Hochrhy

Charte vom Hochrhy

Der Hochrhy isch der Abschnidd vum Rhy vum Bodesee öber Schaffuuse, Lauffeburg un Rhyfälde bis uf Basel.

Geografy

Geografisch gseh meint mer mit em Begriff Hochrhy

1. de Fluss, wa vum Bodesee bis Basel uf de meischten Abschnitt Dütschland und d Schwiz trännt
2. au d Flussregion vom Bodesee bis uf Basel.

Aafangè duèt dè Hochrhy am Ändi vum Undersee bi Stròmkilometer 25,4 bi dè Rhybrugg vo Staa, uffhörè duèt er bi dè Mittlerè Basler Brugg bi Stròmkilometer 166,6. Dotal isch dè Hochrhy also 141,2 km lang.

der Rhyfall und s Schloss Lauffe

Vum Bodesee fliesst dr Rhy zerscht westwärts bis uf Schaffuuse, woner ä Rank macht gäge Süüde. Bi Lauuffe und Nöühuuse goot er 23 Meter über de Rhyfall abb und fliesst denn im ene ängge Taal i grosse Kurve wyter gäge Süüde bis ad Töössegg, woner wider em Weschte zue goot. Uf der rächte Syte het er jetz s grosse Bärggebiet vom Schwarzwald. Der Rhy lauft denn der Nordsyte vom Schwiizer Jura noo, und er wird immer wie breiter, will do grossi Näbeflüss zuenem chöme. Bi Ettikon und Choblez isch d Stromschnelle vom Middlere Lauffe, und wyter unde, bi Lauffeburg, isch wider e grosse Wasserfall gsi, der alt Lauffe, wo jetz wägem Wasserchraftwärch Lauffeburg nümme z gseh isch. Em Aargau und em Baselbiet noo fliesst der Rhy derno bis uf Basel, won er nôch Norde dräit: der nöggscht Flussabschnidd unden a Basel isch der Oberrhy.

der Lauffe vo Lauffeburg, wien er früener gsi isch

Folgendi Regione hän Adeil am Hochrhy:

• der Thurgau
• der Hegau
• s Reiat
• s Zürcher Wyland
• de Chly Randè
• s Zürcher Underland
• d Region Schaffuse
• s Chläggi
• s Rafzerfäld vom Züripiet
• d Aargauer Bezirk Zurzibiet, Lauffeburg un Rhyfälde.
• der Südschwarzwald zwǜschè dè Aarèmündig bi Waldshuèt un dè Albmündig bi Albrugg
• der Hotzewald zwǜschè dè Albmündig bi Albrugg un dè Weeramündig bi Brènnèt
• der Dinkelberg zwǜschè der Weeramündig bis zum Gränzacher Horn
• s Baselbiet
• Baselstadt

Naturschutz

Am Hochrhy sind bedüütendi Naturlandschafte erhalte blibe. Es het e ganzi Reie vo Naturschutzpiet uf beide Syte vom Fluss.

Do und dört sind no Stück vo de Auelandschaften am Fluss erhalte. Es grosses Schutzpiet isch das vom «Chly Rhy» bi Riete.

Fauna und Fischerei

Der Fluss isch uf de verschidene Abschnitt es Gwässer mit ere vilfältige Fauna. Es läbt mängi Art Fisch, Chräbsen und Muschle drin und am Fluss het’s Vögel, Biber und anderi Dier. Am Rhyfall und bi de Wasserchraftwärch sin die einzelne Flussstrekine teils von enand isoliert. Früener sin Fisch us em Meer wie der Lachs, d Meerforällen und dr Aal no bis wyt ufe in Rhy cho; und es het au yheimeschi Arte wie d Barbe, d Nase und d Äsche.

Am Hochrhy het d Fischerei en alti Gschicht.

D Fischer sin im Berufsfischerverein Hochrhein-Oberrhein e. V. und im Fischerverein Untersee zämegschlosse.

I der jüngschte Zyt wandere frömdi Fischarte au in Hochrhy, so wie öppe t Schwarzmuulgrundel.

s Chraftwärch Eglisau

Chraftwärch

Im Fluss entlang sin vili Wasserchraftwerch baut worre, wo für d Industry wichtig sin. Säll chunnt vom große Gfälle, wo d Schifffahrt uff em Hochrhy erschwert. Bi Staa isch der Fluss uf der Höchi vo 395 Meter über Meer; z Basel unde isch er bi 245 Meter, das bedüütet, ass er uf sim Wääg hundertfüfzg Meter abecho isch, das isch doch zimli vill für en Flussabschnidd vo dere Lengi, und drum isch der Hochrhy in es baar Teil en rächt en wilde Fluss, oder er isch es wenigschtens früener gsi, wo’s no keini grosse Chraftwärch ggää het.

Die grosse Wasserwärch am Hochrhy sind die doo: s Chraftwärch Rhynou, s Chraftwärch Eglisau-Glafttfälde, s Chraftwärch Reckinge, s Chraftwärch Albrugg-Doogere, s Wärch Lauffeburg, s Rhychraftwärch Säkinge, s Chraftwärch Rhyburg-Schwörstadt, s Alte Wasserchraftwärch vo Rhyfälde, s nöie Chraftwärch Rhyfälde, s Wärch Augscht-Wyyle und s Chraftwärch Birsfälde.

Es chlyses Wasserchraftwärch git s sid em 19. Joorhundert au näbem Rhyfall z Nöihuuse.

d Ysebahnbrugg bi Hemishofe

Vercheer

Über de Fluss het’s e ganzi Zylete grosse Stroossebrugge und au es baar Ysebaanbrugge. Scho d Römer händ Brugge über de Rhy gmacht, öppe bi Konstanz und Zurzach.

Teils sind die hischtorische Brugge als Boudänkmol gschützt so wie die grossi alti Holzbrugg vo Säckinge.

E ganz e nöji Brugg isch d Hochrhybrugg bi Lauffeburg, wo der Vercheer vo der alt Lauffebrugg z Lauffeburg wägggnoo het. En Übersicht vo dene Bouwärch gitt d Lischte vo de Rhybrugge. Au bi de meischte Chraftwärch chamer über de Fluss goo, bim Chraftwärch Albrugg-Doogere isch no en schmali Betonbrugg nume für Fuessgänger und Welofahrer, s Rhybrüggle Albrugg, und a teil Oort sind no hüt chlyni Fäärene.

Em Hochrhy noo goot d Hochrhybahn uff der Ysebahnstrecki vo Basel uff Konschtanz. Sie isch vo dè Großherzoglich Badischi Staats-Ysebahne als Teil vu der Badischi Hauptbahn erbaut worre, wo em Rhy noo uffwärts vu Monnem bis Konschtanz goot. Uff der Schwiizer Syte isch nume en Ysebaanlinie vo Basel über Choblez uf Eglisau.

der Rhyhafe vo Birsfälde

D Schifffahrt uf em Hochrrhy goot nume vom Bodesee bis uf Schaffuuse aben und vo Basel bis uf Rhyfälde ufe.

Bi Birsfälde sind grossi Handelshääfe, wo d Rhyschiff vo Rotterdam häär über der under Deil vom Rhy hichöme.

Uf em Platz vo der ehemolige Zimäntfabrigg vo Melike im Aargau isch a der Rhystrooss en Umschlagplatz für Gontäiner und anderi Transportmiddel ygrichtet, s «Hochrhy-Terminal».

Em Fluss noo chame uf Wanderwääg und Welowääg s Taal uuf und ab goo. Zwüsche Säckinge und Lauffeburg git’s all Joor e Verastaltig füre Langsamvercheer: s «slowUp Hochrhy».

Zueflüss

Vo Süde münde folgendi grössere Flüss in de Hochrhy:

• d Thur
• d Töss
• d Glatt
• d Aare
• d Birs

Vo Norde isch d Wuete de gröschti Zuefluss; vom Südschwarzwald obbè abbè chömmèd ußerdèmm, d Steina, d Schlüècht, d Alb, d Murg un d Weera. D nördliche Flüss entwässerèt alli mitnand s Fäldbärg-Massyv.

Chlyneri Näbeflüss sind d Biber, d Durach, der Geisslibach us em Zürcher Wyland, d Sissle, der Meelibach, der Magdenerbach und d Ergolz.

s Stedtli Staa am Rhy

Stedt

Em Fluss noo stoot e ganzi Reihe vo alte Stedt:

• Staa
• Diessehoofe
• Schaffuuse
• Eglisau
• Chaiserstuel
• Zurzi
• Waldshuet
• Lauffeburg im Aargau und Lauffeburg im Baddische
• Säckinge
• Rhyfälde im Aargau und Rhyfälde im Baddische
• Basel

s Chlooschter Rhinau am Hochrhy

Organisazione

D Hochrhykommission hät s Zyl, d Zämmearbet vo de Regione nördlig und südlig vom Rhy z fördre. Des goht sie durch d Betreuig vo verschydene Projekt a. Vo de Gründig (1997) bis 2006 hän numme Bade-Württeberg und de Kanton Aargau de Kommission aghört, sit 2006 ghört aber au de Kanton Schaffhuse dezüe.

Wie d Hochrhykommission hät sich au d Agentur Hochrhy AHR de Zämmearbet vo allne Regione am Hochrhy gwidmet. Züe-n-re ghöre d Kantön Aargau, Schaffhuse, s Land Bade-Württeberg, d EU und d Schwiz als ganzes. D AHR soll d Identifikation und d Wahrnehmig vom gmeinsame Grenzland am Hochrhy gege inne und usse stärke.

D AHR understützt zum Bispyl

• Begegnigsaläss uff beide Site vo de Gränze
• Projekt, Verastaltige und Veröffentlichige uff beide Site vo de Gränze
• Netzwerkarbet im Ruum und drüber use.

s Hochrhymuseum im Schloss Schönau

Kultur

Z Säckingen isch im Schloss Schönau s Hochrhymuseum ygrichtet.

Bi Rhynau isch sid em Middelalter s Chlooschter Rhinau gsi.

Uff der Hirsebreifahrt chöme d Zürcher au übere Hochrhy.

Weblink

 Commons: Hochrhy – Sammlig vo Multimediadateie

• Website übere Hochrhy