Lischt vu dr Nobelbryysdreger fir Fysik
Erscheinungsbild
Die Lischte zellt in ere kronologisch Zyylete alli Dreger vum Nobelbryys fir Fysik uf mit dr Begrindig vum Nobelkomitee.
1901–1910 • 1911–1920 • 1921–1930 • 1931–1940 • 1941–1950 • 1951–1960 • 1961–1970 • 1971–1980 • 1981–1990 • 1991–2000 • 2001–2010 • 2011–2020 • 2021–2030
1901–1910
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1901 | Wilhelm Conrad Röntgen (1845–1923) |
Dütsches Riich | „as Anerchännig vum ußerordelige Verdienscht, wun ere sich erworbe het dur di no ihm gnännte Strahle“ | |
1902 | Hendrik Antoon Lorentz (1853–1928) |
Niiderlande | „as Anerchännig vum ußerordelige Verdienscht, wu si sich erworbe hän dur ihri Untersuechige iber dr Yyfluss vum Magnetismus uf d Strahligsfänomen“ | |
Pieter Zeeman (1865–1943) |
Niiderlande | |||
1903 | Antoine Henri Becquerel (1852–1908) |
Frankriich | „as Anerchännig vum ußerordelige Verdienscht, wun er sich erworbe het dur die Entdeckig der spontanen Radioaktivität erworben hat“ | |
Marie Curie (1867–1934) |
Frankriich (uf d Wält chuu z Warschau, Pole, dodmol Russland) | „as Anerchännig vum ußerordelige Verdienscht, wu si sich erworbe hän dur di gmaiensame Arbeite iber d Strahligsfänomen, wu um H. Becquerel wore sin“ | ||
Pierre Curie (1859–1906) |
Frankriich | |||
1904 | John William Strutt (1842–1919) |
Vereinigts Königriich | „fir syyni Untersuechige iber d Dichti vu dr wichtigschte Gas un syyni in däm Zämmehang gmachti Entdeckig vum Argon“ | |
1905 | Philipp Lenard (1862–1947) |
Dütsches Riich (uf d Wält chuu z Pressburg, dodmol Öschtriich-Ungarn) | „fir syyni Arbete iber d Kathodestrahle“ | |
1906 | Joseph John Thomson (1856–1940) |
Vereinigts Königriich | „as Anerchännig vum große Verdienscht, wun er sich erworbe het dur syyni theoretische un experimentälle Untersuechige iber dr Durgang vu dr Elektrizitet dur Gas“ | |
1907 | Albert Abraham Michelson (1851–1931) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Strelno, dodmol Deutsches Reich) | „fir syyni optischen Präzisionsinschtrumänt un syyni dodermit uusgfierte spektroskopische un metrologische Untersuechige“ (Michelson-Interferometer) | |
1908 | Gabriel Lippmann (1845–1921) |
Frankriich (uf d Wält chuu z Hollerich, Luxeburg) | „fir syyni uf em Interferänzfänomen begrindet Method, Farbe fotografisch widerzgee“ | |
1909 | Ferdinand Braun (1850–1918) |
Dütsches Riich | „as Anerchännig vu ihre Verdienscht um d Entwicklig vu dr drohtlose Telegrafi“ | |
Guglielmo Marconi (1874–1937) |
Italie | |||
1910 | Johannes Diderik van der Waals (1837–1923) |
Niiderlande | „fir syyni Arbete iber d Zuestandsglyychig vu dr Gas un Flissigkeite“ (Van-der-Waals-Glyychig) |
1911–1920
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1911 | Wilhelm Wien (1864–1928) |
Dütsches Riich | „fir syyni Entdeckige zue dr Gsetz vu dr Wermistrahlig“ (s Wiens Verschiebigsgsetz) | |
1912 | Gustaf Dalén (1869–1937) |
Schwede | „fir syyni Erfindig vu sälberwirkende Regulatore, dwu in Kombination mit Gasakkumulatore fir d Belyychtig vu Lyychtdirm un Lyychtonne chenne brucht wäre“ | |
1913 | Heike Kamerlingh Onnes (1853–1926) |
Niiderlande | „us Aalass vu syyne Untersuechige iber d Eigeschafte vu Körper bi nidere Temperaturen, wu unter anderem zu dr Darstellig vu flissigem Helium gfiert hän“ | |
1914 | Max von Laue (1879–1960) |
Dütsches Riich | „fir syyni Entdeckig vu dr Byygig vu Röntgestrahle bim Durgang dur Krischtall“ | |
1915 | William Henry Bragg (1862–1940) |
Vereinigts Königriich | „fir ihri Verdienscht um d Erforschig vu dr Krischtallstrukture mit Röntgestrahle“ | |
William Lawrence Bragg (1890–1971) |
Vereinigts Königriich (uf d Wält chuu z Adelaide, Australie) | |||
1916 | nit vergee | |||
1917 | Charles Glover Barkla (1877–1944) (vergee 1918) |
Vereinigts Königriich | „fir syyni Entdeckig vu dr karakteristische Röntgestrahlig vu dr Elemänt“ | |
1918 | Max Planck (1858–1947) (vergee 1919) |
Dütsches Riich | „as Anerchännig vum Verdienscht, wun er sich um d Entwicklig vu dr Fysik erworbe het dur syyni Quantetheori“ | |
1919 | Johannes Stark (1874–1957) |
Dütsches Riich | „fir syyni Entdeckig vum Dopplereffäkt bi Kanalstrahle un dr Zerlegig vu dr Spektrallinie im eläktrische Fäld“ (Stark-Effäkt) | |
1920 | Charles Édouard Guillaume (1861–1938) |
Schwiz | „as Anerchännig vum Verdienscht, wun er sich in dr Fysik erworbe het dur d Entdeckig vu dr Anomalie bi Nickelstahllegierige un d Präzisionsmässige“ |
1921–1930
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1921 | Albert Einstein (1879–1955) (verchindet am 9. Novämber 1922, vergee am 10. Dezämber 1922) |
Dütsches Riich un Schwiz (uf d Wält chuu z Ulm, Dütsches Riich) | „fir syyni Verdienscht um d theoretisch Fysik, bsundersch fir syyni Entdeckig vum Gsetz vum fotoeläktrische Effäkt“ | |
1922 | Niels Bohr (1885–1962) |
Dänemark | „fir syyni Verdienscht um d Erforschig vu dr Struktur vu dr Atom dr Strahlig, wu vun ene uusgehn“ | |
1923 | Robert Andrews Millikan (1868–1953) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Arbete iber di eläktrisch Elementarladig un dr fotoeläktrische Effäkt“ (Millikan-Versuech) | |
1924 | Manne Siegbahn (1886–1978) (vergee 1925) |
Schwede | „fir syyni röntgespektroskopische Entdeckige un Forschige“ | |
1925 | James Franck (1882–1964) (vergee 1926) |
Dütsches Riich | „fir ihri Entdeckig vu dr Gsetz, wu bim Zämmestoß vun eme Elektron mit eme Atom herrsche“ (Franck-Hertz-Versuech) | |
Gustav Hertz (1887–1975) (vergee1926) |
Dütsches Riich | |||
1926 | Jean-Baptiste Perrin (1870–1942) |
Frankriich | „fir syyni Arbete iber di diskontinuierli Struktur vu dr Materie, bsundersch fir syyni Entdeckig vum Sedimentationsglyychgwicht“ | |
1927 | Arthur Holly Compton (1892–1962) |
Vereinigti Staate | „fir d Entdeckig vum Effäkt, wu no ihm gnännt isch“ (Compton-Effäkt) | |
Charles Thomson Rees Wilson (1869–1959) |
Vereinigts Königriich (uf d Wält chuu z Glencorse, Schottland) | „fir d Entdeckig vu dr Method, dur Dampfkondensierig d Bahnen vu eläktrisch gladene Partikel wohrnähmbar z mache“ (s Wilsons Näbelchammere) | ||
1928 | Owen Willans Richardson (1879–1959) (vergee1929) |
Vereinigts Königriich | „fir syyni Arbete iber d Fänomen an Thermo-Ione un bsundersch fir d Entdeckig vum Gsetz, wu no ihm gnännt isch“ (Edison-Richardson-Effäkt) | |
1929 | Louis de Broglie (1892–1987) |
Frankriich | „fir d Entdeckig vu dr Wällenatur vu dr Elektrone“ (De-Broglie-Wälle) | |
1930 | C. V. Raman (1888–1970) |
Indie | „fir syyni Arbete iber d Diffusion vum Liecht un d Entdekcig vun Effäkt, wu no ihm gnännt isch“ (Raman-Strejig) |
1931–1940
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1931 | nit vergee | |||
1932 | Werner Heisenberg (1901–1976) (vergee1933) |
Dütsches Riich | „fir d Begrindig vu dr Quantemechanik, wu d Aawändig dervu zue dr Entdeckig vu dr allotrope Forme vum Wasserstoff gfiert het“ | |
1933 | Erwin Schrödinger (1887–1961) |
Öschterriich | „fir d Entdeckig vu neje produktive Forme vu dr Atomtheori“ | |
Paul Dirac (1902–1984) |
Vereinigts Königriich | |||
1934 | nit vergee | |||
1935 | James Chadwick (1891–1974) |
Vereinigts Königriich | „fir d Entdeckig vum Neutron“ | |
1936 | Victor Franz Hess (1883–1964) |
Öschterriich | „fir d Entdeckig vu dr kosmische Strahlig“ | |
Carl David Anderson (1905–1991) |
Vereinigti Staate | „fir d Entdeckig vum Positron“ | ||
1937 | Clinton Davisson (1881–1958) |
Vereinigti Staate | „fir ihri experimentäll Entdeckig vu dr Byygig vu Elektrone dur Krischtall“ | |
George Paget Thomson (1892–1975) |
Vereinigts Königriich | |||
1938 | Enrico Fermi (1901–1954) |
Italie | „fir d Bstimmig vu neje, dur Neutronebschuss erzyygte radioaktive Elemänt un d in Verbindig mit däne Arbeite durgfiert Entdeckig vu dr dur langsami Neutrone uusgeleste Chärnreaktione“ | |
1939 | Ernest Lawrence (1901–1958) |
Vereinigti Staate | „fir d Erfindig un Entwicklig vum Zyklotron un d Ergebnis, wu dermit gmacht wore sin, vor allem im Hiiblick uf chinschtligi radioaktivi Elemänt“ | |
1940 | nit vergee |
1941–1950
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1941 | nit vergee | |||
1942 | nit vergee | |||
1943 | Otto Stern (1888–1969) (vergee1944) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Sorau, dodmol Dütsches Riich) | „fir syyni Byydreg zue dr Entwicklig vu dr Molekularstrahlmethod un d Entdeckig vum magnetische Momänt vum Proton“ | |
1944 | Isidor Isaac Rabi (1898–1988) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Rymanów, dodmol Öschtriich-Ungarn) | „fir di vu ihm zue dr Ufzeichnig vu dr magnetische Eigeschafte vu Atomchärn entdeckt Resonanzmethod“ | |
1945 | Wolfgang Pauli (1900–1958) |
Öschterriich | „fir d Entdeckig vum Pauli-Prinzip gnännte Uusschlussprinzip“ | |
1946 | Percy Williams Bridgman (1882–1961) |
Vereinigti Staate | „Fir d Erfindig vun eme Apparat fir d Erzyygig vu extrem hoche Druck un fir syyni Entdeckige, wun ere mit däm uf em Biet vu dr Hochdruckfysik gmacht het“ | |
1947 | Edward Victor Appleton (1892–1965) |
Vereinigts Königriich | „fir syyni Forschige uf em Biet vu dr Fysik vu dr obere Schichte vu dr Atmosfäre, bsundersch fir d Entdeckig vu dr no ihm gnännte ionisierte Schicht“ | |
1948 | Patrick Maynard Stuart Blackett (1897–1974) |
Vereinigts Königriich | „Fir d Wyterentwicklig vu dr Aawändig vu s Wilsons Näbelchammere un syyni dodermit gmachte Entdeckige uf em Biet vu dr Chärnfysik un vu dr kosmische Strahlig“ | |
1949 | Hideki Yukawa (1907–1981) |
Japan | „fir syyni Vorhersag vu dr Exischtänz vu dr Mesone, wu uf d Theori dr Chärnchräft zruckgoht“ | |
1950 | Cecil Powell (1903–1969) |
Vereinigts Königriich | „fir d Entwicklig vu dr Chärnemulsion fir d Untersuechig vu dr Chärnvorgäng un di dodermmit verbunden Entdeckig vu dr Mesone“ |
1951–1960
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1951 | John Cockcroft (1897–1967) |
Vereinigts Königriich | „fir ihri Pionierarbet uf em Biet vu dr Atomchärnumwandlig dur chinschtli bschlyynigti atomari Partikel“ | |
Ernest Walton (1903–1995) |
Irland | |||
1952 | Felix Bloch (1905–1983) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Züri, Schwiz) | „fir ihri Entwicklig vu verfyynerete un vereifachte Methode zue dr Mässig vu magnetische Chraftfälder im Atomchärn“ | |
Edward Mills Purcell (1912–1997) |
Vereinigti Staate | |||
1953 | Frits Zernike (1888–1966) |
Niiderlande | „fir d Fasekontraschtmethod, bsundersch fir syy Erfindig vum Fasekontraschtmikroskop“ | |
1954 | Max Born (1882–1970) |
Vereinigts Königriich (uf d Wält chuu z Breslau, dodmol Dütsches Riich) | „fir syy grundlegende Forschige in dr Quantemechanik, bsundersch fir syyni statistisch Interpretation vu dr Wällefunktion“ | |
Walther Bothe (1891–1957) |
Dytschland | „fir syyni Koinzidenzmethod un syyni dodermit gmachte Entdeckige“ | ||
1955 | Willis E. Lamb (1913–2008) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Entdeckige iber d Fyynstruktur vum Wasserstoffspektrum“ (Lamb-Verschiebig) | |
Polykarp Kusch (1911–1993) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Blankenburg, dodmol Dütsches Riich) | „fir syy gnaui Bstimmig vum magnetische Momänt im Elektron“ | ||
1956 | William B. Shockley (1910–1989) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z London, Vereinigts Königriich) | „fir ihri Untersuechige iber Halbleiter un ihri Entdeckig vum Transistoreffäkt“ | |
John Bardeen (1908–1991) |
Vereinigti Staate | |||
Walter H. Brattain (1902–1987) |
Vereinigti Staate | |||
1957 | Chen Ning Yang (* 1922) |
Volksrepublik China | „fir ihri grundlegende Forschige iber d Gsetz vu dr sognännte Parität, wu zue dr wichtige Entdeckige iber d Elementardeili gfiert hän“ | |
Tsung-Dao Lee (* 1926) |
Volksrepublik China | |||
1958 | Pawel Tscherenkow (1904–1990) |
Sowjetunion | „fir d Entdeckig un Interpretation vum Tscherenkow-Effäkt“ | |
Ilja Frank (1908–1990) |
Sowjetunion | |||
Igor Tamm (1895–1971) |
Sowjetunion | |||
1959 | Emilio Segrè (1905–1989) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Tivoli, Italie) | „fir ihri Entdeckig vum Antiproton“ | |
Owen Chamberlain (1920–2006) |
Vereinigti Staate | |||
1960 | Donald A. Glaser (1926–2013) |
Vereinigti Staate | „fir d Erfindig vu dr Blosechammere“ |
1961–1970
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1961 | Robert Hofstadter (1915–1990) |
Vereinigti Staate | „fir syyni bahnbrächende Studie iber eläktrischi Schwingige im Atomchärn un fir di doderbyy erzilte Entdeckige iber d Struktur vu dr Nukleone“ | |
Rudolf Mößbauer (1929–2011) |
Dytschland | „fir syyni Forschige iber d Resonanzabsorption vu dr Gammastrahlig un syyni dodermit verbunde Entdeckig, wu dr Name Mößbauer-Effäkt drait“ | ||
1962 | Lew Landau (1908–1968) |
Sowjetunion | „fir syyni bahnbrächende Theorie iber kondensierti Materie, bsundersch s flissig Helium“ (Suprafluidität) | |
1963 | Eugene Paul Wigner (1902–1995) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Budapest, Ungarn) | „fir syyni Byydreg zue dr Theori vum Atomchärn un dr Elementardeili, bsundersch dur d Entdeckig un Aawändig vu fundamentale Symmetri-Prinzipie“ | |
Maria Goeppert-Mayer (1906–1972) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Kattowitz, dodmol Dütsches Riich) | „fir ihri Entdeckig vu dr nukleare Schalestruktur“ | ||
J. Hans D. Jensen (1907–1973) |
Dytschland | |||
1964 | Charles H. Townes (1915–2015) |
Vereinigti Staate | „fir grundlegendi Arbete uf em Biet vu dr Quantenelektronik, wu zue dr Konschtruktion vu Oszillatore un Verstärker uf dr Basis vum Maser-Laser-Prinzip gfiert hän“ | |
Nikolai Bassow (1922–2001) |
Sowjetunion | |||
Alexander Prochorow (1916–2002) |
Sowjetunion | |||
1965 | Richard Feynman (1918–1988) |
Vereinigti Staate | „fir ihri fundamental Leischtuig in dr Quantenelektrodynamik, mit diefe Konsequänze fir d Elementardeilifysik“ | |
Julian Seymour Schwinger (1918–1994) |
Vereinigti Staate | |||
Shin’ichirō Tomonaga (1906–1979) |
Japan | |||
1966 | Alfred Kastler (1902–1984) |
Frankriich | „fir d Entdeckig un Entwicklig vu dr optische Methode bim Studium vu dr Hertz-Resonanze in Atom“ | |
1967 | Hans Bethe (1906–2005) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Stroßburi, dodmol Dütsches Riich) | „fir syy Byydrag zue dr Theori vu dr Chärnreaktione, bsundersch syyni Entdeckige iber d Energierzyygig in dr Stärn“ | |
1968 | Luis Walter Alvarez (1911–1988) |
Vereinigti Staate | „fir syy entscheidenede Byydrag zue dr Elementardeilifysik, bsundersch syy Entdeckig vun ere große Aazahl vu Resonanzzueständ, megli gmacht dur syy Entwicklig vu Tächnike mit dr Wasserstoffblosechammere un Dateanalys“ | |
1969 | Murray Gell-Mann (1929–2019) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Byydreg un Entdeckige zue dr Klassifizierig vu der Elementardeili un dr Wächselwirkige vun ene“ | |
1970 | Hannes Alfvén (1908–1995) |
Schwede | „fir syyni grundlegende Leischtige un Entdeckige in dr Magnetohydrodynamik mit fruchtbare Aawändige in verschidene Deil vu dr Plasmafysik“ | |
Louis Néel (1904–2000) |
Frankriich | „fir syyni grundlegende Leischtige un Entdeckigen zum Antiferromagnetismus un zum Ferromagnetismus, wu zue wichtige Erchänntnis gfiert hän in dr Feschtkörperfysik“ |
1971–1980
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1971 | Dennis Gábor (1900–1979) |
Vereinigts Königriich (uf d Wält chuu z Budapest, Ungarn) | „fir syyni Erfindig un Entwicklig vu dr holografische Method“ | |
1972 | John Bardeen (1908–1991) |
Vereinigti Staate | „fir ihri gmeinsam entwicklet Theori vum Supraleitigsfänomen, au BCS-Theori (Bardeen-Cooper-Schrieffer Theori) gnännt“ | |
Leon Neil Cooper (* 1930) |
Vereinigti Staate | |||
John Robert Schrieffer (1931–2019) |
Vereinigti Staate | |||
1973 | Leo Esaki (* 1925) |
Japan | „fir ihri experimentälle Entdeckige zum Tunäll-Fänomen in Halb- bzw. Supraleiter“ | |
Ivar Giaever (* 1929) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Bergen, Norwege) | |||
Brian D. Josephson (* 1940) |
Vereinigts Königriich | „fir syyni theoretisch Vorhersag vu Eigeschafte bin ere Suprastremig dur e Tunäll-Barriere, bsundersch sälli Fänomen, wu allgmein as Josephson-Effäkt bekannt sin“ | ||
1974 | Martin Ryle (1918–1984) |
Vereinigts Königriich | „fir ihri bahnbrächende Arbete in dr Radioaschtronomi: Ryle fir syyni Beobachtige un Erfindige, bsundersch in dr Effnig vu tächnische Synthese, un Hewish fir syyni entscheidend Roll in dr Entdeckig vu dr Pulsar“ | |
Antony Hewish (1924–2021) |
Vereinigts Königriich | |||
1975 | Aage Niels Bohr (1922–2009) |
Dänemark | „fir d Entdeckig vu dr Verbindig zwische dr kollektive un dr Deili-Bewegig in Atomchärn un d Entwicklig vu dr Theori vu dr Struktur vu dr Atomchärn uf dr Grundlag vu däre Verbindig“ | |
Ben Mottelson (1938–2022) |
Dänemark (uf d Wält chuu z Chicago, Illinois, Vereinigti Staate) | |||
James Rainwater (1917–1986) |
Vereinigti Staate | |||
1976 | Burton Richter (1931–2018) |
Vereinigti Staate | „fir ihri fierende Leischtige bi dr Entdeckig vun eme neje schwäre Elementardeili“ | |
Samuel Chao Chung Ting (* 1936) |
Vereinigti Staate | |||
1977 | Philip W. Anderson (1923–2020) |
Vereinigti Staate | „fir di grundlegende theoretische Leischtige zue dr Elektronetruktur in magnetische un uugordnete Syschteme“ | |
Nevill Francis Mott (1905–1996) |
Vereinigts Königriich | |||
John H. van Vleck (1899–1980) |
Vereinigti Staate | |||
1978 | Pjotr Kapiza (1894–1984) |
Sowjetunion | „fir syyni grundlegende Erfindige un Entdeckige in dr Dieftemperaturfysik“ | |
Arno Penzias (* 1933) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Minche, Dütsches Riich) | „fir d Entdeckig vu dr Mikrowälle-Hintergrundstrahlig“ | ||
Robert Woodrow Wilson (* 1936) |
Vereinigti Staate | |||
1979 | Sheldon Lee Glashow (* 1932) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Mitwirkig an dr Theori vu dr Vereinigung vu dr schwache un dr elektromagnetische Wächselwirkig zwische Elementardeili, u. a. fir d Voruussag vu dr schwache nukleare Stremig“ | |
Abdus Salam (1926–1996) |
Pakistan (uf d Wält chuu z Jhang, Britisch-Indie) |
|||
Steven Weinberg (* 1933) |
Vereinigti Staate | |||
1980 | James Cronin (1931–2021) |
Vereinigti Staate | „fir d Entdeckig vu Verletzige vu fundamentale Symmetriprinzipie im Zerfall vu neutrale K-Mesone“ | |
Val Fitch (1923–2015) |
Vereinigti Staate |
1981–1990
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1981 | Nicolaas Bloembergen (1920–2017) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Dordrecht, Niiderlande) | „fir ihre Byydrag zue dr Entwicklig vu dr Laserspektroskopi“ | |
Arthur L. Schawlow (1921–1999) |
Vereinigti Staate | |||
Kai Siegbahn (1918–2007) |
Schwede | „fir syy Byydrag zue dr Entwicklig vu dr hochuflesende Elektronespektroskopi“ | ||
1982 | Kenneth Wilson (1936–2013) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Theori iber kritischi Fänomen bi Fasenumwandlige“ | |
1983 | Subrahmanyan Chandrasekhar (1910–1995) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Lahore, Britisch-Indie) | „fir syyni theoretische Studie vu dr fysikalische Prozäss, wu fir d Struktur un d Entwicklig vu dr Stärn wichtig sin“ | |
William Alfred Fowler (1911–1995) |
Vereinigti Staate | „fir theoretischi un experimentälli Studie vu dr Chärnreaktione, wu fir d Bildig vu dr chemische Elemänt im Wältall wichtig sin“ | ||
1984 | Carlo Rubbia (* 1934) |
Italie | „fir ihri entscheidende Yysätz bim große Projäkt, wu zue dr Entdeckig vu dr Fäldpartikel W un Z, Vermittler vu dr schwache Wächselwirkig, gfiert het“ | |
Simon van der Meer (1925–2011) |
Niiderlande | |||
1985 | Klaus von Klitzing (* 1943) |
Dytschland | „fir d Entdeckig vum sognännte quantisierte Hall-Effäkt“ | |
1986 | Ernst Ruska (1906–1988) |
Dytschland | „fir syy fundamental Wärch in dr Elektronenoptik un fir d Konschtruktion vum erschte Elektronemikroskop“ | |
Gerd Binnig (* 1947) |
Dytschland | „fir ihri Konschtruktion vum Raschtertunällmikroskop“ | ||
Heinrich Rohrer (* 1933) |
Schwiz | |||
1987 | Johannes Georg Bednorz (* 1950) |
Dytschland | „fir ihri bahnbrächend Entdeckig vu dr Supraleitig in keramische Materialie“ | |
Karl Alexander Müller (1927–2023) |
Schwiz | |||
1988 | Leon Max Lederman (1922–2018) |
Vereinigti Staate | „fir ihri grundlegende Experimänt iber Neutrino - schwach wächselwirkendi Elementardeili mit ere verschwindende oder seli chleine Ruemasse“ | |
Melvin Schwartz (1932–2006) |
Vereinigti Staate | |||
Jack Steinberger (1921–2020) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Bad Kissingen, Dütsches Riich) | |||
1989 | Wolfgang Paul (1913–1993) |
Dytschland | „fir syyni Entwicklig vu dr Paul-Falle, eme eläktrische Vierpolfäld zum Yyschluss un zue dr Untersuechig vu wenige Ione oder Elektrone iber e langi Zyt“ | |
Hans Georg Dehmelt (1922–2017) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Görlitz, Dütsches Riich) | „fir d Entwicklig vu dr Penning-Falle zum Yyschluss vu Ione oder Elektrone, go däne ihri Eigenschafte mit ere große Gnauigkeit z erforsche“ | ||
Norman Ramsey (1915–2011) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Uusarbeitig vun ere verbesserete Mässtächnik bi atomare Energi-Ibergäng, wu präzisi Zyt- un Frequänzmässige dermit megli wore sin“ (Atomuhre) | ||
1990 | Jerome I. Friedman (* 1930) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Experimänt zum Nyywyys vu dr Quarks, elementare Deili mit ere drittelzahlige Ladig“ | |
Henry W. Kendall (1926–1999) |
Vereinigti Staate | |||
Richard E. Taylor (1929–2018) |
Kanada |
1991–2000
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
1991 | Pierre-Gilles de Gennes (1932–2007) |
Frankriich | „fir syyni Arbete iber Ornigsprozäss in Flissigkrischtall un Polymerlesige, vor allem di erfolgryych Aawändig vu mathematische Modäll bim Ibergang vum gordnete zum uugordnete Zuestand in Fysik un Chemi“ | |
1992 | Georges Charpak (1924–2010) |
Frankriich (uf d Wält chuu z Dabrovica, Pole) | „fir syyni grundlegende Arbete an Detektore fir d Deilifysik, bsundersch fir d Konschtruktion vu dr erschte Vildroht-Proportionalchammere (1968)“ | |
1993 | Russell Hulse (* 1950) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Entdeckig vun eme Pulsar in eme Doppelstärnsyschtem“ | |
Joseph Hooton Taylor Jr. (* 1941) |
Vereinigti Staate | |||
1994 | Bertram Brockhouse (1918–2003) |
Kanada | „fir ihri Entwicklig vu Tächnike zue dr Strejig vu dr uugladene Chärndeili“ | |
Clifford Shull (1915–2001) |
Vereinigti Staate | |||
1995 | Martin L. Perl (1927–2014) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Entdeckig vun eme masseryyche subatomare Elementardeili mit ere negative Ladig“ (τ-Lepton) | |
Frederick Reines (1918–1998) |
Vereinigti Staate | „fir syyni Entdeckig vun eme uugladene subatomare Elementardeili“ (Neutrino) | ||
1996 | David M. Lee (* 1931) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Entdeckig vu dr Suprafluidität in Helium-3 bi seli diefe Temperature (um dr absolute Nullpunkt)“ | |
Douglas D. Osheroff (* 1945) |
Vereinigti Staate | |||
Robert C. Richardson (1937–2013) |
Vereinigti Staate | |||
1997 | Steven Chu (* 1948) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Entwicklig vu Methode zum Chiele un Yyfange vu Atom mit Laserliecht“ | |
Claude Cohen-Tannoudji (* 1933) |
Frankriich (uf d Wält chuu z Constantine, Algerie) | |||
William D. Phillips (* 1948) |
Vereinigti Staate | |||
1998 | Robert B. Laughlin (* 1950) |
Vereinigti Staate | „fir ihri Entdeckig vun ere neje Art vu Quanteflissigkeit mit fraktionäll gladene Aaregige“ | |
Horst Ludwig Störmer (* 1949) |
Dytschland | |||
Daniel Chee Tsui (* 1939) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Henan, China) | |||
1999 | Gerardus ’t Hooft (* 1946) |
Niiderlande | „fir ihri entscheidende Byydreg zue dr Theori vu dr elektroschwache Wächselwirkig in dr Fysik, wu d Quantestruktur bedräffe“ | |
Martinus J. G. Veltman (1931–2021) |
Niiderlande | |||
2000 | Schores Alfjorow (1930–2019) |
Russland | „fir d Entwicklig vu Halbleiterheterostrukture fir Hochgschwindigkeits- un Optoelektronik“ | |
Herbert Kroemer (* 1928) |
Dytschland | |||
Jack Kilby (1923–2005) |
Vereinigti Staate | „fir d Byydreg zue dr Erfindig vu integrierte Schaltchreis“ |
2001–2010
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
2001 | Eric A. Cornell (* 1961) |
Vereinigti Staate | „fir d Erzyygig vu dr Bose-Einstein-Kondensation in verdinnte Gas us Alkaliatome, un fir frieji grundsätzligi Studie iber d Eigeschafte vu dr Kondensat“ | |
Wolfgang Ketterle (* 1957) |
Dytschland | |||
Carl E. Wieman (* 1951) |
Vereinigti Staate | |||
2002 | Raymond Davis junior (1914–2006) |
Vereinigti Staate | „fir bahnbrächendi Arbete in dr Aschtrofysik, bsundersch fir dr Noowyys vu kosmische Neutrino“ | |
Masatoshi Koshiba (1926–2020) |
Japan | |||
Riccardo Giacconi (1931–2018) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Genua, Italie) | „fir bahnbrächendi Arbete in dr Aschtrofysik, wu zue dr Entdeckig vu kosmische Röntgequälle gfiert hän“ | ||
2003 | Alexei Abrikossow (1928–2017) |
Vereinigti Staate/ Russland | „fir bahnbrächendi Arbete in dr Theori iber Supraleiter un Supraflissigkeite“ | |
Witali Ginsburg (1916–2009) |
Russland | |||
Anthony James Leggett (* 1938) |
Vereinigts Königriich/ Vereinigti Staate | |||
2004 | David Gross (* 1941) |
Vereinigti Staate | „fir d Entdeckig vu dr asymptotische Frejheit in dr Theori vu dr Starke Wächselwirkig“ | |
David Politzer (* 1949) |
Vereinigti Staate | |||
Frank Wilczek (* 1951) |
Vereinigti Staate | |||
2005 | Roy J. Glauber (1925–2018) |
Vereinigti Staate | „fir Byydreg zue dr Quantetheori vu dr optische Kohäränz“ | |
John Lewis Hall (* 1934) |
Vereinigti Staate | „fir Byydreg zue dr Entwicklig vu dr laserbasierte Präzisionsspektrografi un zue dr Tächnik vum optische Frequänzkamm“ | ||
Theodor Hänsch (* 1941) |
Dytschland | |||
2006 | John C. Mather (* 1946) |
Vereinigti Staate | „fir d Untersuechig vu dr kosmische Hintergrundstrahlige“ | |
George F. Smoot (* 1945) |
Vereinigti Staate | |||
2007 | Albert Fert (* 1938) |
Frankriich | „fir d Entdeckig vum Risemagnetwiderstand (GMR)“ | |
Peter Grünberg (1939–2018) |
Dytschland | |||
2008 | Yōichirō Nambu (1921–2015) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Tokio, Japan) | „fir d Entdeckig vum Mechanismus vu dr spontane Symmetribrächig in dr Elementardeilifysik“ | |
Makoto Kobayashi (* 1944) |
Japan | „fir d Entdeckig vum Ursprung vu dr brochene Symmetri, wu d Exischtänz vu zmindescht drej Quarkfamilie voruussait“ | ||
Toshihide Masukawa (1940–2021) |
Japan | |||
2009 | Charles Kuen Kao (1933–2018) |
Volksrepublik China / Vereinigts Königriich (uf d Wält chuu z Shanghai, China) | „fir syyni bahnbrächende Erfolg uf em Biet vu dr Liechtleitig mit Fiberoptik fir optischi Kommunikation“ | |
Willard Boyle (1924–2011) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Amherst, Kanada) | „fir d Erfindig vum CCD-Sensor“ | ||
George E. Smith (* 1930) |
Vereinigti Staate | |||
2010 | Andre Geim (* 1958) |
Niiderlande | „fir grundlegendi Experimänt mit em zweidimensionale Material Graphen“ | |
Konstantin Novoselov (* 1974) |
Vereinigts Königriich/ Russland |
2011–2020
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild | |
---|---|---|---|---|---|
2011 | Saul Perlmutter (* 1959) |
Vereinigti Staate | „Fir d Entdeckig vu dr bschlynigte Expansion vum Universum dur Beobachtige vu wyt ewäge Supernovae“ | ||
Brian P. Schmidt (* 1967) |
Vereinigti Staate | ||||
Adam Riess (* 1969) |
Vereinigti Staate | ||||
2012 | Serge Haroche (* 1944) |
Frankriich | „Fir d Entwicklig vu bahnbrächende experimentelle Methode, wu s megli mache, Quantesyschtem z manipuliere.“ | ||
David Wineland (* 1944) |
Vereinigti Staate | ||||
2013 | François Englert (* 1932) |
Belgie | „fir di theoretisch Entdeckig vun eme Mechanismus, wu zue unsrem Verständnis vum Ursprung vu dr Masse vu subautomatore Dailli bydrait, un wu letschti dur d Entdeckig vum vorhärgsaite Elemäntardailli dur d ATLAS- un CMS-Experimänt am Large Hadron Collider vum CERN bstetigt woren isch“ | ||
Peter Higgs (* 1929) |
Vereinigts Königriich | ||||
2014 | Isamu Akasaki (1929–2021) |
Japan | „fir d Erfindig vu effiziänte Diode, wu blau Liecht uusstrahle un hälli un energysparendi Liechtquälle megli gmacht hän“ | ||
Hiroshi Amano (* 1960) |
Japan | ||||
Shuji Nakamura (* 1954) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Ikata, Japan) | ||||
2015 | Takaaki Kajita (* 1959) |
Japan | „fir d Entdeckig vu Neutrinooszillatione, wu zaige, ass Neutrino ne Masse hän“ | ||
Arthur McDonald (* 1943) |
Kanada | ||||
2016 | David J. Thouless (1934–2019) |
Vereinigts Königriich | „fir theoretischi Entdeckige vu topologische Phasenibergäng un topologische Materiephase“ | ||
F. Duncan M. Haldane (* 1951) |
Vereinigts Königriich | ||||
J. Michael Kosterlitz (* 1943) |
Vereinigts Königriich und Vereinigti Staate | ||||
2017 | Rainer Weiss (* 1932) |
Vereinigti Staate (uf d Wält chuu z Berlin, Dytschland) | „fir wichtigi Bydreg zum LIGO-Detektor un zue dr Beobachtig vu Gravitationswälle.“ | ||
Barry Barish (* 1936) |
Vereinigti Staate | ||||
Kip Thorne (* 1940) |
Vereinigti Staate | ||||
2018 | Arthur Ashkin (* 1922) |
Vereinigti Staate | „fir d Entwicklig vu optische Pinzette un ihri Aawändig in dr Biologi“. | „fir bahnbrächendi Erfindige uf em Biet vu d Laserphysik.“ | |
Gérard Mourou (* 1944) |
Frankriich | „fir d Entwicklig vun ere Method, wu mer hochenergetischi, ultrachurzi optischi Pils cha dermit erzyge loo“. | |||
Donna Strickland (* 1959) |
Kanada | ||||
2019 | James Peebles (* 1935) |
Kanada | „fir theoretischi Entdeckige in dr physikalische Kosmologi“. | ||
Michel Mayor (* 1942) |
Schwiz | „fir d Entdeckig vun eme Exoplanet, wu um en sunneähnlige Stärn chraist“. | |||
Didier Queloz (* 1966) |
Schwiz | ||||
2020 | Roger Penrose (* 1931) |
Vereinigts Königriich | „fir d Entdeckig, ass d Bildig vu Schwarze Lecher e robuschti Vorhersag vu dr allgmaine Relativitetstheori isch“. | ||
Reinhard Genzel (* 1952) |
Dytschland | „fir d Entdeckig vun eme supermassive kompakte Objäkt im Zäntrum vu unsre Galaxi“. | |||
Andrea Ghez (* 1965) |
Vereinigti Staate |
2021–2030
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Johr | Person | Land[1] | Begrindig fir d Bryysvergab | Bild |
---|---|---|---|---|
2021 | Syukuro Manabe (* 1931) |
Japan Vereinigti Staate |
„fir bahnbrächendi Bydreg zum Verständnis vu kompläxe physikalische Sischtem“, konkret
|
|
Klaus Hasselmann (* 1931) |
Dytschland | |||
Giorgio Parisi (* 1948) |
Italie | „fir bahnbrächendi Bydreg zum Verständnis vu kompläxe physikalische Sischtem“, konkret
|
||
2022 | Alain Aspect (* 1947) |
Frankriich | „fir Experimänt mit verschränggte Protone, dr Nachwyys vu dr Verletzig vu de Bellsche Unglyychige un wägwyysendi Quanteinformationswüsseschaft“ | |
John F. Clauser (* 1942) |
Vereinigti Staate | |||
Anton Zeilinger (* 1945) |
Öschterriich | |||
2023 | Pierre Agostini (* 1941) |
Frankriich Vereinigti Staate |
„fir experimentälli Methode zum Erzyge vu Attosekunde-Liechtimpuls fir d Untersuechig vu dr Elektronedynamik in Materie“ | |
Ferenc Krausz (* 1962) |
Ungarn Öschterriich |
|||
Anne L’Huillier (* 1958) |
Frankriich Schwede |
|||
2024 | John Hopfield (* 1933) |
Vereinigti Staate | „fir grundlegendi Entdeggige un Erfindige, wu maschinells Lerne mit kinschdlige neuronale Netzwärgg ermöögliche“ | |
Geoffrey Hinton (* 1947) |
Vereinigts Königriich |
1901–1910 • 1911–1920 • 1921–1930 • 1931–1940 • 1941–1950 • 1951–1960 • 1961–1970 • 1971–1980 • 1981–1990 • 1991–2000 • 2001–2010 • 2011–2020 • 2021–2030
Verdeilig no Länder
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Sin bin ere Person zwei Länder aagee, no zellt des bi beide Länder as halbe Punkt.
Nation | Aazahl vu dr Verleihige |
---|---|
Vereinigti Staate | 97,5 |
Vereinigts Königriich | 27,5 |
Dytschland | 25,5 |
Frankriich | 16 |
Russland un ehem. Sowjetunion |
10 |
Japan | 9,5 |
Niiderlande | 8,5 |
Schwiz | 5,5 |
Öschterriich | 4,5 |
Kanada | 4,5 |
Schwede | 4,5 |
Italie | 4 |
Dänemark | 3 |
China | 2 |
Belgie | 1 |
Indie | 1 |
Irland | 1 |
Pakistan | 1 |
Ungarn | 0,5 |
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Offiziälli Lischt vu dr Nobelbryysdreger fir Fysik (änglisch)
- Informatione vum Dytsche Historische Museum
Fueßnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Land no dr Aagab uf nobelprize.org. S Land cha vu dr Nationalitet vum Uuszeichnete abwyyche.