Appezöll

Dä Artikel behandlet s Dorf Appezöll. För wiiteri Bedüütige lueg onder Appezäll.

Appenzell
Wappe vo Appenzell
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Appezell Innerrhode (AI)
Bezirk:	(Bezirk ond Gmeend sönd identisch)
Gmeind:	Appezöll Schwendi Rüütii2
Poschtleitzahl:	9050
Koordinate:	748891 / 24408747.3308289.408615780
Höchi:	780 m ü. M.
Iiwohner:	5751 (31. Dezember 2006)
Website:	www.appenzell.org
Charte
Charte vo Appenzell wwww

S Dorf Appezöll (amtlig Appenzell) isch de Hoptort vom Kanton Appezöll Inneroode i de Schwiz.

Geografii

D Bezirk (politischi Gmeende) Appezöll, Schwendi ond Rüüti täälide sech s Dorf, wobii de grösst Tääl vom Dorf zom Bezirk Appezöll ghööt. S Dorf lit uf ere Höchi vo 780 m, am Fuess vom Alpsteimassiv und werd vo de Settere dorflosse.

Regionalpolitische Sonderstatus

Wil sich verschidnigi Bezirk s Dorf uftäälid, isch scho im 16. Johrhondert für Ufgoobe, wo die ganzi Ortschaft betröffid, wie Boupolizei, Füürwehr oder Wasser- ond Energiivesorgig, ääges e Spezialgmeend gröndet worde, d Füürschaugmernd, wo s ganze Dorf Appezäll mit siine Ussequartier umfasst.

Dr Name

1071 isch s Dorf under em Name Abbacella erwähnt worde, 1223 as Abbatiscella, was Abts Zelle (Parzälle vom Abt) bedütet.

D Maurizius-Chölche zmetzt i de Gasse inne.

Näbis zom luege

I de Gasse vom Dorf Appezöll häts en Huufe schöni alti Hüüser, wo zum Tääl Moolereie oder Verzierige a de Fassade händ. En gschichtsträchtige Ort isch de Landsgmeendsplatz mit em Landsgmeendsbronne ond de Lende. Uf em Fridhof stood uf jedem Grab e Holzchrüütz mit ere Schleife dra. Wiiteri Gebäu, wo sichs lohnt zum verbii luege sönd folgendi:

• d Pfarrchölche Sankt Maurizius (Bau- und Gstaltigsfaasene vom 16. bis 18. Johrhondert)
• s Kapuzinnerchloster Mariä Liechtmäss mit de Chlosterchölche us em 17. Johrhondert
• s Kapuzinnerinnechloster Maria der Engel
• s Schloss, e Patrizierhuus us em 16. Johrhondert
• s Rodhuus, en spootgotische Bau
• d Landeskanzlei (20. Johrhondert)

Vill vo däne Baute send uf de Liste vo de Kulturgüeter vo nationaler Bedüütig.

Wertschaft

S Dorf Appezöll häd en Huufe chlinneri ond grösseri Läde, wo Artikel för dä täglich Bedarf, aber ou vil Sache för d Turiste zom Verchauf aabüütid. Onder anderem natürli d Appezöller Spezialitäte, wie de Appezöller Chääs, de Appezöller Biberflade, d Appezöller Südworst, de Appezöller Pantli usw.

Rond oms Dorf häd sech ou verschidnigs Chliigwerb aagsidled. Zu de bekanntere Firmene ghörd d Firme Ebneter & Co., wo näbed em Appezöller Alpebetter no anderi Schnäps destiliert. E wiiteri Firme isch d Brouerei Locher AG, wo s Appezöller Bier ond de Säntis Malt, en Wisky herstöllt.

Galerii

• 
  D Hoptgass dor Appezöll
• 
  Landsgmeends-Bronne uf em Landsgmeendsplatz
• 
  Blick i d Chölche St. Mauritius vo Appezöll
• 
  D Landeskanzlei / Kantonalverwaltig
• 
  De Fläcke Appezöll i de Stumpfsche Chronik 1548

Literatur

• Achilles Weishaupt: Appenzell (Bezirk). In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
• Rainald Fischer: Die Kunstdenkmäler des Kantons Appenzell Innerrhoden. Das Innere Land. Das Dorf Appenzell. Birkhäuser AG, Basel 1984 (= Die Kunstdenkmäler der Schweiz, Band 74), ISBN 3-7643-1629-2, S. 129–390, 490.

Weblink

 Commons: Appezöll – Sammlig vo Multimediadateie

 Appenzell in der Topographia Helvetiae, Rhaetiae et Valesiae (Matthäus Merian) im dütschsprochige Wikisource

• Kantonali Site öber d Landsgmeend z Appezöll