Stimmlose dentale Frikativ

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Stimmlose dentale Frikativ
IPA-Nummere 130
IPA-Zeiche θ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA T
Kirshenbaum T
Hörbiispiil/?

De stimmlosi dentali Frikativ isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch, wo relativ sälte isch. S Zeiche im IPA defür isch [θ]. Im alemannische Sproochruum isch de Luut meischt als de „th-Luut“ vo Änglisch thin bekannt. Ùnter de kontinentaleuropäische Sprooche isch er zimli sälte. Als Phonem chùnt er im Albanische, Galizische, Griechische, Spanische, Sardische, verschidne norditalienische Sprooche ùn bstimmte Dialäkt vùm Frankoprovenzalische vor. Im Alemannische sin di dentale Frikativ dur d hochdütschi Luutverschiebig scho im Altalemannische verschwùnde. Vo de germanische Sprooche git es de Luut nùmme no im Änglische ùn Isländische.

Artikulation[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Verbreitig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Sprooch Wort IPA-Transkription Bedütig Bemerkig
Frankoprovenzalisch Greyerzerisch le lathi Frp-greverin-le lathi.ogg [ləlaˈθi] ‚d Milch‘ in freier Variation mit [x] ùn [h]
Albanisch thotë [θɔtə] ‚er sait‘
Amami [θeda] ‚Sùn‘
Änglisch thin En-us-thin.ogg [θɪn] ‚dünn‘
Arabisch Standard[1] ثَانِيَة Ar-ثانية.ogg [ˈθaːnija] ‚zweits Mool‘
Arapaho [jɔːθɔn] ‚Imbe‘
Assyrisch-neuaramäisch [beθa] ‚Huus‘ Chùnt vorallem in de Dialäkt vo Tyari, Barwari, Tel Keppe, Batnaya ùn Alqosh vor, in de andre Dialäkt sùnscht [t].
Baschkirisch уҫал [uθɑɫ] ‚wietig‘
Berta [θɪ́ŋɑ̀] ‚ässe‘
Birmanisch သုံး / thon: [θòʊ̃] ‚drüü‘
Emilianisch faza [ˈfaːθɐ] ‚Gsicht‘
Galizisch cero Gl-cero.ogg [θeɾo] ‚nùll‘
Gweno [riθo] ‚Aug‘
Gwich’in th [θaɬ] ‚Hos‘
Hän nihthän [nihθɑn] ‚i wott‘
Ḥarsūsi [θəroː] ‚zwei‘
Isländisch[2] þú Is-Þú.oga [θ̠uː] ‚du‘ Laminal-alveolar.
Italienisch Toskanisch[3] i capitani [iˌhäɸiˈθäːni] ‚d Kapitän‘ Allophon vo /t/ zwüsche Vokal.[3]
Kabylisch fa [faθ] ‚schnyyde‘
Karuk [jiθa] ‚eis‘
Kickapoo [nɛθwi] ‚drüü‘
Kornisch eth [ɛθ] ‚acht‘
Kwama [mɑ̄ˈθíl] ‚lache‘
Lakota ? [ktũˈθa] ‚vier‘
Leonesisch ceru [θeɾu] ‚nùll‘
Malaiisch Selasa [θəlaθa] ‚Zyschtig‘ Chùnt vorallem in arabische Lehnwörter vor.
Masa [faθ] ‚fümf‘
Neugriechisch θάλασσα [ˈθalasa] ‚Meer‘
Saanich ŦES [teθʔəs] ‚acht‘
Sardisch Nuoresisch petha [pɛθa] ‚Fleisch‘
Sgaw [θø˧] ‚drüü‘
Shawnee nthwi [nθwɪ] ‚drüü‘
Spanisch kastilisch[4] cazar [kaˈθar] ‚jage‘
Swahili thamini [θɑmini] ‚Wärt‘
Tanacross thiit [θiːtʰ] ‚Gluet‘
Toda [wɨnboθ] ‚nüün‘
Turkmenisch sekiz [θekið] ‚acht‘
Tutchone nördlich tho [θo] ‚Hos‘
südlich thü [θɨ]
Yuman Havasupai [θerap] ‚fümf‘
Hualapai [θarap]
Yavapai [θerapi]
Venezianisch öschtlichi Dialäkt çinque [ˈθiŋkwe] ‚fümf‘ Entspricht [s] in de andre Dialäkt.
Walisisch saith Cy-Saith.ogg [saiθ] ‚siibe‘
Wolaytta [ɕiθθa] ‚Bluem‘
Zhuang saw [θaːu˨˦] ‚Sprooch‘

Fuessnote[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  1. Thelwall (1990:37)
  2. Grønnum (2005:139)
  3. 3,0 3,1 Hall (1944:75)
  4. Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255–259
  Konsonante Lueg au: IPA, Vokale  
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal
Nasal m ɱ n ɳ ɲ ŋ ɴ
Plosive p b t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞
Affrikat p̪f b̪v ts dz ʈʂ ɖʐ ɟʝ kx ɡɣ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  ʈʼ ʂʼ q͡χʼ
   Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ θʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ χ’
Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ
Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ
lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m
lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.