Wikipedia:Houptsyte/04

Buschur un wìllkumma uf dr àlemànnischa Wikipedia! D frei Enzyklopedi, wo àlla känna mìtmàche.

Àrtikel fìnde

Àrtikel noh Kàtegorie:
Àlle Kàtegorie • Brüüchtum • Ernährung • Geogràfi • Gschicht • Gsellschàft • Kunscht • Literàtür • Müsik • Nàtur • Person • Politik • Religion • Sport • Sproch • Technik • Verkehr • Wìrtschàft • Wìsseschàft

Themeportal: Regionàle Àrtikel Àlemànne Àlemànnisch Bade Bàde-Wirttebärg Basel Elsàss Schwiiz Schwoba
Geogràfi Gschìcht Gsellschàft Kunscht Lìteràtür Müsik Nàtür Politik Religion Sport Sproch Wìsseschàft

Sunschtigs: Àrtikelindex vu A bis Z • Bsunders güeta Àrtìkel • Lasige Àrtikel • Àrtìkel noh Dialekt • Audioufnàhme vu Àrtikel • Ufnàhme vu Dialektwerter • A Fàbel ìn verschìdne Dialekt ìwersetza • Àlemànnische Ortsnamme • Àlemànnische Diernamme • Àlemànnische Pflànzenamme

D Àlemànnischa Wikipedia

D àlemànnischa Wikipedia ìsch a Enzyklopedi ìn da Dialekta vum àlemànnischa Sprochrüüm, àlso vu dr ditscha Schwiz, vum Elsàss, vu Lìechtestei, vu Owerbàda, vum Schwowalànd un vu Vorarlberg.

D Enzyklopedi wàchst durch d frèiwìlliga Hìlf vu àlla, wo ebbis ìn ìhrem Dialekt wann bitràga. Àlla Itràga känna vu alla Bsuacher gschrìwa un gändert wara. Àlla sìn harzlig iglàda mìtz'màcha. Brìnga Èier Wìssa ii un halfa a so mìt, s Àlemànnischa z pflega, ufz'warta un z'erhàlta. D erschta Schrìtt sìn gànz eifàch!

Wer mìr vu dr Àlemànnischa Wikipedia sìn un wàs mìr wann, fìndsch ìn unserm Profil.

D Ìnhàlt vu dr Wikipedia därf frèi kopiart un verbreitet wara.

Bis jetz gìt's bi dr àlemànnischa Wikipedia 26.091 Àrtìkel.

Àrtìkel vu dr Wucha: Schtetl

Under Schtetl, au Stetl, (jiddisch ‏שטעטל‎, schtetl, Blural ‏שטעטלעך‎, schtetlech; dütsch „Stedtli“) verstoot mä Siidlige in Ostöiropa vor em Zwäite Wältchrieg, won e groosse Däil vo d Iiwooner Juude gsi si.

Mäistens het es sich um Dörfer oder Chliistedt ghandlet, mänggisch au um Stadtdäil, wo öbbe zwüsche 1'000 und 20'000 Juuden gläbt häi. Gröössere Stedt, wo jüüdisch brägt gsi si wie Lemberg oder Czernowitz, het me schtot (‏שטאָט‎) (vgl. dt. Stadt) gsäit. D Schtetl si vor allem z Ostpoole, z Gallizie, in dr Ukraine, z Wissrussland und z Litaue verbräitet gsi.

Im Underschiid zu de Groossstedt si d Juude in de Schtetl nit nume duldet gsi, sondern zum e groosse Däil au akzeptiert, au wenn s mänggisch Pogrom gege sä gee het. Si häi sich dört „wie in dr häilige Stadt Jerusalem“ chönne füüle, und die Stedtli si käni Ghetto gsi.

Die aschkenasische Juude vo de Schtetlech häi mäistens Jiddisch gschwätzt. Si häi au mee an iire religiööse Dradizioone festghebt as d Juude in Middel- oder Westöiropa. An de Wäärtig häi d Chinder im Cheder gleert, am Sabbat und de jüdische Festdääg si die mäiste Juude in d Synagoge gange, wo uf Jiddisch „Schul“ ghäisse het, und au für d Chläider und d Frisuure het s e hufe Vorschrifte gee. (…dr gànz Àrtìkel lasa)

Friahjera Àrtìkel vu dr Wucha:

Hàsch gwìsst ...

Margarethe Stockhausen

... dàss d elsassischa Soprano-Sangera Margarethe Stockhausen bsunderscht ìn Anglànd vììl Erfolg ghàà hàt?
... dass mè mit dè Bregtalbahn a dè Unterè Bräg übber d Hochflächi vo dè weschtlichè Baar, ab Wolterdingè im Brägdal fahrè cha?
... dass Pro Natura die eltischti Organisazioon i der Schwiiz isch, wo sech füre Naturschutz im Land tuet ysetze?
... dass s Schwarzwaldmuseum Triberg verschidene Handwerk zoigt, aagfanga vom Flößer, em Harzer, d Bürschdabendr odr s Strohflechta?
... dass d Leerstugg för d Gitarre vom Matteo Carcassi no hüt underrichtet wered?
... dass dr Sanggaller Chlooschterplan us Schoofshuut zämegnäit isch?

Àlemànnischa Nochrìchte:

11. Juli 2019:
«Hingerhang» von Stef Stauffer, Teil 1 (SRF Schnabelweid)
10. Juli 2019:
Zuger machen «Stubete» zum Hit: Die «Stubete Gäng» ist auf dem Vormarsch (Luzerner Zeitung)
7. Juli 2019:
Große Anerkennung für den schwäbischen Hansdampf in allen Gassen (Marbacher Zeitung)
5. Juli 2019:
Dank dieses Mundartautors spricht die Straßburger Tram Alemannisch (Badische Zeitung)

Meh Nochrìchte uf Dialäkt-Neuigkeite

24. Juli

1712: In dr Entschaidigsschlacht vum Toggeburgerchrieg bi Villmerge besige di reformierte Ständ di katholische Ständ vu dr Alte Aidgnosseschaft.
1847: D Margarete Steiff (Bild), dytschi Unternämmeri un Grinderi vu dr Spilwarefabrik Steiff, chunnt uf d Wält.
1911: In dr peruanische Ande entdeckt e Expedition unter Laitig vum Hiram Bingham d Ruinestadt Machu Picchu us dr Inkazyt.
1923: Im Verdrag vu Lausanne noch em Türkische Befreiigschrieg wäre d Bstimmige vum Verdrag vu Sèvres revidiert un d Gränze zwische dr Türkei un Griecheland nei feschtglait.
1919: Dr Ferdy Kübler, Schwyzer Velorännfahrer un erschte Schwyzer Tour-de-France-Siger, chunnt uf d Wält.
2005: Dr Lance Armstrong gwinnt zum sibten Mol hinterenander d Tour de France.