Wikipedia:Houptsyte/26

Buschur un wìllkumma uf dr àlemànnischa Wikipedia! D frei Enzyklopedi, wo àlla känna mìtmàche.

Àrtikel fìnde

Àrtikel noh Kàtegorie:
Àlle Kàtegorie • Brüüchtum • Ernährung • Geogràfi • Gschicht • Gsellschàft • Kunscht • Literàtür • Müsik • Nàtur • Person • Politik • Religion • Sport • Sproch • Technik • Verkehr • Wìrtschàft • Wìsseschàft

Themeportal: Regionàle Àrtikel Àlemànne Àlemànnisch Bade Bàde-Wirttebärg Basel Elsàss Schwiiz Schwoba
Geogràfi Gschìcht Gsellschàft Kunscht Lìteràtür Müsik Nàtür Politik Religion Sport Sproch Wìsseschàft

Sunschtigs: Àrtikelindex vu A bis Z • Bsunders güeta Àrtìkel • Lasige Àrtikel • Àrtìkel noh Dialekt • Audioufnàhme vu Àrtikel • Ufnàhme vu Dialektwerter • A Fàbel ìn verschìdne Dialekt ìwersetza • Àlemànnische Ortsnamme • Àlemànnische Diernamme • Àlemànnische Pflànzenamme

D Àlemànnischa Wikipedia

D àlemànnischa Wikipedia ìsch a Enzyklopedi ìn da Dialekta vum àlemànnischa Sprochrüüm, àlso vu dr ditscha Schwiz, vum Elsàss, vu Lìechtestei, vu Owerbàda, vum Schwowalànd un vu Vorarlberg.

D Enzyklopedi wàchst durch d frèiwìlliga Hìlf vu àlla, wo ebbis ìn ìhrem Dialekt wann bitràga. Àlla Itràga känna vu alla Bsuacher gschrìwa un gändert wara. Àlla sìn harzlig iglàda mìtzmàcha. Brìnga Èier Wìssa ii un halfa a so mìt, s Àlemànnischa z pflaga, ufzwarta un z erhàlta. D erschta Schrìtt sìn gànz eifàch!

Wer mìr vu dr Àlemànnischa Wikipedia sìn un wàs mìr wann, fìndsch ìn unserm Profil.

D Ìnhàlt vu dr Wikipedia därf frèi kopiart un verbreitet wara.

Bis jetz gìt's bi dr àlemànnischa Wikipedia 25.199 Àrtìkel.

Àrtìkel vu dr Wucha: Alemannischi Grammatike

Alemannischi Grammatike sin Wärk, wu d Regle vu dr alemannische Sproch oder vu regionale oder ertlige Variante vum Alemannische bschriibe.

Im 18. Johrhundert hets e wit verbreiteti Uffassig gää, ass es ke Grammatik vum Dialäkt gäbt. Viil hän Dialäkt wiä s Alemannisch fir verdorbes Hochditsch ghalte. So isch anne 1763 Baselditsch as „grausame Mishandlung unserer deutschen Sprache“ bezeichnet wore.

Aü dr Johann Peter Hebel het anne 1803 im Vorwort vu sinene Alemannische Gedichter no feschgstellt, ass es Iiheimischi git, wu in dr Sproch vu ihrene Landslit „nur eine Entstellung des gutdeutschen Ausdrucks finden“ Zum sich gege des Vorurteil stibbere un zum in Främde s Verstoh lichter mache het dr Hebel im däre Vorred e ganz kurzi grammatischi Bschriibig vum Alemannische gä. Zu däne, wu sich friäh un wirksam gege d Ringschetzig vum Dialäkt gwändet hän, ghere noch im 18. Johrhundert dr Gottfried Wilhelm Leibniz, dr Johann Gottfried Herder un anderi, im 18. Johrhundert dr Friedrich Gottlieb Klopstock, dr Gotthold Ephraim Lessing un anderi, dr Goethe, dr Wilhelm von Humboldt un anderi aü im 19. Johrhundert. E ganzi literarischi Richtig („Sturm und Drang“) het dr Dialäkt positiv gsähne, so aü d „Romantik“, wu dr Hebel un anderi iizordne sin.

Gege d Behaüptig, ass numme d meißnisch Sproch (s „Sägsisch“) e Grammatik heb, het dr Bodmer gsait, mer kennt fir jede ander ditsch Dialäkt in 14 Dag e Grammatik schriibe. Aber do drzue ischs nonit kumme, d Bschäftigig mit dr Dialäkt het numme zu Idiotika (Singular: Idiotikon) gfiährt, also zu Dialäktwerterbiächer. Zu däne ghert s Werterbüech vum Franz Joseph Stalder (rüskumme anne 1806).

(…dr gànz Àrtìkel lasa)

Friahjera Àrtìkel vu dr Wucha:

Hàsch gwìsst ...

Universität St. Galle

... dass d Universität St. Galle die gröscht wirtschaftswüsseschaftlichi Fakultät vom ganze dütschsprochige Ruum het?
... dass de FC Sanggalle aine vo de älteschte ufem Europäische Feschtland isch?
... dass de Apt Gozbert anne 818 vom Kaiser Ludwig en Urkunden überchoo, won em Chlooschter Sanggallen d Unabhängikeit garantiert hät?
... dass s Försteland früener au Aalti Landschaft ghaiise hät?
... dass d Trudi Gerster drei Generazioone vo Schwizer wäärend iirer Chindhäit as Määrliverzelere begläitet het?
... dass d Spleekapell ir Zyt baut worde isch, wo s im St. Galler Rhytal und im Seeztal zu viilne Peschtfäll cho isch?

Àlemànnischa Nochrìchte:

17. Novämer 2018:
Vier Tage „All´s Dialekt“ beim Mundart-Festival (VOL)
15. Novämer 2018:
Andri Beyeler: Drei Menschen in einer Beiz (SRF Schnabelweid)
14. Novämer 2018:
Im Kleinen das Zeitlose finden (Badische Zeitung)
13. Novämer 2018:
Wie Guldentaler reden: Mümliswiler Verseschmied für sein Schaffen geehrt (Solothurner Zeitung)

Meh Nochrìchte uf Dialäkt-Neuigkeite

21. Novämber

Bueß- un Bättdag

1259 v. Chr.: No dr Schlacht bi Kadesch un johrelange bluetige Gränzstrytigkaite schließe dr ägyptisch Pharao Ramses II. un dr Hethiterchenig Hattusili III. dr Ägyptisch-Hethitisch Fridesvertrag.
1676: Dr dänisch Astronom Ole Rømer stellt dr Pariser Académie des sciences syy These vor, dass d Liechtgschwindigkait e ändligi Greßi sei. Är stitzt sich uf Beobachtige vu dr Verfinschterige vu dr vier Mond vum Jupiter.
1694: Dr franzesisch Schriftsteller un Philosoph Voltaire chunnt uf d Wält.
1844: Dr Schwyzer Pedagog un Agronom Philipp Emanuel von Fellenberg (Bild) stirbt.
1918: Am Änd vum Erschte Wältchrieg verleen di dytsche Druppe s Elsass.