Pfynwald

Der Pfynwald (uf französisch forêt de Finges) isch en grosse Wald i de Alpe. Das Gebiet mid ere Flechi vo zää Quadratkilometer liit im Taal vo der Roone im mittlere Wallis bi Salgesch, Leigg und Agaaru. Vom Illgrabe bis zum Stadtrand vo Siders isch de Wald sächs Kilometer läng. Wen är au vo Liechtige, Stroosse, Gwässer und vom betonierte Oberwasserkanal vom Chraftwärch bi Siders underbrochen isch, gilt er doch als eine vo de schönschte Föhrewälder i de Alpe.

Der Pfynwald ghört zu de gröschte Naturschutzpiet vo der Schwiiz. Sid 1963 isch är im schwiizerische Inväntaar vo de wärtvolle Landschafte, em KLN, ytreit gsi, und sid 1998 stoot er im schwiizerische Bundesinväntaar vo de Landschafte, wo nazionali Bedütig hend, em BLN. Der Wald isch drüber use au s Härzstuck vom grössere Regionaale Naturpark Pfyn-Finges, wo im Südoschte bis as Turtmaatelli und im Norde is Taal vo der Dala mit Leukerbad und bis uf d Gemmi goot. Das Areal ghört zu zwölf Gmeinde im middlere Wallis vo Crans-Montana bis Gampil-Braatsch. S Natur- und Landschaftszäntrum Salgesch im Huus vo der uralte Johannidderkomturei vo Salgesch tued über s Schutzpiet informiere und der Veräin Läbens- und Erläbnisruum Pfyn-Finges luegt zum Naturpark.

Das Waldgländ liit uf der lingge Syte vo der Roone im ene grosse Bärgsturzgebiet und am Hang under am Gorwetschgrat und em Harzbodewald und uf emene Schwemmfächer, wo der wild und steil Illbach im Taal unde ufgschütted het. Dä bringt vo de schlächte Felsschichte am Illhorn und us em Vanoischi mid Murgäng sehr vil Gsteimaterial oben abe und bis i d Roone. Hüt wird das vom ene Chieswärch immer wider wäg baggered, früener het do dermit der Bach s Schwemmland am Bärgfuess immer wie wyter und höcher ufgschüttet. Undedra het d Roone no en letschte Abschnitt uf irem Wäg durs Wallis, wo nid wie en Kanal verbout isch. Dört cha si sech vertue und verzwiige und im breite natürleche Flussbett s Chies immer wider umeschiebe. Wenn d Insle lang blibe ligge, wachst druff Gras und Gstrüch. Das wärtvolle Auepiet stoot sid 1992 under em Schutz vom Bund.

I der Gschicht vom Wallis isch im Pfynwald d Sproochgränze zwüschem Oberwallis, wo me en alemannische Dialäkt, s Walliserdütsch, tued rede, und em französischsproochige Underwallis entstande.

Im Mai ane 1799 hed d Schlacht im Pfynwald im Kampf zwüsche de Oberwalliser, wo sech gäge die helvetischi Zentralregierig gweert hend, und de helvetische und französische Druppe d Entscheidig procht. Der Oberwalliser Uufstand isch derno nidergschlage worde. Im Pfynwald erinneret es Dänkmol, en Obelisk us Stei mid ere Inschrift, wo ane 1899 bin ere patriotische Dänkfyr ufgstellt worden isch, a das Ereignis. Sid der Erinnerigsfyr vo ane 1949 mache d Walliser dört jedes Joor im Wald es Schützefescht, s Historische Pfynschiesse.^[1]

Zmitzt im Gebiet vom Pfynwald sind chlyni Wiiler und Hüüsergruppe; die heisse Pfyn, Turriljini und Milljere. Der Name Pfyn tüend d Nameforscher vom latynische ad fines ableite (das heisst uf dütsch: a de Gränze gläge), grad wie bi der Tuurgauer Gmeind Pfii.

Jetz wird dur s Waldpiet en Abschnidd vo der Autobaan A 9 baut, wo deilwys under em Bode söll ligge.^[2]

Literatur

Zur Geschichte des Pfynwalds. In: Blätter aus der Walliser Geschichte, Bd. 2, 1899, Syte 278–304.
P. Werner: «La végétation de Finges et de son Rhône sauvage.» In: Bulletin de la Murithienne, 103, 1985, Syte 39–84.
Peter von Deschwanden: Die Schlacht im Pfynwald 1799. In: Blätter aus der Walliser Geschichte, 30, 1998, Syte 11-48.