Zum Inhalt springen

Vallorbe

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Vallorbe
Wappe vo Vallorbe
Wappe vo Vallorbe
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Waadt (VD)
Bezirk: Jura-Nord vaudoisw
BFS-Nr.: 5764i1f3f4
Poschtleitzahl: 1337
UN/LOCODE: CH VAL
Koordinate: 518990 / 173965Koordinate: 46° 42′ 43″ N, 6° 22′ 45″ O; CH1903: 518990 / 173965
Höchi: 750 m ü. M.
Flächi: 23.18 km²
Iiwohner: 3958 (31. Dezämber 2022)[1]
Website: www.vallorbe.ch
Vallorbe
Vallorbe

Vallorbe

Charte
Charte vo VallorbeGenferseeNeuenburgerseeLac de Saint-PointLac de RemorayLac des RoussesLac de JouxLac BrenetFrankreichKanton FreiburgKanton FreiburgKanton FreiburgKanton FreiburgKanton NeuenburgBezirk Broye-VullyBezirk Broye-VullyBezirk Gros-de-VaudBezirk LausanneLavaux-OronBezirk MorgesBezirk NyonBezirk Ouest lausannoisBezirk Riviera-Pays-d’EnhautAgiezL’AbbayeL’Abergement VDArnex-sur-OrbeBallaiguesBaulmesBavoisBelmont-sur-YverdonBioley-MagnouxBofflensBonvillarsBretonnièresBullet VDChamblonChampagne VDChampventChavannes-le-ChêneChavornay VDChêne-PâquierLe ChenitCheseaux-NoréazLes CléesConciseCorcelles-près-ConciseCorcelles-sur-ChavornayCronayCroy VDCroy VDCuarnyDémoretDonneloyeEpendes VDEssert-PittetFiezFiezFontaines-sur-GrandsonGiez VDGrandeventGrandsonJuriensLe LieuLignerolleMathodMauborgetMolondinMontagny-près-YverdonMontcherandMutruxNovallesOnnens VDOrbe VDOrges VDOrzensPomy VDLa Praz VDPremier VDProvence VDRances VDRomainmôtier-EnvyRovraySainte-Croix VDSergeySuchySuscévazTreycovagnesUrsinsValeyres-sous-MontagnyValeyres-sous-RancesValeyres-sous-UrsinsVallorbeVaulionVillars-EpeneyVugelles-La MotheVuiteboeufYverdon-les-BainsYvonandTévenon
Charte vo Vallorbe
w

Vallorbe (frankoprovenzalisch [vaˈlɔrbɛ]) isch e bolitischi Gmai im Bezirk Jura-Nord vaudois im Kanton Waadt, Schwyz.

Vallorbe lyt an dr Gränze zue Frankrych. D Ortschaft lyt an dr Orbe, wo do us ere Hööli wider usechunt, nochdäm si bim Oberlouf im Lac Brenet in Chalchbode versickeret isch. Underhalb vo dr Sidlig und vom Stausee vo Le Day isch d Orbe-Schlucht. Vo Norde chunt us em Gmeindgebiet vo Jougne im Departemänt Doubs dr Sytebach Jougnenaz.

Uf dr Nordsyte isch dr Mont d’Or. Dur dä goot s Tunäll vo dr Ysebaan; das isch a dr Linie vo Paris uff Lausanne und Mailand.

D Gmaiflechi umfasst 22,3 % landwirtschaftligi Flechi, 67,8 % Wald, 8,2 % Sidligsflechi un 1,7 % sunschtigi Flechi.[2]

Vallorbe isch zum erschte Mol gnännt wore anne 1139 as de valle urbanensi (1148 de valle urbe).

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005[3]

Johr 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920
Yywohner 1491 1676 1982 2024 2123 3279 4309 4621
Johr 1930 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Yywohner 4112 3592 3896 3990 4028 3375 3271 3247

Dr Uusländeraadail isch 2010 bi 23,6 % gläge.[2]

42,5 % vo dr Yywooner sin evangelisch-reformiert, 34,8 % sin römisch-katholisch (Stand 2000).[2]

Bi dr Nationalrootswahle 2011 het s des Ergebnis gee:[2] BDP 0,6 %, CVP 2,8 %, FDP 19,0 %, GLP 2,2 %, GP 6,7 %, SP 31,0 %, SVP 23,8 %, Sunschtigi 4,1 %.

Dr Burgermaischter vu Vallorbe isch dr Stéphane Costantini (Stand Merz 2014).

Sid em Middelalter isch s Taal vo Vallorbe es Zäntrum vo dr Yseinduschtry gsi. Ane 1285 isch die erschti Yseschemlzi bout worde, ane 1485 au e Ysehammer. Im 19. Joorhundert sind es baar Fabrigge uf Vallorbe cho.

1875 isch d Ysebaan vo Lausanne us über Vallorbe und dur nes Scheiteltunäll bim Jougnepass bis uf Pontarlier ggange. D Jougnestrecki het me uufggä, wo 1915 s Mont d’Or-Tunäll in Betriib gno worden isch.

Sproch un Dialäkt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bi dr Volkszellig 2000 hän vu dr 3247 Yywohner 85,5 % Franzesisch as Hauptsproch aagee, 2,3 % Dytsch, 3,5 % Italienisch un 8,7 % anderi Sproche.[2]

Dr alt frankoprovenzalisch Patois isch wahrschyns aafangs 20. Jh. uusgstorbe. Ergebnis us dr Volkszellige vu 1990 un 2000, wu zum Dail Lyt Patois as Sproch aagchryzlet hän, gälte in dr Sprochwisseschaft as Artefakt un hän ihre Ursprung ender in statistische Fähler oder ass d Lyt unter „Patois“ ihr Regionalfranzesisch verstehn[4][5]

 Commons: Vallorbe – Sammlig vo Multimediadateie
  1. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012
  3. Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)
  4. Andres Kristol: Que reste-t-il des dialectes gallo-romans de Suisse romande?. In: Jean-Michel Eloy (Hg.).: Evaluer la vitalité. Variétés d’oïl et autres langues. Université de Picardie / Centre d’Etudes Picardes, Amiens 1998, S. 101–114
  5. Pierre Knecht: Die französischsprachige Schweiz. In: Hans Bickel, Robert Schläpfer (Hg.): Die viersprachige Schweiz. Sauerländer, Aarau/Frankfurt/Salzburg 2000, S. 139–176