Appezäller Südworst

Dialäkt: Ostschwizerisch

Rohi Appezäller Südwörst

D Appezäller Südworst (au Grüeni Worst oder aifach Südwooscht) isch e hälli Brüeworst, wo grüe (roh), kocht oder pasterisiert als Spezialität us de Ostschwiiz verchauft werd. Si gseht fascht us wi a grossi Münchner Wiisworst.

Gschicht

Scho 1873 isch ime Brief inne gschribe gsi, as im Appezällische Rindsdärm als Worsthüt bruucht worde segid. Zum s ganz fiine Brät vo de Südworst z mache bruchts Maschinene als Hilfsmittel. Us dem Grund werd d Enstehig vo de Appezäller Südworst im 19. Johrhundert aagsidlet.

Härstellig

För d Härstellig vo de Appezäller Südworst brucht me Rinds-, Schwii- und Chalbflaisch. Da Flaisch werd mit em Flaischwolf ganz fii gmale. I da Brät chunnt no Späck, Iis, Chochsalz und Gwörz (Chümmi, Chnoble und so witer). Dia Masse werd inen Rindsdarm abgfüllt. A jedem Endi vo de Worst gits en Chnopf in Darm, mit ame Holzspiessli, wo verhinderet as de Chnopf wieder uufgoht. Je noch Metzger werds au aifach mit ere Schnuer zue punde, öperemol werds mit Metallspangen zuegmacht, wia bi anderne Wurstwaren (wia mängmol bim Särwela).

Südworst kochet und aagschnitte

Zueberaitig

D Appenzäller Südworst, wo maistens als Päärli verchauft wärded, muess me öpa 20 bis 25 Minute i uugfär 70 Grad heissem Wasser züche loo (nöd z haiss - susch verjagt ses). Dia wo bim Chaufe scho koched oder pasterisiert sind, müend nu no haiss gmacht wärde. D Südworst werd als Hoptmohlzit, als Znüüni oder z Väsper gässe.

Varia

D Appenzäller Südworst hät en tüpische Chümi- und Chnoblegschmack und werd tradizionell mit Chäshörnli, Chäschnöpfli oder Älplermagrone, zäme mit Öpfelmues gässe. Zum Znüüni langed e Püürli dezue und Sänf isch nöd nötig, wil d Wurst sälber gnueg gwürzt isch.

D Fachlüt send si nöd ainig wie mer d Südworst söll richtig ässa. Di ainte schniided ais Endi aa und drucked de Inhalt uf de Täller use, di andere schniided si längs uf (dänn rutscht d Huut fasch vo sälber ewägg) oder wider anderi schniided d Worst i Rädli und lösed d Huut ainzeln ewägg. Wichtig isch, as me de Südworst sofort noch dem me si us em haisse Wasser use hät, d Huut wäg ninnt. Je länge me warted, je schwiriger isches.

Weblink

 Commons: Appezäller Südworst – Sammlig vo Multimediadateie

• Appenzeller Siedwurst i de Datebank vom Kulinarische Erb vo de Schwiz
• Um die Wurst -- Die Appenzeller Siedwurst Artikel im NZZ-Folio 02/04