Stimmlosi postalveolari Affrikate

Stimmlosi postalveolari Affrikate
IPA-Nummere	103 (134)
IPA-Zeiche	tʃ
IPA-Bildli
Teuthonista	`?`
X-SAMPA	`tS`
Kirshenbaum	`tS`
Hörbiispiil^ⓘ^/?

Di stimmlosi postalveolari Affrikate isch e Konsonant, wo in viilene Sprooche (zirka 45% vo de Sprooche vo dr Wält^[1]) vorchùnt.

Im Alemannische isch de Luut änder sälte; er chùnt do in Wörter wie Tschechisch, batsche oder Dütsch vor.

Im internationale phonetische Alphabet wird de Luut mit [tʃ] oder [t͡ʃ] transkribiert. Vorallem in dr Slawistik findet mer oft au <č>.

Artikulation

Es isch e Affrikate; d Artikulation fängt wie bimene Verschlùssluut demit aa, dass d Lùft im Muul ùffgstaut wird, ùn s Lööse vùm Lùftstrom duuret lang gnue, dass en Frikativ entstoot.
De Artikulationsort isch postalveolar; si wird mit dr Zùng grad hinter em Zahndamm artikuliert, aber no nit eso wyt hinte im Muul, dass mer de harte Gaume beriert.
D Phonation isch stimmlos; derwyylscht si produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit.
Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

Sprooch		Wort	IPA-Transkription	Bedütig
Alemannisch	Joutütsch	Jùutütsch	[ˈjʊu̯tytʃ](info)	‚Jaundütsch‘
	Oberelsässisch	rutschig	[ˈʁ̥ʊtʃɪg̊](info)	‚rùtschig‘
	Solothurnisch	Brüetsch	[bryə̯tʃ](info)	‚Brueder‘
	Züritüütsch	tschau	[tʃ͡æʊ̯](info)	‚ciao‘
Rätoromanisch	Surselvisch	tschadun	[tʃəˈdun](info)	‚Löffel‘
	Putèr	murütsch	[mʊˈrytʃ](info)	‚Chäller‘
	Vallader	cotschen	[ˈkɔtʃən](info)	‚rot‘
Frankoprovenzalisch	Greyerzerisch	la tchivra	[la ˈtʃivʁa](info)	‚d Geiss‘
Adygeisch		чэмы	[t͡ʃamə](info)	‚Chue‘
Albanisch		viç	[vitʃ]	'Chälbli'
Armenisch	öschtlichi Dialäkt^[2]	ճնճղուկ	[t͡ʃənt͡ʃʁuk](info)	‚Spatz‘
Aleutisch	Atka Dialäkt	chamĝul	[tʃɑmʁul]	‚wasche‘
Amharisch		አንቺ	[antʃi]	‚du (wyblich sing.)‘
Aserbaidschanisch		Əkinçi	[ækintʃi]	‚Pflüge‘
Baskisch		txalupa	[tʃalupa]	‚Boot‘
Dütsch		Matsch	[matʃ](info)	‚Matsch‘
Kabardinisch		чэнж	[t͡ʃanʒ](info)	‚seicht‘
Katalanisch		atxa	[atʃa]	‚grossi Cherz‘
Tschechisch		morče	[mo̞rtʃɛ]	‚Meerschweinchen‘
Koptisch	Bohairische Dialäkt	ϭⲟϩ	[tʃoh]	‚aalange‘
Kroatisch		učitelj	[utʃiteʎ]	‚Lehrer‘
Änglisch		bleach	[bliːtʃ](info)	‚bleiche‘
Esperanto		ĉar	[tʃar]	‚wyl‘
Italienisch		ciao	[tʃao]	‚Tschau‘
Ungarisch		gyümölcslé	[ɟymøltʃleː	‚Saft‘
Quiché		K'iche'	[kʼitʃeʔ]	"‚Quiché‘
Nunggubuyu^[3]		[tʃaɾo]		‚Nadel‘
Persisch		چوب	[tʃuːb]	‚Holz‘
Rumänisch		cere	[ˈt͡ʃe.re]	‚verlanga‘
Schottisch-Gälisch		slàinte	[slaːntʃə]	‚Gsùndheit‘
Serbisch		Чоколада/čokoláda	[tʃɔkɔˈlaːda]	‚Schoggi‘
Slowakisch		kľúč	[klʲuːtʃ]	‚Schlüssel‘
Spanisch		chafar	[tʃaˈfaɾ]	‚flach drùgge‘
Kiswahili		jicho	[ʄitʃo]	‚Aug‘
Türkisch		uçak	[utʃak]	‚Flugzüüg‘

Literatur/Quelle

↑ Ladefoged, P., Meddieson, I. The Sounds of the World's Languages. Blackwell Publishing. Malden, MA (USA). 1996. Syte 90.
↑ Dum-Tragut (2009:13)
↑ Ladefoged (2005:158)

Konsonante

Lueg au: IPA, Vokale

m

ɱ

n̪

n

ɳ

ɲ

ŋ

ɴ

Plosive

p

b

t̪

d̪

t

d

ʈ

ɖ

c

ɟ

k

ɡ

q

ɢ

ʡ

ʔ

Schnalzluut

ʘ

ǀ

ǃ

ǂ

ǁ

ǃ˞

Affrikat

pɸ

bβ

p̪f

b̪v

tθ

dð

ts

dz

tʃ

dʒ

ʈʂ

ɖʐ

tɕ

dʑ

cç

ɟʝ

kx

ɡɣ

qχ

ɢʁ

Implosiv

ɓ

ɗ

ᶑ

ʄ

ɠ

ʛ

Frikativ

ɸ

β

f

v

θ

ð

s

z

ʃ

ʒ

ʂ

ʐ

ɕ

ʑ

ç

ʝ

x

ɣ

χ

ʁ

ħ

ʕ

ʜ

ʢ

h

ɦ

Ejektiv

pʼ

tʼ

ʈʼ

cʼ

kʼ

qʼ

ʂʼ

q͡χʼ

Approximante

ʋ

ɹ

ɻ

j

ɰ

fʼ

sʼ

xʼ

ʙ

r

ɽr

ʀ

ѵ

ɾ

ɽ

co-artikulierti Frikativ

ʍ

w

ɥ

ɫ

lat. Frikativ

ɬ

ɮ

co-artikulierti Plosiv

l

ɭ

ʎ

ʟ

Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.

[1] Ladefoged, P., Meddieson, I. The Sounds of the World's Languages. Blackwell Publishing. Malden, MA (USA). 1996. Syte 90.

[2] Dum-Tragut (2009:13)

[3] Ladefoged (2005:158)

[1]

[2]

[3]