̥ɵə̯ʁ̥ə](info) ‚sueche‘
Solothurnisch rüüchere Gsw-solothurnisch-wasseramt-rüüchere.ogg [ˈɾyːʁ̥əɾə](info) ‚raigge‘
Züritüütsch Chrut [ʁ̥rut] ‚Chruut‘
Rätoromanisch Surselvisch raps Roh-sursilvan-raps.ogg [ʁaps](info) ‚Gäld‘ in freier Variation mit [r] ùn [ʀ]. In andre rätoromanische Mùndarte meischt ällewell en Zùngespitze-r.
Frankoprovenzalisch Greyerzerisch le pre Frp-greverin-le pre.ogg [ləˈpʁə](info) ‚d Biire‘ in freier Variation mit [r], [ʀ] ùn [ɹ].
Walliser Patois (Nendaz) hloûre Frp-Nendaz-hloûre.ogg [ˈjuːʁə](info) ‚zuemache‘
Französisch rouler Fr-rouler.ogg [ʁule](info) ‚rolle‘ wird r-grasseyant gnännt. In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r].
Dütsch[4] Rost De-Rost.ogg [ʁɔst](info) ‚Roscht‘ In freier Variation mit [ʀ] ùn em Zùngespitze-r [r].
Abchasisch цыҕ / cëğ [tsəʁ] ‚Marder‘
Adygeisch тыгъэ / tëğa Trha1.ogg [təʁa](info) ‚Sùn‘
Afrikaans In Deil vo de frienere Kapprovinz rooi [ʁoːi̯] ‚root‘ Cha au en Vibrant [ʀ] sy.[5]
Aleutisch Atkan-Dialäkt chamĝul [tʃɑmʁul] ‚wasche‘
Änglisch Nordoschte vo Leinster[6] red [ʁɛd] ‚root‘ Entspricht eme [ɹ ~ ɾ ~ ɻ] in andre änglische Dialäkt vo Irland.
Northumberland ùn County Durham[7][8] Cha en Frikativ oder Approximant sy[7][8] Sältener au en Vibrant [ʀ].[7] Isch als Northumbrian Burr bekannt. Vorallem in ländliche Gegende, ùn au dörte chuum mee.
Sierra Leone[7] Sältener au en Vibrant [ʀ].[7]
Arabisch moderns Standardarabisch غرفة / ġurfa [ˈʁʊrfɐ] ‚Zimmer‘ Je nooch Dialäkt velar oder uvular.[9]
Artschinisch гъӀабос / ġabos [ʁˤabos][1] (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[2] [3] Vorlage:Toter Link/www.smg.surrey.ac.uk ‚schnarre‘
Armenisch Oschtarmenisch[10] ղեկ / łek ʁɛk.ogg [ʁɛk](info) ‚Rueder‘
Awarisch тIагъур / thaġur [tʼaˈʁur] ‚Mütz‘
Baskisch Dialäkt vùm französische Baskeland urre [uʁe] ‚Gold‘
Chilcotin relkɨsh [ʁəlkɪʃ] ‚er lauft‘
Dänisch Standard[11] rød [ʁ̞œ̠ð̠] ‚root‘ Am Wortaafang viilmool en Approximant[12] Sùnscht en Frikativ, en [χ]) oder en Approximant.[11] Au als [ʕ̞] bschriibe.[13]
Inuktitut marruuk [mɑʁʁuuk] ‚zwei‘
Italienisch norditalienischi Akzent raro [ˈʁäːʁo] ‚sälte‘ Bi mangi Sprächer, vorallem z Parma. Cha au en Vibrant [ʀ] oder en labiodentals [ʋ] sy.[14]
Kabardinisch бгъэ / bğa бгъэ.ogg [bʁa](info) ‚Adler‘
Kasachisch саған / saǵan [sɑˈʁɑn] ‚du (dativ singular)‘
Kabylisch ⴱⴻⵖ]
bbeɣ
بغ		 [bːəʁ] ‚faare‘
Kirgisisch жамгыр / camğır [dʒɑmˈʁɯr] ‚Räge‘
Lakota aǧúyapi [aʁʊjapɪ] ‚Broot‘
Luxemburgisch Mangi Sprächer Rou [ʁəu̯] ‚Rueji‘ Allophon vo /ʀ/ vor Vokal; viilmool en Vibrant [ʀ].[15]
Standard[16] Kugel [ˈkʰuːʁə̹l] ‚Ball‘
Malaiisch Dialäkt vo Perak Perak [peʁɑk̚] ‚Perak‘
Niiderländisch[17][18][19][20] rad [ʁɑt] ‚Rad‘ d Ussprooch vùm Foneem /r/ isch je nooch Dialäkt ùn Person sehr verschiide.
Neuhebräisch עוֹרֵב [o'ʁev] ‚Chrap‘ mangi Sprächer
Norwegisch südnorwegischi Dialäkt rar [ʁ̞ɑːʁ̞] ‚gspässig‘ Cha en Approximant oder Frikativ sy.
südweschtlichi Dialäkt
Ossetisch æгъгъæд æğğæd [ˈəʁːəd] ‚gnue‘
Portugiesisch europäisch[21] carro [ˈkaʁu] ‚Auto‘
Setubaler-Dialäkt[22] ruralizar [ʁuʁəɫiˈzaʁ] ‚verländliche‘ Viilmool en Vibrant [ʀ]. Entspricht de beide Foneem /ɾ/ ùn /ʁ/ in andre Dialäkt.
Fluminensisch[22][23] ardência [ɐʁˈdẽsjə] ‚brännigs Gfiel‘ In däm Dialäkt sin /ɾ/ ùn /ʁ/ zämmegheit.[24] Viilmool au en Vibrant oder [ɣ], [ʕ] ùn [ɦ] vor stimmhafte Luut, [x], [χ], ħ] ùn [h] vor stimmlose Luut.
südbrasilianische Dialäkt arroz [ɐˈʁos] ‚Ryys‘
Schwedisch südschwedischi Dialäkt rör [ʁɶʁ] ‚Rohr‘
Tatarisch яңгыр, yañğır [jɒŋˈʁɯr] ‚Räge‘
Tsesisch aгъи
’ag‘i		 [ˈʔaʁi] ‚Voogel‘
Ubychisch [ʁa] ‚syns‘ s Ubychisch het zwüsche eme normale, eme palatalisierte, eme grùndete, eme pharyngalisierte ùn eme pharyngalisierte grùndete stimmhafte uvulare Frikativ ùnterschiide.
Usbekisch ogʻir [ɒˈʁɨr] ‚schweer‘
Jakutisch тоҕус toğus [toʁus] ‚nüün‘
Zhuang roek [ʁɔ̌k] ‚seggs‘

Fuessnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Fleischer, Jürg ùn Schmid, Stephan. (2006). Illustrations of the IPA: Zurich German. Journal of the International Phonetic Association, 36/2
  2. ↑ Sutter, Jürgen. (2008). Opfinger Wörterbuch. Schillinger Verlag: Freiburg. ISBN 978-3-89155-342-8
  3. ↑ Fleischer, Jürg ùn Schmid, Stephan. (2006). Illustrations of the IPA: Zurich German. Journal of the International Phonetic Association, 36/2
  4. ↑ Hall, Tracy Alan (1993), "The phonology of German /ʀ/", Phonology 10 (1): 83–105
  5. ↑ Donaldson (1993:15)
  6. ↑ Hickey (2007:?)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Ladefoged & Maddieson (1996:236)
  8. ↑ 8,0 8,1 Ogden (2009:93)
  9. ↑ Watson (2002:17, 19-20, 35-36 and 38)
  10. ↑ Dum-Tragut (2009:13)
  11. ↑ 11,0 11,1 Basbøll (2005:62)
  12. ↑ Basbøll (2005:66)
  13. ↑ Ladefoged & Maddieson (1996:323)
  14. ↑ Canepari (1999:98–101)
  15. ↑ Gilles & Trouvain (2013:68)
  16. ↑ Gilles & Trouvain (2013:68)
  17. ↑ Booij (1999:8)
  18. ↑ Collins & Mees (2003:39, 54, 179, 196, 199–201, 291)
  19. ↑ Goeman & van de Velde (2001:91–92, 94–95, 97, 99, 101–104, 107–108)
  20. ↑ Verstraten & van de Velde (2001:51–55)
  21. ↑ Cruz-Ferreira (1995:92)
  22. ↑ 22,0 22,1 { Rhotic consonants in the speech of three municipalities of Rio de Janeiro: Petrópolis, Itaperuna and Paraty (Memento vom 11. Oktober 2017 im Internet Archive). Page 11.
  23. ↑ The process of Norm change for the good pronunciation of the Portuguese language in chant and dramatics in Brazil during 1938, 1858 and 2007 (Memento vom 6. Februar 2016 im Internet Archive) Page 36.
  24. ↑ The acoustic-articulatory path of the lateral palatal consonant's allophony. Pages 229 and 230.
  Konsonante Lueg au: IPA, Vokale  
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal
Nasal m ɱ n̪ n ɳ ɲ ŋ ɴ
Plosive p b t̪ d̪ t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞
Affrikat pɸ bβ p̪f b̪v tθ dð ts dz tʃ dʒ ʈʂ ɖʐ tɕ dʑ cç ɟʝ kx ɡɣ qχ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ
Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʂʼ q͡χʼ
   Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ fʼ θʼ sʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ xʼ χ’
Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ
Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ
lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m
lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Stimmhafter_uvularer_Frikativ&oldid=951543"