Libye

	الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية; al-Dschamāhīriyya al-ʿarabiyya al-lībiyya asch-schaʿbiyya al-ischtirākiyya; Sozialistischi Libysch-Arabischi Volks-Dschamahirija
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}	{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Amtsspraach	Arabisch
Hauptstadt	Tripolis
Staatsoberhaupt	Mohamed al-Menfi
Regierigschef	Abdul Hamid Dbeibeh
Flächi	1.775.500 km²
Iiwohnerzahl	6.036.914 (Quelle: CIA 2007)
Bevölkerigsdichti	3,3 Iiwohner pro km²
Bruttoinlandsprodukt pro Iiwohner	5.530 US-$ (2005)
Währig	1 Libyscher Dinar LD. = 1.000 Dirham
Unabhängigkeit	24. Dezember 1951 (von Italien)
Nationalhimne	Allahu Akbar (Gott ist größer)
Zitzone	UTC+1
Kfz-Kennzeiche	LAR
Internet-TLD	.ly
Vorwahl	+218

Libye (arabisch ليبيا, Lībiyya; amtlig Sozialistischi Libysch-Arabischi Volksrepublik, in der amtlige Churzform Libysch-Arabischi Republik), isch e Schdaat im Norde vo Afrika. Er lit am Mittelmeer und gränzt im Oschde an Ägypte und Sudan, im Süde an Niger und Tschad und im Weschde an d Maghreb-Schdaate Tunesie und Algerie. S Land isch fümfmol so grooss wie Dütschland.

Geographii

Allgemeins

Im Nordweschde vo Libyen, em sogenannte Tripolitanie, si d Küstenebeni Al-Jifarah, s gebirgige Schichtschduefeland Jabal Nafusah (bis 968 m) und denn d Schdeiwüeschdi Al-Hamadah al-hamrah. Ä Schdeilschduefe noch Süde füehrt zu de Sand-, Chiis- und Geröllwüeschdene vom Fessan. Dr mittleri Abschnitt umfasst s Syrtebecki, wo noch zur Küschde und riich an Erdöl- und Erdgasvorkomme isch.

In siim Hinderland erhebt sich s vulkanische Gebirgsmassiv Al- Haruj al-aswad (1.200 m) mit em Charudsch. Im Nordoschde lit d Kyrenaika mit em Karstgebirg vom Al-Jabal al-akhdar (878 m), wo schdeil zum Meer abfallt. Über s Mittelmeer im Norde isch Libye dr Nochber vo Italie (Sizilie und Pantelleria), Malta und Griecheland (Kreta). D Bucht vo dr Groossen Syrte wird vo Libye as sis Hoheitsgwässer beaschbrucht. S Karstgebirg goht noch Oschden in d Schdeppe vo der Marmarika über, noch Süde in s Sanddünemeer vo dr Libysche Wüeschdi. Im Gränzgebiet zum Tschad chömme die nördlige Uusläufer vom Tibesti mit em höggschde Bärg vom Land (Bette 2.286 m) bis noch Libye.

Gschicht

D Italiänischi Kolonialziit

→ Hauptartikel: Italiänisch-Libye

Vo 1911 bis 1943 isch Libye e Kolonie vom Königriich Italie ksi.

Dr Putsch vo 1969 und d Dikdatur vom Gaddafi

Die soziale Spannige im Land si in de 1960er Johr immer sterker worde. Die nationalistischi Stimmig isch gwachse und am 1. Septämber 1969, wo noch dr Revolution zum neue Nationalfiierdig erhobe worden isch, het s Milidär d Monarchii gstürzt und die Arabischi Republik Libye broklamiert.

Dr Vorsitzend vom Revolutionäre Kommandoroot, dr Oberst Muammar al-Gaddafi, het mit ere radikale Arabisierig vom Land aagfange. Zwüsche 1969 und 1974 het er Blän gha für e panarabischi Union mit e baar vo de Nochberländer, er het aber d Füehrig vo dr Union für sich welle und das isch eine vo de Gründ ass es zu nüt cho isch. Er het Libye au in Dschamahirija umbenennt. 1977 het Libye e churze Gränzchrieg gege Egypte gfüehrt.

In de Johr druf si alli Ärdölgsellschafte verstaatligt worde. 1975 het Libye en Abkomme über wirtschaftlig-technischi und militärischi Zsämmenarbet mit dr UdSSR abgschlosse. S militärische Engagement vom Land zugunste vo de Regierigsgegner im benochberte Tschad 1983 isch erfolglos bliibe: Französischi Legionär hai die libysche Druppe us fast alle bsetzte Gebiet verdriibe.

Dr Gaddafi het antiisraelischi und antiamerikanischi Terrorgruppe afo understütze, und s Verhältnis zu de USA isch immer schlächter worde. Im April 1986 het die amerikanischi Luftwaffe Tripoli und Bengasi (Operation El Dorado Canyon) bombardiert. 1988 het, noch em Gständnis vo de Libyer, dr libysch Gheimdienst dr Absturz vom ene amerikanische Passagierflugzüüg über Lockerbie verursacht und isch verantwortlig gsi für e Bombenaaschlag uf e französischs Flugzüüg im Johr 1989. Im Zweite Golfchrieg 1990 het sich Libye uf d Site vom Irak gstellt. 1993 het dr UN-Sicherheitsroot Sanktione gege Libye verhängt, wil es sich gweigeret het, zwei vo siine Agänte uszliifere. Erst 1999 si d Sanktione deilwiis ufghobe worde, wo dr Gaddafi sich vom Terror het afo distanziere und die beide verdächtigte Agänte uusgliiferet het. Nochdäm die westlige Forderige uf Entschädigung befriidgt worde si, het d UNO 2003 s Embargo ganz ufghobe.

S Endi vom Gaddafi-Reschim

Im Februar 2011 isch s zue landeswyten Ufstände z Libye chuu. Am Änd vum Monet het dr Gaddafi d Kontroll iber wyti Dail vum libysche Oschte an Rebälle verlore.^[1] Im März hän noch ere UN-Resolution di Verainigte Staate, Kanada, Frankrych, Großbritannie un andri Staate mit Luftaagriff uf Libye aagfange mit em Ziil, e Flugverbotszone durezsetze. Ab em 27. Juni 2011 isch dr Gaddafi as muetmaßlige Chriegsverbrächer un wäge Verbräche gege d Mänschligkait wältwyt mit Haftbefähl gsuecht worde.^[2] Noch em 22. Augschte 2011 hät er as abgsetzt golte un isch vu dr neie Regierig bolizeilig gsuecht worde.
Am 20. Oktober 2011 isch de Gaddafi vo de Rebelle gfunde, festgno und tötet worde. Die gnaue Todesumständ sind witerhin nöd ganz klar und werded undersuecht.^[3]