Raspille
D Raspille isch en Bärgbach im Kanton Wallis. Si het i der Kantonsgschicht und i der Sprochgeografii vom Wallis e symbolischi Bedütig, wil si offiziell als Gränze zwüsch em dütschsprochige Oberwallis und em wälsche Underwallis gilt.
Der Bach ghört zum Yzugsgebiet vom Rottu und bringt s Wasser vom ene Deil vo de Bärge uf der Nordsyte im middlere Wallis is Rhonetal abe. Der ganz Bachlauf isch 15 Kilometer läng. D Hauptquelle liit am Rand vom Plaine-Morte-Gletscher (uf Dütsch: Wildstrubelgletscher), ganz uf der südöschtleche Syte vo däm wyte Gletscherplatoo und im ene Gletschersee, wo sech dört hinder em Bärgsaddel Col de la Roue uf 2750 Meter Höchi mit Gletscherwasser bildet. Wenn der Gletscher i der nöchschte Zyt no wyter so starch zrugggoot, wie i de letschte Joore, flüsst denn gly s ganze Schmelzwasser uf d Nordsyte is Sibetal im Kanton Bärn abe, und es chunt kes Wasser me über e Bärg gäge Süde is Wallis, und d Raspille chönt ächt im obere Deil fasch uströchne.
Der oberscht Abschnitt vom Bach, wo 5,8 Kilometer läng isch, heisst Tièche, glych wie s Alpgebiet oben im Tal, im Gmeindbann vo Crans-Montana; s höchschte Sytetal, wo d Tièche zerscht dure chunt, isch s Alptal Les Outannes. Uf der Alp Tièche zweigt gäge rächts d Wasserleitig Bisse de Tsittoret ab, wo oben a der Alp Aprîli verby uf Randogne goot. D Tièche chunt denn in yrere Schlucht über ne höche Wasserfall abe, wo eini vo de beschte Sehenswürdikeite i däm Sytetal isch.
Der gröscht Sytebach vo der Raspille isch der Bärgbach La Pauja, wo vo der Weschtflanke vom Tschajetuhorn abechunnt. Am Afang lauft dä Bach über d Alpweide Murmiltangil und Chumme oben a der grosse Alp vo Fare, gheit über e Wasserfall abe und chunt unde a dere Felswand zu der Rote Hittu, wo zwar uf em Biet vo Crans-Montana liit, aber au zu der Farualp ghört. No grad oben am Wasserfall zweigt die grossi Wasserleite Tschajetu ab, wo en Deil vom Wasser s Tal uf bis uf d Farualp übere bringt.
Die beide Quellbech chöme bim Bärgghöft Raspille uf der Höchi vo 1100 Meter zäme. Das Land bim chlyne Bärgdorf Cordona ghört zum Areal vo der ehemolige Gmeind Mollens, wo hüt en Deil vo Crans-Montana isch. Vom Fluername vo däm Platz hed der Bach vermuetli au sy Name übercho. Raspille, en alte romanische oder besser frankoprovenzalische Fluername, bedütet nämli uf Dütsch grodets Gebiet und beziet sech do dermit uf enes Landstück und erscht sekundär denn uf das Gwässer, wo dört dureflüsst.
Unden a Cordona zweige wider drü grossi Wasserleitige vo der Raspille ab, eini gäge Weschte uf Mollens und Venthône; die het der Name Bisse neuf oder Bisse de Planige, und zwöi gäge Salgesch und Fare, die Grossi Wasserleite und d Mengis-Suone. Denn flüsst d Raspille zwüsche de Gmeinde Salgesch im Oschte und Miège im Weschte steil dur nes Waldgebiet abe. Underhalb vo Tschampedü hed sech der Bach e töifi Schlucht im Felse ygrabe. Vo Tschampedü goot no ne chlyneri Leitig us em Bach zu de Räbe vo Tscharasina und mid ere Kanalbrügg über d Ysebaanlinie uf Mare und uf der andere Syte d Bisse de Marais zu de Räbbärge vo Miège. Am Schluss chunt der Bach dur s Räbgebiet vo Salgesch, Miège, Veyras und Siders, lauft under der Ysebaanlinie vo Siders uf Leuk und under der Kantonsstross dure und chunt bi Grächtaplangna i d Rhoneebeni. Der Russukanal mündet dört i d Raspille. D Mündig vo der Raspille i d Rhone isch öschtlech vo der Stadt Siders am Rand vom Naturschutzgebiet Pfynwald uf der Höchi vo 533 Meter.
Vo Cordona bis a d Roone liit i der Raspille d Gränze zwüsch em Bezirk Leigg und em Bezirk Siders.
Literatur[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- Hans-Robert Ammann: Autour de l'eau de la Raspille (XVe-XXesiècles). Un long conflit entre communautés rurales. In: Les Bisses, Economie, Société, Patrimoine. Annales valaisannes 2011, Syte 253–269.
- Niklaus Grichting, Jacqueline Détraz-Méroz: Le bisse de Varone (Varen). In: In: Les Bisses, Economie, Société, Patrimoine. Annales valaisannes 2011, Syte 522–523.
Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Raspille – Sammlig vo Multimediadateie- D Raspille (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) uf parks.swiss (früener paerke.ch)