Wikipedia:Houptsyte/14

Buschur un wìllkumma uf dr àlemànnischa Wikipedia! D frei Enzyklopedi, wo àlla känna mìtmàche.

Àrtikel fìnde

Àrtikel noh Kàtegorie:
Àlle Kàtegorie • Brüüchtum • Ernährung • Geogràfi • Gschicht • Gsellschàft • Kunscht • Literàtür • Müsik • Nàtur • Person • Politik • Religion • Sport • Sproch • Technik • Verkehr • Wìrtschàft • Wìsseschàft

Themeportal: Regionàle Àrtikel Àlemànne Àlemànnisch Bade Bàde-Wirttebärg Basel Elsàss Schwiiz Schwoba
Geogràfi Gschìcht Gsellschàft Kunscht Lìteràtür Müsik Nàtür Politik Religion Sport Sproch Wìsseschàft

Sunschtigs: Àrtikelindex vu A bis Z • Bsunders güeta Àrtìkel • Lasige Àrtikel • Àrtìkel noh Dialekt • Audioufnàhme vu Àrtikel • Ufnàhme vu Dialektwerter • A Fàbel ìn verschìdne Dialekt ìwersetza • Àlemànnische Ortsnamme • Àlemànnische Diernamme • Àlemànnische Pflànzenamme

D Àlemànnischa Wikipedia

D àlemànnischa Wikipedia ìsch a Enzyklopedi ìn da Dialekta vum àlemànnischa Sprochrüüm, àlso vu dr ditscha Schwiz, vum Elsàss, vu Lìechtestei, vu Owerbàda, vum Schwowalànd un vu Vorarlberg.

D Enzyklopedi wàchst durch d frèiwìlliga Hìlf vu àlla, wo ebbis ìn ìhrem Dialekt wann bitràga. Àlla Itràga känna vu alla Bsuacher gschrìwa un gändert wara. Àlla sìn harzlig iglàda mìtz'màcha. Brìnga Èier Wìssa ii un halfa a so mìt, s Àlemànnischa z pflega, ufz'warta un z'erhàlta. D erschta Schrìtt sìn gànz eifàch!

Wer mìr vu dr Àlemànnischa Wikipedia sìn un wàs mìr wann, fìndsch ìn unserm Profil.

D Ìnhàlt vu dr Wikipedia därf frèi kopiart un verbreitet wara.

Bis jetz gìt's bi dr àlemànnischa Wikipedia 25.667 Àrtìkel.

Àrtìkel vu dr Wucha: Bammert

Dr Bammert, au Ba(a)wart, Baiwe(r)t, Bauert und äänlig, isch im alemannische Ruum d Bezäichnig für e Fluer-, Wald- oder Räbhüeter, also en offizielli Ufsichtsperson über e Bann uf em Land.

Dr alemannisch Bammert entspricht sachlig in vilem em norddütsche Büttel.

In Räbgebiet het dr Bammert oder Räbbammert oder Drüübelbammert hauptsächlig d Ufgoob gha, die rife Druube in de Wiibärg vor Vogelschwärm (bsundrigs Stare) z schütze. Das het er mit lutem Rassle gmacht oder er het e Vogel gfange, und däm si Gschrei het die andere verdriibe. D Dienstzit vom Bammert isch beschränkt gsi uf d Zit, wo die erste Druube rif worde si bis zum Ändi vo dr Wiilääsi, also vo öbben em Aafang vom September bis Middi/Ändi vom Oktober. Dr Bammert isch mäistens nit vo dr Gmäind iigsetzt worde, sondern vo de Körperschafte vo de Landbsitzer mit öffentlig-rächtligem Status (in dr Schwiz z. B. Gnossame, Määrtgnosseschafte, Korporazioone).

Hüte git s käini offizielle Räbbammert me. Die örtlige Wiibuure mache iiri Arbet und handle eerenamtlig mit offizieller Gnäämigung. Si verdriibe aber nit nume Vögel sondern sorge au drfür, ass Duriste und Wanderer nid in d Wiibärge chömme, wo vo Aafang Septämber aa zuegmacht si, wil au sii erheebligi Schääde chönne verursache.

In dr schwööbische Fasnacht isch dr Räbbammert e Narrehäs. Bi dr Offeburger Häxezumft isch er e zentrali Figur vo dr Fasnacht/Fasent. (…dr gànz Àrtìkel lasa)

Friahjera Àrtìkel vu dr Wucha:

Hàsch gwìsst ...

Mosibuebä

... dass dr Daniel Lüönd mit syne Brieder Alois un Paul vu 1976 bis 2014 unter em Name «Mosibuebä» ufgspiilt het?
... dàss d Martine Kempf ìn d Silicon Valley, ìn Kàlifornia, gànga ìsch, ìhra Firma z grìnda, wìl sì kei finànziella Hìlf vum frànzeescha Stààt bikumma hàt?
... dass dè Rymann Hugo dè Begriff Agogik für d Leeri vo dè Tempovoänderungè 1884 i d Musigschprõch ygfüürt hèt?
... dass de Christian Kracht Mitti Nünzger z Neu-Delhi aus Nachfouger vom Tiziano Terzani aus Indiä-Korrschbondänt für ä Spiegu gschaffet het?
... dass d Panera bis ane 2018 die höchschti Danne vo der Schwiiz gsi isch?
... dass über d Sprüch vom Emil Landolt vil Anekdooten im Umlauff gsy sind?

Àlemànnischa Nochrìchte:

16. Mai 2019:
Militär – derber Mundartroman gegen nostalgisches Hörbuch (SRF Schnabelweid)
13. Mai 2019:
«Tim und Struppi» sprechen jetzt auch Liechtensteiner Dialekt (NZZ)
12. Mai 2019:
Schwyzerdütsch oder Schwiizertüütsch? In Mundart herrscht Anarchie (watson.ch)
Die neue Mundart: Die Butter verdrängt den Anken – und statt «usgruebet» wird «gechillt» (Aargauer Zeitung)

Meh Nochrìchte uf Dialäkt-Neuigkeite

21. Mai

1817: Dr elsässisch Ingenieur un Erfinder vu dr Zahnradbahn Niklaus Riggenbach (Bild) chunnt uf d Wält.
1926: Dr dytsch Sprochwissenschaftler Friedrich Kluge stirbt.
1979: Dr Elton John git as erschte weschtlige Popstar e Konzärt in dr Sowjetunion z Leningrad.
2006: D Bevelkerig vu Montenegro entschaidet sich in ere Volksabstimmig fir d Unabhängigkait vu Serbie un Montenegro, wu sich derno am 5. Juni in Serbie umnännt.