Sils im Domleschg
| Sils im Domleschg | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Graubünde (GR) |
| Region: | Region Viamala |
| BFS-Nr.: | 3640 |
| Poschtleitzahl: | 7411 |
| Koordinate: | 753969 / 174062 |
| Höchi: | 633 m ü. M. |
| Flächi: | 9,28 km² |
| Iiwohner: | 979 (31. Dezämber 2022)[1] |
| Website: | www.sils-id.ch |
 Sils, im Hintergrund Thusis | |
| Charte | |
 | |
Sils im Domleschg (rätoromanisch Seglias) isch äs Dorf und e Gmaind im Hinterrhytal, gnauer i dr underschte vu dry Talchammere, im Domleschg.
Geografy
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Sils lyt gägenüber vu Thusis und gränzt au as Schams mit dr Gmäind Zillis-Räischä. Di andere zwy Nachbergmäinde sind Scharans und Ronggellä.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Uf em Gmäindgebiet ligged d Chilche Sankt Cassian, d Burg Baldästäi, d Burgruine Campell und d Burg Ehräfels.
Es sältens historischs Objäkt sind die urgschichtliche Felszäichnige vu Carschenna.
Z Sils isch äs Chraftwärch vum Eleggtrizitätswärch vu dr Stadt Züri, de Nordoschtschwiizerische Chraftwärch und de Chraftwärch Hinterrhii.
Sprooch
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Ursprüngli het mer z Sils e rätoromanischi Mundart, Sutselvisch, gschwätzt. No bis 1775 isch d Sprooch in de Chile numme Romanisch gsi, deno isch au uff Dütsch predigt worde. Aa de Schuel isch scho 1838 warschynts numme Dütsch unterrichtet worde. Di letschti Muettersprochleri vum Silser Romanisch isch d Anna Donatz gsi, wo 1835 uff d Wält cho isch un in de 1920er Joor gstorbe isch. 1910 isch si no uff Phonogram uffgno worde. De Gian Gianett Cloetta het 1927 vumene Träffe mit ere berichtet:
„No het si mer vo de Joor vo ihrer Chindheit un Jugend verzäält: wie in dere Zit in vilene Familie no Romanisch gredt worde isch, wie d Schuel un Chile scho ganz verdütsch gsi sin, dass uff de Gass un wenn sich d Jugend troffe het, meischt numme no di dütschi Sprooch z höre gsi isch. Jetze isch die gueti alti Frau tot, un mit ere s Silser Romanisch.“[2]
De Aateil vo Romanischsproochige in spöötere Volchszäälige erklärt sich allei dur de Zuezug vo Romane uss andri Ortschafte.
| Sprooche z Sils im Domleschg | ||||||
| Sprooche | Volchszäälig 1980 | Volkszählung 1990 | Volchszäälig 2000 | |||
| Aazaal | Aateil | Aazaal | Aateil | Aazaal | Aateil | |
| Dütsch | 612 | 74,09 % | 646 | 81,36 % | 764 | 86,82 % |
| Rätoromanisch | 56 | 6,78 % | 34 | 4,28 % | 14 | 1,59 % |
| Italienisch | 104 | 12,59 % | 60 | 7,56 % | 25 | 2,84 % |
| Yywohner | 826 | 100 % | 794 | 100 % | 880 | 100 % |
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Erwin Poeschel: Die Kunstdenkmäler des Kantons Graubünden III. Die Talschaften Räzünser Boden, Domleschg, Heinzenberg, Oberhalbstein, Ober- und Unterengadin. (= Kunstdenkmäler der Schweiz. Band 11). Hrsg. von der Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK. Bern 1940.
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Sils im Domleschg – Sammlig vo Multimediadateie- Offizielli Website vo de Gmeind Sils im Domleschg
- Jürg Rageth, Jürg Simonett: Sils im Domleschg. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Burg Hoe Rätie
Fuessnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
- ↑ Im Orginal: „Allur'am quintet ella dals ans da s'infanzia e giuventüna: co cha quella vouta in bleras famiglias gniv'amò discurrü rumantsch, co cha scoul'e baselgia eiran fingià tuottafat tudais-chas, cha sün la giassa e cur la giuventüna as radunaiva regnaiva pel plü be la lingua tudais-cha. Uossa la buna veglietta ais morta e cun ella il rumantsch da Seglias.“ in Kundert, Mathias: Der Sprachwechsel im Domleschg und am Heinzenberg (19./20. Jahrhundert). Kommissionsverlag Desertina, Chur 2007, ISBN 978-3-85637-340-5. pp. 62
_wappen.svg){kind=small}
