Kantonsschuel
| Dialäkt: Züritüütsch |
E Kantonsschuel, salopp churz Kanti, isch i verschidene Schwyzer Kantöön de Name für e Mittelschuel, wo vom Kantoon gfüert wird – und au äxplizit dèè Name hät.
I andere Kantöön ghäissed d Gimi, wo de Staat füert, äifach «Gimnaasium», «Mittelschuel» oder «Kantonaali Mittelschuel». Und daa und deet händ s au de früenerig Name «Kollegium» (Koleegi) bhalte.
Ybettig i s Schuelsischteem und Voorchoo
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Kantonsschuele sind zmäischt es Gimnaasium. Es git aber au Kantonsschuelen oder Kantonsschuelabtäilige, wo ekäi Gimi sind, sondern Handels-, Informaatik- oder Fachmittelschuele.
Schuelen under dèm Name gits hüt i de Kantöön Aargau, Appenzäll Usserrode, Glaris, Graubünde, Luzèèrn, Obwalde, Sanggale, Schaffuuse, Schwyz, Soletùùrn, Tùùrgau, Zùùg und Züri.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Uursprünglich häts Kantonsschuele nu i liberaale und daademit zmäischt refermierte oder täilwys refermierte Kantöön ggèè. I männgem katolische Kantoon händ d Chlööschter d Gimnasiaalbildig na bis wyt i s 20. Jarhundert ine dominiert.
Di eerscht Kantonsschuel isch die im Aargöi gsy – di hüttig Alt Kantonsschuel Aarau, ggründet 1802. Wyteri früeni Kantonsschuele sind die i de Stedt Züri (1833, hüt Rèèmibüel), Frauefäld (1847), Chùùr (1850), Schaffuuse (1851), Sanggale (1856, hüt am Burggrabe), Soletùùrn (1857) und Zùùg (1861).
Verschideni hüttigi Kantonsschuele sind us katolische, nöd-staatliche Schuelen usechoo wie zum Byspil z Luzèèrn, z Saarnen und z Soletùùrn oder aber us früenerige kantonaale Leererseminaar wie z Chüsnacht. Und dänn gits au vil jungi Gründige, wo im Raame vo de Dezäntralisierig usserhalb vom Kantonshauptoort ggründet woorde sind.
Byspil
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Äigeti Artikel i der alemanische Wikipedia händ
- di Nöi Kantonsschuel Aarau;
- d Kantonsschuel Chüsnacht;
- d Kantonsschuel Olte;
- d Kantonsschuel Rèèmibüel (Züri);
- d Kantonsschuel Rüüssbüel (Luzèèrn).