Wikipedia:Houptsyte/26

Buschur un wìllkumma uf dr àlemànnischa Wikipedia! D frei Enzyklopedi, wo àlla känna mìtmàche.

Àrtikel fìnde

Àrtikel noh Kàtegorie:
Àlle Kàtegorie • Brüüchtum • Ernährung • Geogràfi • Gschicht • Gsellschàft • Kunscht • Literàtür • Müsik • Nàtur • Person • Politik • Religion • Sport • Sproch • Technik • Verkehr • Wìrtschàft • Wìsseschàft

Themeportal: Regionàle Àrtikel Àlemànne Àlemànnisch Bade Bàde-Wirttebärg Basel Elsàss Friburg Liachtastei Schwiiz Schwoba
Geogràfi Gschìcht Gsellschàft Kunscht Lìteràtür Müsik Nàtür Politik Religion Sport Sproch Technik Wìsseschàft

Sunschtigs: Àrtikelindex vu A bis Z • Bsunders güeta Àrtìkel • Lasige Àrtikel • Àrtìkel noh Dialekt • Audioufnàhme vu Àrtikel • Ufnàhme vu Dialektwerter • A Fàbel ìn verschìdne Dialekt ìwersetza • Àlemànnische Ortsnamme • Àlemànnische Diernamme • Àlemànnische Pflànzenamme

D Àlemànnischa Wikipedia

D àlemànnischa Wikipedia ìsch a Enzyklopedi ìn da Dialekta vum àlemànnischa Sprochrüüm, àlso vu dr ditscha Schwiz, vum Elsàss, vu Lìechtestei, vu Owerbàda, vum Schwowalànd un vu Vorarlberg.

D Enzyklopedi wàchst durch d frèiwìlliga Hìlf vu àlla, wo ebbis ìn ìhrem Dialekt wann bitràga. Àlla Itràga känna vu alla Bsuacher gschrìwa un gändert wara. Àlla sìn harzlig iglàda mìtz'màcha. Brìnga Èier Wìssa ii un halfa a so mìt, s Àlemànnischa z pflega, ufz'warta un z'erhàlta. D erschta Schrìtt sìn gànz eifàch!

Wer mìr vu dr Àlemànnischa Wikipedia sìn un wàs mìr wann, fìndsch ìn unserm Profil.

D Ìnhàlt vu dr Wikipedia därf frèi kopiart un verbreitet wara.

Bis jetz gìt's bi dr àlemànnischa Wikipedia 27.679 Àrtìkel.

Àrtìkel vu dr Wucha: La Chaux-de-Fonds

La Chaux-de-Fonds (frankoprovenzalisch [la tʃo]) isch e Stadt und e Gmai vom Kanton Nöieburg. Es isch die gröschti Stadt vom Kanton.

Wägem psundere Stadtbild stoot La Chaux-de-Fonds im Verzeichnis vom Wältkulturerb vo der UNESCO.

D Sproochwüsseschaftler sind sech nid ganz einig was d Wörter im Ortsname La Chaux-de-Fonds gnau bedüüte. Der erscht Teil “chaux” erkläre teil us der vorindoöiropäische Wurzle calmis, wo öppe «trochni Hochebeni» oder «mageri Matte» dörft bedüüte, und anderi leite s vom latynische calce häär, und fonds chönt vom latynische Wort fons cho; das heisst uf Düütsch «Kwelle». Das würd dänn heisse, es wär dört uf em Bärg e Summerweid für d Lüüt vo der Ortschaft Fontaines gsi. chaux oder chaz isch i der Nordweschtschwiizer Mundart, em frankoprovenzalische Waadtländer und Nöieburger Patois, es algemein verbreitets Wort für «Bärgweid» und au für Chalch und es het no wyteri Bedütige, wie me bim Wälschschwiizer Mundartwörterbuech, em GPSR, vo der Uni Nöieburg cha nochelääse. (…dr gànz Àrtìkel lasa)

Friahjera Àrtìkel vu dr Wucha:

Hàsch gwìsst ...

s Titelblatt vom Stalder sym «Idiotikon» vo 1806/1812

... dass de Franz Joseph Stalder mit sim Wöörterbuech hät wele naawyse, das s Schwyzertüütsch e würdigi Spraach isch, wo s Rächt hät, näbet em Hoochtüütsch tèrffe z staa?
... dass d Friedel Bohny-Reiter vyl Internierti us em Camp de Rivesaltes vor dr Deportation in s KZ Auschwitz het chenne rette?
... dàss mìt dr Europäischa Gebiatskärwerschàft Elsàss a Nohfolger vu dr ehmàliga Région Alsace entstànda ìsch?
... dass i de Allianz Arena alli Plätz überdacht sy, dass es wäge em Windsog aber cha passiere, das es uf Teile vo de Räng rägnet?
... dass d Adele 2011 mit ire beide Singles Someone Like You und Rolling in the Deep glychzytig ganz vore i de britische Charts gsi isch, was syt de Beatles niemerem meh glungen isch?
... dàss dr Samuel B. Cooper a Gsätz gschrìewa hàt, fìr jedem konféderiarta Kriagsveteràn 1.280 Acres Lànd z' gaa?

Àlemànnischa Nochrìchte:

23. Februar 2021:
Wichtiger Autor des Schwarzwalds (Die Oberbadische)
Wie Schwartenmagen (Badische Zeitung)
22. Februar 2021:
Pandemie setzt der Förderung der alemannischen Sprache Schranken (Südkurier)
21. Februar 2021:
Wie die französische Sprache den Dialekt in der Region beeinflusst hat (Badische Zeitung)
Besondere Mundart im „Land im Gebirg‘“ (Kronen-Zeitung)
KI soll Sprachensterben in Afrika verhindern (ZDF)

Meh Nochrìchte uf Dialäkt-Neuigkeite

24. Februar

1169: D Bertha vu Dibenge, Frau vum Markgrof Herman IV. vu Bade, stirbt.
1530: Mit dr Chrenig vum Karl V. dur dr Papscht Clemens VII. wird zum letschte Mol e Chaiser vum Hailige Remische Rych vu dr Dytsche Nation z Italie gchrent.
1871: Dr Charles Darwin publiziert syy zweebändig Wärch The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (dt. Die Abstammung des Menschen und die geschlechtliche Zuchtwahl).
1920: Us dr Deutsche Arbeiterpartei goht di Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) fiiri. Am nämlige Dag verchindet dr Adolf Hitler im Minchner Hofbräuhaus s 25-Punkte-Programm, wu unter anderem dr Ufböu vun eme totalitäre Staat din gforderet wird.
1955: Dr US-amerikanisch Unternämmer, Computerpionier un Mitgrinder vu Apple Inc. un Pixar Inc. Steve Jobs (Bild) chunnt uf d Wält.