Portugysischi Sproch

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Portugysisch (Português)
Verbreitig: Namibia, Indie, Südafrika, Spanie, Luxeburg (meh under Amtssproch i)
Sprecher: 240 Millione Müetersprochler
Linguistischi
Klassifikation
:
Offizieller Status
Amtssprooch vo: Äquatorialguinea Äquatorialguinea
Angola Angola
BrasilienBrasilien Brasilie
Kap Verde Kap Verdè
Osttimor Osttimor
Guinea-Bissau Guinea-Bissau
Mosambik Mosambík
PortugalPortugal Portugal
São Tomé und Príncipe São Tomé und Príncipe
EU EU
Macau (China), Afrikanischi Union, Mercosul, Union vo de Südamerikanische Natione, Organisation vo de amerikanische Staate, Gmeinschaft vo de portugysische Länder
Sproochchürzel
ISO 639-1

pt

ISO 639-2

por

ISO 639-3

por

SIL

por

Di portugysischi Sproch (Eigebezeichnig: Português; Ussproche: [puɾtu'geʃ] z Europa, [portu'ges], [portu'geis] oder [poʁtu'geiʃ] z Brasilie) ghört bi de Romanische Sproche zum iberoromanische Zwyg und isch e Wältsproch.

Verbreitig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Portugysich isch z Portugal, Brasilie, Mosambik, Angola, Guinea-Bissau und Äquatorialguinea Amtssproch. Ußerdem git s z Florida, Frankrych, Dütschland, in de Schwiz, z Luxeburg und Belgie nennenswerti Bevölkerigsgruppe, wo Portugysisch chönne; in e baar südostasiatische Länder git s zudem portugysischi Kreolsproche.

Portugysisch isch e offiziälli Sproch vo de EU, vom Mercosul, vo de Afrikanische Union und e paar meh Organisatione.

Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Yfluss hän uff em Wäg zum hüttige Portugysisch gha:

  • d Römer (154 v. Chr.), wo di Iberischi Halbinsle erobert hän
  • d Germane (409 n. Chr.). Ihri Invasione hän zu de Ähnligkeit zu de Germanische Sproche gführt.
  • d Maure (711 n. Chr.), wo zwar vor allem z Spanie, aber au z Portugal ydrunge sin.

Noch em Zerfall vom Römische Rych sin verschydeni Dialekte entstande, wo sich noch und noch zu de hüttige Sproche entwickelt hän. Sälli sin allerdings numme gschwätzt worre; Schriftsproch isch für langi Zit witerhin Latyn gsi. Di erschte Beleg für Portugysischi Schrifte stamme uss em Johr 1100.

Im Entdeckigszitalter (14.–16. Johrhundert) hät sich di Portugysischi Sproch z Amerika, Afrika und Asie ußbreitet. In e baar Gebiet vo Südamerika isch s Portugysische erhalte blybe; z Indie und in andere Regione vo Asie hän sich Kreolsproche entwickelt.

Orthografy und Ussproch[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Uff Portugysisch git s 9 Vokal, 5 Nasalvokal und 25 Konsonante.

Betonig[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Betonig liegt d Betonig vo Wörter uff -a, -e, -m, -o oder -s ende, uff em vorletschte Vokal; wenn de letschte Büchstab uff i, u oder uff Konsonante (meistens l, r, z) endet, ligt si uff de letschte Silbe. Abwychige vo derre Regel werde durch de Akzent Akut oder Zirkumflex usdruckt. Silbe mit nasale Vokal sin betont, wenn kei anderi Silbe e Vokal mit Akut oder Zirkumflex hät.

Vokal[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Für di portugysischi Orthografy gilt di folgendi Lut-Büchstabe-Züeordnig:

Büechstabe Bispyl IPA-Zeiche
a talha; amo [a], [ɐ]
a, á alto, árvore [ɑ]
e, ê medo, letra, você [e]
e leite, vale [ɯ], [i], [ɨ]
e, é resto, festa, café [ɛ]
i idiota [i]
o, ô ovo, olho, avô [o]
o santo, logo [u]
o, ó morte, moda, nó [ɔ]
u uvas [u]
Diphthong mit o oder u ao, mau [w]
Diphthong mit i nacional, ideia [j]

Nasalvokal[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Nasalvokal werre durch s Ahänge vo me m bzw. n an de Vokal realisiert. Deilwis schribt mer au ã statt an / am und õ statt on / om.

Vokal(-verbindige) Bispyle IPA
ã, an, am campo, canto [ã]
em, en lembrar, então [ẽ]
im, in limbo, brincar [ĩ]
om, on, õ limões, montanha [õ]
um, un um, untar [ũ]

Konsonante[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Konsonante b, d, f, k, m, n, p, t, v werre meistens glych usgsproche wie im Dütsche und Alemannische. D Abwychige bi de andere Konsonante:

  • c: [s] vor e und i, sunscht [k]
  • ç: [s]
  • g: [ʒ] vor e und i, sunscht [g]
  • h: [-] wird nit ußgsproche
  • j: [ʒ]
  • l: [ɫ] am Wortænd, sunscht [l]
  • lh: [ʎ]
  • qu: [k] vor e und i, sunscht [kw]
  • r: [ɾ] am Wortænd, sunscht [r]
  • s: [ʃ] am Wortænd, [z] numme wenn vor und noch em s e Vokal stoht, sunscht [s]
  • x: [ʃ], [s]
  • z: [z]

Grammatik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Verbe ende in de Grundform uff -ar, -er oder -ir. S git wie im Dütsche e Konjugation, Indikativ, Imperativ und e em Konjunktiv ähnlichi Form. Di zweiti Person Singular (du) isch numme z Brasilie gebrüchlig.
  • Nome sin männlig oder wyblig und stönn in de Einzahl oder im Plural. Adjektive und Zahlwörter werde in Genus und Numerus em Nome apasst.

Alphabet[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Konsonante sin die glyche wie im Dütsche, s wird aber nie Gebruch vo k, w und y gmacht.

Züesätzlig zu de Vokal a, e, i, o, u git s di folgende Sunderzeiche: Á, Â, Ã, À, Ç, É, Ê, Í, Ó, Ô, Õ, Ú, Ü.

Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Wikipedia uff Portugysisch
S Wiktionary uff Portugysisch — e freis Wörterbüech
Wikibooks uff Portugysisch — Lern- und Lehrmaterialie
Wikiquote uff Portugysisch — Zitate

Wikisource uff Portugysisch — Quälletekscht
Wikiversity uff Portugysisch — Kursmaterialie, Forschigsprojäkt und wüsseschaftlige Usdusch

 Wikibooks: Portugysisch — Lern- und Lehrmaterialie

 Commons: Portugysischi Sproch – Sammlig vo Multimediadateie