Codex Manesse

Fol. 127r, Wärk vom Walther vo dr Vogelwäid

Autorebild vom Konrad vo Altstette

Dr Codex Manesse isch die umfangriichsti und berüemtisti dütschi Liederhandschrift us em Middelalter. Me seit ere au Manessischi Liederhandschrift oder Manessischi Handschrift, und gmäss em Schwiizer Gleerte Johann Jakob Bodmer noch em Ort, wo s Buech ufbewaart isch, au Groossi Häidelbärger Liederhandschrift, mängmol au Bariser Handschrift.

Gschicht

Das groosse, farbige Buech chunt us Züri. Dr Grundstock vo dr Liedersammlig isch öppe um 1300 woorschiinlig im Zsämehang mit dr Zürcher Patrizierfamilie Manesse gschribe worde, wie dr Zürcher Dichter Johannes Hadlaub gseit het. Im 14. Joorhundert het me no es baar Noochdrääg drzuetoo.

Im 16. Joorhundert het dr Kodex emene Buechliebhaber z Belgie und spööter em Schwiizer Johann Philipp vo Hohesax ghört, und vo dem isch er uf Heidelbärg cho.

Sit 1888 isch dr Kodex in dr Universidäätsbiblioteek Häidelbärg ufbewahrt. Er het d Signatur «UB Heidelberg, Cod. Pal. Germ.» bzw. «Codex Palatinus Germanicus 848».

Dr Teggst isch scho es baar Mol in historisch-kritische Usgoobe uusechoo, und er isch au – im Geegesatz zu andere Handschrifte – zäichegnau abtruckt worde.

Inhalt

S Buech het 426 Pergamäntbletter im Format 35,5 x 25 cm, wo uf bäide Syte beschriibe si und wo spööter paginiert worde si. Im Ganze het s din 140 leeri Syte und no e Hufe Site, wo nume zum Däil druf gschriiben isch.

Die Manessischi Liederhandschrift enthaltet dichterischi Wärk, wo uf Middelhoochdütsch gschribe si. Dr Kodex gältet as e representativi Summe vom middelalterlige Laielied und isch d Hauptkwelle und vilmol die äinzigi Kwelle für e noochklassischi Minnesang.

In dr Liederhandschrift het s Wärk vo Dichter us em alemannische Sproochruum und us de düütsche Nochbergebiet.

Es het im Buech 138 grossi farbegi Miniature, also Bilder, wo d Dichter vo de ufgschribene Lieder in ere idealisierte Form bi höfische Aktividääte daarstelle. Mid däne Zeichnige gältet s als es bedütends Dokumänt vo dr oberrhiinische gotische Buechmoolerei. Ei witeri Miniatur, wo kei Teggst derby stoot, isch nume skizziert und nid usgmoolt. Käi Miniatur het dr Minnesänger Walther vo Briisach übercho. Me het gmerkt, ass vier Künstler für s Wärk Miniature zäichnet häi. 110 vo de Illustrazioone het dr Mooler vom Grundstock gmacht, 20 dr erste Noochdragsmooler, vier dr zwäit und drei dr dritt, wo au e Vorzäichnig gmacht het.

Dichter

• Werner vo Hombärg
• Hesso vo Riinech
• Walther vo dr Vogelweid
• Wolfram vo Eschebach
• Hartmann von Aue
• Gottfried vo Stroossburg
• Walther vo Klinge
• Heinrich vo Stretlinge
• Johann vo Ringgenberg
• Albrecht vo Rapperschwil
• Konrad vo Altstette
• Walther vo Briisach

Litratuur

• Vollständigi Teggschtusgoob: Die Große Heidelberger Liederhandschrift (Codex Manesse). zwüsche 1899 und 1909 uusegee vom Fridrich Pfaff. Ditelusgoob vo dr zwäite, verbesserete und ergänzte Uflaag bearbäitet vom Hellmut Salowsky. Universitätsverlag C. Winter, Heidelberg 1984, ISBN 3-533-03525-5
• Friedrich Heinrich von der Hagen (Hrsg.): Minnesinger. Deutsche Liederdichter des zwölften, dreizehnten und vierzehnten Jahrhunderts. Theil 1. Manessische Sammlung aus der Pariser Urschrift. Barth, Leipzig 1838 (Digitalisat)
• Gisela Kornrumpf: Die Heidelberger Liederhandschrift C. in: K. Ruh (Hrsg.): Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon. 2. Aufl., Bd. 3 (1981), Sp. 584–597
• Elmar Mittler u. a. (Hrsg.): Codex Manesse. Katalog zur Usstellig 1988 in der Universitätsbibliothek Heidelberg. Edition Braus, Heidelberg 1988, ISBN 3-925835-20-2
• Ingo F. Walther: Codex Manesse. Die Miniaturen der Großen Heidelberger Liederhandschrift. Insel, Frankfurt am Main 1988, ISBN 3-458-14385-8
• Max Schiendorfer: Ein regionalpolitisches Zeugnis bei Johannes Hadlaub (SMS 2). In: Zeitschrift für deutsche Philologie 112 (1993), S. 37–65 (zum „Manessekreis“)
• Der Codex Manesse und die Entdeckung der Liebe, uusegee vo dr Maria Effinger, Carla Meyer und Christian Schneider mit dr Mitarbet vo dr Andrea Briechle, Margit Krenn und Karin Zimmermann, Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2010 (Schriften der Universitätsbibliothek Heidelberg, Band 11), ISBN 978-3-8253-5826-6

Weblingg

 Commons: Codex Manesse – Sammlig vo Multimediadateie

• Vollständigs digitals Faksimile vom Codex Manesse (Universidäätsbibliothek Häidelbärg)
• Uswaal-Bibliographii über e Codex Manesse (Universidäätsbibliothek Häidelbärg)
• Virtuelli Usstellig: Der Codex Manesse und die Entdeckung der Liebe (Universidäätsbibliothek Häidelbärg)