Neiburg am Rhi
| Wappe | Ditschlandkart | |
|---|---|---|
|
| |
| Basisdate | ||
| Dialekt: | Alemannisch | |
| Hauptvariante: | Nideralemannisch (Stadt) Hochalemannisch (Ortsdeil) | |
| Regionalvariante: | Markgräflerisch | |
| Bundesland: | Bade-Wirttebärg | |
| Regierungsbezirk: | Friburg | |
| Landkrais: | Brisgau-Hochschwarzwald | |
| Heh: | 230 m i. NHN | |
| Flech: | 44,1 km² | |
| Iiwohner: |
12.482 (31. Dez. 2022)[1] | |
| Bevelkerungsdicht: | 283 Iiwohner je km² | |
| Boschtlaitzahle: | 79389–79395 | |
| Vorwahl: | 07631 | |
| Kfz-Kennzaiche: | FR | |
| Gmeischlissel: | 08 3 15 076 | |
| Stadtgliderung: | 4 Stadtteil | |
| Adress vun dr Stadtverwaltung: |
Rathausplatz 5 79395 Neuenburg am Rhein | |
| Webpräsenz: | ||
| Burgermaischter: | Joachim Schuster (CDU) | |
| Lag vo de Stadt Neiburg am Rhi im Landkrais Brisgau-Hochschwarzwald | ||
 | ||
| Dialäkt: Markgräflerisch (Ebringe) |
Neiburg am Rhi (amtlich Neuenburg am Rhein) isch e Chleistadt im Landchreis Brisgau-Hochschwarzwald.
Geographi
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Geographischi Lag
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Neiburg am Rhi lit im südwestliche Dreiländereck vu Dytschland mit dr Noochbere Frankriich un Schwyz. D'Stadt lit am rächte Ufer vum Aldrhi, uf halbem Wäg zwische Friburg im Brisgau un Basel. Die nächst Grossstadt isch Milhuse im Elsiss. Parallel zum Aldrhi verlauft dr Grand Canal d'Alsace uf dr französische Site - dr eigentlich Rhi in ere vum Grundwasser abchopplete Betonrinni.
Usdähnig vum Stadtgebit
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S'Stadtgebit verlauft entlang vum Aldrhi un umfasst iberwigend d'Rhinebeni mit em Rhiwald sowie dr Niderterrasse. D'Gmarkig vum Ortsdeil Steinestadt enthaldet zuesätzlich als Exklave e Räbberg in dr Vorbergzone zwische Augge un Schlienge. Dodriber nus besitzt d'Stadt e Eichwald im Schwarzwald.
Noochbergmeinde
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Noochbergmeinde sin Harte un Eschbe (Markgräflerland) im Norde, Heitersche un Bugginge im Nordoste, Mülle (Bade) un Augge im Oste, Schlienge im Südoste un Bad Bellinge im Süde. Westlich vum Rhi lit direkt gegeniber dr elsässische Gmei Eichwald sowie die Gmeinde Ottmersche un Bantzene.
Stadtgliderig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Neiburg glideret sich in die vier Stadtdeile
- Grisse
- Neiburg Kernstadt, wo uffem Bann au die in dr 1950er Johre gründet Sidlig Im Stei(n) lit
- Steinestadt
- Zienke
Gschichte
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D'Stadt isch um 1175 vum Herzog Berthold IV. von Zähringe gründet worre. Als freii Riichsstadt het Neiburg am Rhi im Middelalder e grossi Blüeti erläbt un het ufgrund vu sinere Lag am Rhi e grossi politischi Bedütig gha. Dr Priis sin mehfachi chriegerischi Zerstörige gsi, dezue sin verheerendi Hochwasserschäde chumme.
Religione
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D'Bevölcherig vu dr Stadt Neiburg am Rhi isch früeher als Deil vu Vorderöstriich iberwigend katholisch gsi, middlerwili het sich s'Verhältnis vu dr beide Konfessione usgliche. In dr Stadt git's die evangelisch Chilchegmei Neiburg am Rhi un die römisch-katholische Chilche Neiburg am Rhi.
Igmeindige
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Mit dr Gmeireform am Afang vu dr 1970er-Johre sin d'Gmeie Grisse, Steinestadt un Zienken zue dr Stadt Neiburg chumme.
Dialekt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Neiburg isch dr südlichst Ort im Brisgau, wo historisch zum Nideralemannische zellt (Isoglosse Kind/Chind). Dr Dialekt in dr igmeindete Stadtdeile zellt degege zum Hochalemannische. Ne Iidruck vom Dialäkt in de Umgegend vo Neiburg un Noochberort, wien er am Änd vom 19. Johrhundert gsprochen worden isch, gänn ich ne paar Wenkersätz üssem Wenkerboge vu Zienke.
Politik
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Burgermeischter
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr gegewärtig Burgemeischter vu Neiburg isch sit 2023 dr Jens Fondy-Langela (parteilos).
Wahle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Ergebnis vo dr Landdagswahle sit 2006:[2]
| Johr | CDU | SPD | FDP | Grieni | Linki1 | AfD | Suschtigi |
| 2016 | 28,7 % | 13,7 % | 6,5 % | 30,1 % | 2,5 % | 14,7 % | 3,8 % |
| 2011 | 33,9 % | 26,6 % | 5,2 % | 26,6 % | 2,6 % | 5,1 % | |
| 2006 | 48 % | 27,9 % | 8,4 % | 9,1 % | 2,8 % | 3,8 % |
1 2006: WASG, sit 2011: Die Linke
Wirtschaft un Infrastruktur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D'Neiburger Industrie, s'Gwerb un dr Handel gäbe rund 4.000 Lüt Arbet. Grössti Undernähme sin d'Firme Freudenberg un Buck.
Verchehr
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Scho im früehe Middelalder isch bi Neiburg e Furt iber dr Rhi gsi. Bis hüt isch Neiburg Verchehrsknotepunkt mit direkter Abindung nooch Frankriich. Neiburg gegenyier, uf dr französische Site, befindet sich uf dr Höchi vu Ottmarse dr zweitgrösst Containerhafe fer d'Binneschifffahrt vu Frankriich.
D'Bundesautobahn A 5 (Nideraula - Basel) befahre täglich 50.000 Fahrzüg uf Neiburger Höchi. Däglich iberquere bi Neiburg 14.000 Pkws die französisch Grenze bim Autobahndreieck an dr A 5, wo die französisch Autobahn uf Burgund abindet.
Iisebahn / ÖPNV
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Neiburg lit an ere eingleisige Bahnstrecki zwische Mille (Bade) und Milhüse. Dr Personeverchehr isch in dr Middi vu dr 1970er-Johre igstellt worre. Mit Usnahm vu Pilgerzüge nooch Lourdes verchehre uf dr Strecki numme no Güeterzüg. Sit em Summer 2006 findet e sporadische Sundigsverkehr iber dr Summer un Herbscht un d'Adventszit statt. E reguläre Fahrplan isch ab am End vu 2009 plant.
Ebefalls numme adenkt isch, dr ab ca. 2011 in Betrib gehet TGV-Sud-Est vu Milhuse in Richtig Dijon mit einige Zugpaare iber d'Neiburger Bahnstrecki bis uf Friburg z'verlängere. Do isch aber wohrschins dr Wunsch vur dr Lokalpolitik dr Vadder vum Gedanke.
D'Stadt wird dur einigi Buslinie erschlosse un ghört im Regioverchehrsverbund Friburg a.
Bildig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D'Stadt Neiburg verfolgt bim Thema Bildig e ganzheitliche Asatz im Sproche lärne. Ufgrund vu dr Nächi zue Frankriich lit dr Schwerpunkt uf dütsch-französische Agebote - dr gmeinsam Dialekt wird debi aber usgspart. Dr Französisch-Underricht ziegt sich vu dr Chinderschuel iber d'Grundschuel un die witterfüehrende Schuele bis hi zue dr Erwaxenebildig. So git's e dytsch-französischei Chinderschuel un e grenziberschrittendi Volkshochschuel.
D'Zähringer Grund-, Haupt-, un Werchrealschule isch scho vor dr Ifüehrig vu Französisch als erster Fremdsproch ab dr erste Klasse e Pilotschuel gsi, wo dr Französischunderricht mit Grundschüeler erprobt worre isch. Au in dr Mathias-vu-Neiburg-Realschuel isch Französisch ersti Fremdsproch, chünftig werre aber d'Schüeler ab dr fümfte Klass mit Englisch un Französisch zwei Fremdsproche läre. Derzitt entwicklet mer an dr Schuele im Rahme vume Interreg-Projekt e trinationals Zertifikat fer die Middler Rifi, wo auch in Frankriich un dr Schwyz aerchennt werre soll.
S'nöi Chreisgymnasium isch als e dytsch-französischs Gymnasium konzipiert.
Chinderschuele
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Städtischi Chinderschuel Bierlihof, mit dytsch-französischer Chinderschuel, in Neiburg
- Städtischi Chinderschuele in Grisse un Steinestadt
- Evangelischi Chinderschuele in Neiburg un Zienke
- Katholischi Chinderschuele St. Fridolin un St. Joseph in Neiburg
Schuele
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Rhischuel in Grisse un Steinestadt (Grundschule)
- Zähringer Grund-, Haupt- un Werchrealschuel in Neiburg
- Mathias-vu-Neiburg-Realschuel
- Chreisgymnasium Neiburg.
Volchshochschuel
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Die dytsch-französische REGIO Volkshochschuel / Université Populaire REGIO isch Mitglid vum Volchshochschuelverband Bade-Württeberg un dr Association des Universités Populaires de France. Träger isch e Verei nooch französischem Rächt, d'Association UP REGIO. Mitglider sin d'Stadt Neiburg am Rhi sowie uf französischer Site dr Gmeiverwaltigsverband Communauté de Communes Porte de France Rhin Sud. D'REGIO Volkshochschuel isch e dytsch-französischi Irichtig vu dr Erwaxenebildig bi dere sich sx französischi un ei dytschi Gmei ime gmeinsame Projekt zämmegschlosse hän. Vili Kurse un Verastaltige sin sowohl fer dytsche wie au fer französischi Deilnähmer konzipiert. Schwerpunkt sin bürgernohi Agebote, um d'Begegnig vu Lüt us beide Länder z'fördere.
Kultur und Aluegenswürdigkeite
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Musee
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Im alde Rothus am Franziskanerplatz befindet sich s'Museum fer Stadtgschichte mit sinere stadtgschichtliche Sammlig. S'Museum versuecht d'Früehgschichte im Ruum Neiburg darzstelle. Zuegliich dokumentiert es d'Gschichte vu dr Stadt vu dr früehste urchundliche Erwähnig bis zum Ibergang an s'Grossherzogtum Bade anno 1806. Dodriber nus zeigt d'Sammlig d'Bedütig vum Rhi fer d'Stadt, inclusive vu dr Rhibegradigig bzw. Rhiregulierig un dere ihri Folge. Witterer Schwerpunkt isch d'Dokumentation vu dr Stadt vor dr Zerstörung im Zweiten Weltchrieg sowie vu dr Chriegszerstörig.
Persönlichkeite
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Söhn un Döchter vu dr Stadt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Us Neiburg stammt dr letzt gross Riichschronist Matthias vu Neiburg. Usserdem gits dr Film-Regisseur Uli Edel (1947 do ebore, läbt abr meischtns in USA), wo im Spotjohr 2007 ä noie Film drüllt het nochm Büech "Dr Baader Meinhof Komplex".
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Fueßnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Statistisches Landesamt Baden-Württemberg – Bevölkerung nach Nationalität und Geschlecht am 31. Dezember 2022 (CSV-Datei).
- ↑ Statistisches Landesamt Baden-Württemberg: Landtagswahl (Memento vom 7. Juli 2019 im Internet Archive)
 |
Des isch e Artikel oder e Absatz über e regionali Bsunderheit. Er dät no besser wirke, wänn er in dr Dialäktspiilart vu sälere Region gschriibe wär. Ich, dr erscht oder dr Hauptautor vu däm Artikel oder däm Absatz, dät mi freie, wänn eber esach in s lokal Alemannisch ibersetze dät. Schryb bitte i dr Zämmefassig dass du de Artikel i de lokale Dialäkt umänderesch.
Lueg dezue au Froge un Antworte zum Dialäkt. |
|
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Neuenburg_am_Rhein“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |