Wenkerboge vo Zienke

Dr Wenkerboge vu Zienke isch e Blatt vu dere grosse Ufnaam vu dr ditsche Sprooch, wo im 19. Joorhundert angefange het un hit Bschdanddeil vum Ditsche Sprochadlas isch. Sällimols, wo dr Sproochforscher Georg Wenker vo 1852 bis 1911 sinner Sproochadlas vorbereitet hed, hänn alli Schuele im domolige ditsche Riich e Froogeboge mid vierzig gliche Muschdersätz vorgleit bikumme, wu d' Schiäler middem Léhrer in de lokal Mundart uffschriewe hänn mièn.

Hiwiis zuem Boge 41389

• Zienke het dozemols zuem Amt Mille im Großherzogtum Bade ghärt.
• De Ord leyt im Sproochruum vum Hochalemannische / Nördlige Millemer Ruum.
• D Schueler hänn mit Hilf vum Lährer Otto Zimmermann de Wenkerboge üssgfillt. De Zimmermann isch sälwer üs Zienke gsi.
• Sowit des goht, isch d Schriibwiis inn de Bege iwernumme worre.
• As Üssproch vum Ortsnamme wird im Boge „Zi-enke“ agä.
• In Süddischland sinn d' Bege anne 1887 uffgnumme worre, der vo Zienke het d' Nummrä 41389 kriägd.
• D' geografisch Lag vu Zienke isch in dere Karde iitrage.

Wenkersätz

1. Im Winter fliege die trochene Blätter inder Luft umme.
2. Es härt glich uf z'schneiè, drno wird’s Wetter wieder besser.
3. Duen Chohlè inder Ofè, daß d'Milch bal afangt chochè.
4. Dä guet alt Mann isch mitem Roß durs Iis brochè un isch ins chalt Wasser g'fallè.
5. Er isch vor vier oder segs Wuchè gschtorbè.
6. S'Für isch z'schtark gsi, d'Chuechè sind jo unte gans schwarz verbrennt.
7. Er ißt d'Eier immer ohne Salz un Pfeffer.
8. D'Füeß diaemer arg weh, i glaub, i has durgloffe.
9. I bi-e bi der Frau gsi und hanäres gseit, und si hett gseit, si wills ihrer Dochter sage.
10. I wills au nimmi du-e.
11. I schladi gli mittem Chochlöffel um d' Ohrè, du Aff.
12. Wu gohsch du hi, solli mitter goh?
13. Sin schlechti Zittè.
14. Mi li-eb Chind bi-eb dunte schtoh, die böse Gäns bisiti sunscht doot.
15. Du hesch hüt am meischte g'lärt un bisch ortli gsi, du därfsch frü-nr heim goh as die anderè.
16. Du bisch noonig groß gnueg, umme Fläschè Wii us z`trinke, du muesch erscht no äbis wagse un größer werdè.
17. Gang sei so guet uun sag dinner Schwester, sie soll di-e Chleider für euri Muetter fèrit neijä un mitter Bürschte sufer mache.
18. Hättsch du ihn g'chennt, s wär drno anderscht chu un s dät besser ummen schtoh.
19. Wer hettmer mi Chorb mittem Fleisch g'schtohle?
20. Er het grad so do, als wennsen zum dreschen b'schtellt hätte; si hens aber selber g'macht.
21. Wem hetter di-e neui G'schicht verzellt?
22. Mè mueß lutt schwätzè, sunscht verschtehter uns nit.
23. Mi-er sin müed und hen Durscht.
24. Wu mi-er geschtert z'obè zruck chu sin, do sin di-e anderè scho im Bett g'läge un hän fescht g'schlofè.
25. Der Schnee isch hüt nacht bi uns liege bliebe, aber hüt morge ischer wieder gschmulze.
26. Hinter unserem Hus stehn drei schöni Äpfelbäumli mit rode Äpfeli.
27. Chöne ihr nit none Augeblick ufis warte, drno gemer mitich.
28. Ihr därfe keini so Chindereie triebe.
29. Unsri Berg sin nit arg hoch, eiri sin viel hächer.
30. Wie mänk Pfund Wurscht un wie mänk Pfund Brot wenner ha?
31. I verstandich nit, ihr mi-en ewenk lutter schwätze.
32. Hänner kei Stückli wißi Seipfe für mie uf mim Disch g'funde?
33. Si Bruder will sich zwei schöni nei i Hüßer in eirem Garte baue.
34. Das Wort ischim vu Herze chu.
35. Des isch recht vu ihm gsi.
36. Was hocke do für Vögeli obe uf dem Mürli.
37. Die Bure hen fünf Ogse un nün Chüe un zwölf Schefli vors Dorf brocht, si wenns verchaufe.
38. D' Lüt sin hüt alle dus ufem Feld un meije.
39. Gang numme, de brun Hund dueter nit.
40. I bi mit de Lüti do hinte über d'Matte in d'Frucht gfahre.

Wörder im Wenkerboge

• heiß, naj, blau, grau, haue, Hampf, Helm, Flags, er wagst, Bäsè, Pflume, Bri-ef, Hof, jung, chrumm
• Sunntig, Mentig, Zischtig, Mittwuche, Dunschtig, Frittig, Samschtig
• elf, fufzeh, sächzeh, fufzig.

Luäg aü do

• Lischde vu alemannische Wenkerboge
• d Wenkersätz uf Hochdütsch

Wo s her isch

• Digitalisat vum Original Zienkener Wenkerboge