Caroline Farner

D Caroline Farner (* 10. Juni 1842 z Gunterschhuuse; † 8. April 1913 z Züri; haimetberäächtigt z Oberschtamme, z Züri un z Gueteburg) isch e Schwyzer Dokteri un Fraueräächtleri gii. Si isch no dr Marie Heim-Vögtlin di zwoot Schwyzer Dokteri un di eerscht Allgmainpraktikeri gsii.

Lääbe

D Caroline Farner isch e Doochter vum Jakob Farner, eme Buur un Miller, un dr Margaretha Henrika Farner geb. Böschenstein. Si isch z Guntershausen as jingschts vu siibe Chinder ufgwagse. Si isch uf s Deechterinschtitut z Aarberg gange un derno uf e Pensionaat z Nöiebuurg go Franzeesisch leere. Druf het si ne baar Joor z Schottland, z Änglan un s Frankryych as Leereri gschafft un Chinder gaumt. In dr 1860er Joor isch si in d USA graist zu eire Schweschter un uf Ungarn zue irem Brueder, wu baidi Hilf bruucht hän. Doderby isch vyyl Gäld, s Eerb vu dr Eltere, verloore gange, wäge däm het si zytwyys iberlait, eb si Diakonissi soll gee. Vun ere Schweschter z Langenthal het si derno gheert, ass Fraue z Züri chenne Mediziin studiere. Si het 1871 d Matura gmacht un scih derno, mit 29 Joor, an d Uniwersiteet Züri go deert Mediziin studierte. Im Februar 1876 het si s Staatsexaame abglait un ai Joor speeter, anne 1877, bim i Oskar Wyss (1840–1918) bromewiert. No dr Assischtänzzyt am Allgmaine Chrankehuus z Wien un z Paris het si z Züri in dr Bäregass um 1877 e Praxis ufgmacht. Si het vor allem Lyt us dr Ooberschiicht bhandlet, an zwee Dääg het si ne Sprächstund fir Aarmi ghalte. Ab 1879 het si Voordreeg iber Hygieene ghalte un het fir besseri Leen fir Arbaiter, vor allem fir d Fraue, kämpft. Um die Zyt het si d Anna Pfrunder (1851^1925) chännegleert. D Pfrunder isch bal zuen er in iri Woonig in dr Baanhoofstraaß 66 zooge un het ere dr Huushalt gmacht un in dr Praxis un speeter im Fraue-Chrankehuus mitghulfe. D Farner isch sällemool vyyl kritisiert woore, wel si as Frau in ire Praxis au Manne bhandlet het.

Anne 1886 isch si Mitgliid vum Schwyzer-Fraueverband woore un isch zu Bresidänti vu däm gweelt woore. Bi dr Stryt im Verband het si d Minderhaitsbartei aagfiert, wu Aaschluss gsuecht het an d Hygieene- un Sittligkaitsbeweegig. Si het ire Blaan, dr Verband as Dachorganisazioon nei z organisiere, nit chenne umsetze, wel si scho bal usser em Zürcher Verain «Fraternité», wu si bis 1891 bresidiert het, alli andere Sekzioone vum Verband loosgsait hän. Derzue het si vu 1890 bis 1894 d Zytschrift Die Philanthropin uusegee.

Anne 1887 het d Farner e Stellevermittligsbiro fir wyybli Gsind grindet. Si het Noothälferkiirs gee un z Züri in dr St. Annagass e Fraueklinik ufgmacht. 1889 het si fir d Fraternité e Kuurhuus fir Fraue z Urnäsch grindet un het des bis 1907 glaitet.

Wäg irem Yysatz fir d Frauebeweegig un irem Privaatlääbe isch d Farner vu dr Zürcher Gsellschaft gäächtet woore. Noch ere Ruefmoordkampagne geege si un iri Lääbespaartneri Anna Pfrunder im Zämehang mit verwaiste Niichte un Näffe vu dr Pfrunder isch d Farner am 12. Septämber 1892 am Hauptbaanhoof Züri verhaftet woore un siibe Wuche in Untersuechigshaft wäge aageebliger Veruudreiig chuu, d Anna Pfrunder isch aacht Wuche lang in Untersuechigshaft gsii. Au d Mueter vu dr Pfrunder, wu 78 Joor alt gsii isch, isch drei Wuche lang inhaftiert gsii. Am 10. Jänner 1893 het d Farner d Aarbet in dr Praxis wider chenne ufnee. Dank ere Verdaidigungsschrift vu dr Meta von Salis fiir si un ere europawyte Solidarisierig iber d Zytschrift Die Philanthropin sin si am 28. Augschte 1893 frei gsproche woore. Im Brozäss sin si dur dr Räächtsawalt Ernst Feigenwinter erfolgryych verdrätte woore. In dr Zyt vu dä Brozäss het s heftig Aggressioone in dr Effetligkait gee geege emanzipierti un akademisch gebildeti Fraue gee. No däm Brozäss het si d Farner us dr Effetligkait zruggzooge

Ab 1892 hän d Farner un d Pfrunder zäme in dr dr Villa Ehrenberg an dr Rämistraaß 26 z Züri gwoont. Noch em Dood vu dr Farner 1913 het d Pfrunder bis zue irem aigene Dood 1925 in däre Villa gläbt, derno isch d Villa an d Zürcher Säktzioon vum Lyceumklub chuu, eme Club fir Fraue.

D Caroline Farnerr un d Anna Pfrunder hän zäme d Anna Caroline Stiftig grindet, e Stipändiefonds fir Hoochschuelstudäntene, wu s hite no git. Däre Stiftig het d Farner au ire Vermeege hinterloo.

Eerige

Syter anne 1999 isch e Wääg in dr Neechi vu dr Villa Ehrenberg no dr Caroline Farner gnännt. Au z Gunterschhuuse git s e Caroline-Farner-Wääg.

Uusglääseni Schrifte

• Ein Beitrag zur Kenntniss der partiellen Hirnatrophie begleitet mit chron. Hydrocephalus. Zürich: Schiller 1877. (Diss. med. Univ. Zürich).
• Über die Grenzgebiete der Medizin und die sogenannte Naturheilkunde. Vortrag, gehalten in der Generalversammlung des Schweizer-Frauenverbandes Fraternité am 9. März 1903. Zürich: J. Rüegg 1903.

Literatuur

• Hanny Rohner: Die ersten 30 Jahre des medizinischen Frauenstudiums an der Universität Zürich 1867-1897. 1972.
• Beatrix Mesmer: Ausgeklammert – Eingeklammert. Frauen- und Frauenorganisationen in der Schweiz des 19. Jahrhunderts. 1988, S. 175-179.
• Rosemarie Keller: Ich bereue nicht einen meiner Schritte. Leben und Prozess der Ärztin Caroline Farner. Roman. Pendo, Zürich 2001, ISBN 3-85842-412-9.
• Regula Ludi: Farner, Caroline. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Regula Schnurrenberger: Caroline Farner (1842–1913) & Anna Pfrunder (1851–1925) (PDF; 136 kB). Zürich 2002. In: Ingeborg Boxhammer, Christiane Leidinger: Online-Projekt Lesbengeschichte, http://www.lesbengeschichte.de/
• Iris Blum: Das ehemalige Kurhaus «Fraternité» auf dem Rosenhügel in Urnäsch. In: Appenzeller Kalender, Bd. 282, 2003, S. 89–93 (Digitalisaat)

Weblink

• Publikationen von und über Caroline Farner im Kataloog Helveticat vu dr Schwyzerische Nazionaalbiblioteek
• Websyte vu dr Anna-Caroline-Stiftig