Département Haut-Rhin

Haut-Rhin Owerrhin
Wàppe vum Departement Haut-Rhin	Làg vum Departement Haut-Rhin in Frànkrich
Region	Grand Est (bis 2015 Elsàss)
Präfektür	Colmar
Unterpräfektür(e)	Àltkirech Colmer-Ràppschwihr Milhüüse Dànn-Gawiller
Iiwohner	767.842 (1. Jan. 2020)
Bevelkerungsdìchte	218 Iiw. pro km²
Fleche	3.528,39 km²
Arrondissement	4
Kommünàlverbànd	17
Kànton	17
Gmeind	366
Präsident vum Départementrot	Brigitte Klinkert
ISO-3166-2-Code	FR-68
Làg vum Département Haut-Rhin ìn der Region Grand Est

Dialäkt: Elsässisch (Haut-Rhin)

Haut-Rhin (IPA: [oˈʀɛ̃], elsässisch Owerèlsass, wèrtlig Owerrhii) ìsch e Département ìn Frankriich. Es gheert zum Èlsass un zu der Region Grand Est, un es ìsch s 68. ìn der alphabeetische Reihefolg vu de franzeesche Départements. `S àndri Département vum Elsass, wie numme zwei hàt, ìsch de Bas-Rhin mét de N° 67 – die Départements sìn under 'R' iigreiht wägem Rhii.

Geografi

S Département ìsch ìm Oste vu Frankriich. Es lìgt am Rhii un gränzt ìm Norde an s Département Bas-Rhin un ìm Oste an der Regierungsbezirk Friburg (Ditschland). Ìm Side gìt's Gränze zu de Schwizer Kanteen Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Soledurn un Jura. Der heechst Punkt lìgt uf em Grand Ballon (Grosse Belche) i de Vogeese uf 1424 Meeter ìwer em Meer.

Im Owerèlsass fliesst de Ill us em Sundgau. Näben em Rhii und am Hardtwald isch der Kànàl vum Rhii ìm Elsàss mit Schliaßa und Kràftwark, und vom Rhii uf Mìhlhüse und wyter gege Weschte dur die Burgundische Pforte goot der Rhy-Roone-Kanal.

Am Rhii und im Hardtwald und i de Bari hat s Naturschutzpiet.

Gschìcht

S Èlsass hat ìwer 1000 Johr zum Heilige Reemische Riich gheert, bis es sìch d Franzose ìm sìwezähnte Johrhundert nooch un nooch under der Nagel grìsse hän. S Département Haut-Rhin ìsch am 4. Mèrz 1790 nooch der Franzeesche Révolution grìndet wore. Vu dèrt aa hän oi d Arrondissements Kolmer, Altkìrech un Ammerschwihr derzüe gheert. Noochdäm sälle Bézirk verschwunde sìn, ìsch s Département ìn die 31 Kanteen iideilt wore, wuu hìte noch éxistiere. 1798 hat sìch d Stadt Mìhlhüse aagschlosse, 1800 oi Mont-Terrible. Ìn sällem Johr hat oi e Underdeilig ìn fìmf Bézirk stattgfunde, nämlig ìn Kolmer, Altkìrech, Bèffert, Dälschbärg un Pruntrut.

1814 hat sìch Mont-Terrible wìder abdrännt un ìsch nach em Wiener Kongress züe der Schwiz kumme.

Ìm Johr 1871 ìsch's nooch em Ditsch-Franzeesche Krieg uf Aaordnung vum Frììde vu Frankfurt zruckgholt wore un hat vu dèrt'aa Bézirk Owerèlsass gheiße; sit 1918 ìsch's wìder franzeesch, mìt eme kurze Underbruch ìm Zweite Wältkrieg.

Wappe

S Wappe wìrd vu me goldige Balke ìn zwei Deiler deilt un enthaltet sèchs Krone, drèi dervuu ìwer em Balke un d drèi andere umkehrt drunder. S Wappe kunnt vu sällem vu der Graafschaft Haute-Alsace, wu 1130 ìn der Bsìtz vu der Habsburger kumme ìsch. D Krone symbolisiere der Habsburger ìhr Sträwe noch Macht un zum Keenig. Si wäre sit em Johr 1418 verwändet. S Wappe gìt's sit em 5. Mai 1948.

Wìrtschaft

Di wìrtschaftlige Zändre vum Département sìn Mìhlhüse, wu als wìrtschaftlige Häuptstadt vu Haut-Rhin bezeichnet wìrd, un Kolmer, wu der Sìtz vu der Verwaltung, also vu der Präfèktur un vum Géneralroot (Conseil général) ìsch.

Oi s Drèièck Mìhlhüse-Gäwiller-Thann ìsch e wìrtschaftlig wìchtige Region, wììl vor allem ìn der Norde vu der Agglomération invèstiert wìrd. Ìhr Iizuugsgebiet wachst oi ìmmer witter un schließt mìtlerwile oi Schlèttstadt ii, wuu sìch frieier wìrtschaftlig eher Kolmer züegwändet hat, sìch jètz awer Schlèttstadt züewändet.

s Roothuus vo Mìhlhüse

Städt

Di zäh greeschte Städt sìn:

• Mìhlhüse (110.359 Ywohner)
• Kolmer (65.136 Ywohner)
• Saint-Louis (19.961 Ywohner)
• Wìttene (15.026 Ywohner)
• Illzig (14.947 Ywohner)
• Rixe (12.608 Ywohner)
• Riedse (12.101 Ywohner)
• Kingersche (11.961 Ywohner)
• Gäwiller (11.525 Ywohner)
• Sánne (10.446 Ywohner)

d Kirech unsrer liebe Frau z Àltkirech

Verwàltung

S Département Owerelsàss ésch in sechs Arrondissements mét énsgsàmt 31 Kanton ufgedäilt

Arrondissement	Inwohner (1999)	Fläch (km²)	Bev.Dicht	Kanton	Gmeine
Àltkirech	61.242	655	93	4	111
Colmer	139.255	666	209	6	62
Dànn	77.608	525	148	4	52
Gawiller	76.314	584	131	4	47
Milhüüse	304.295	634	480	9	73
Rapperschwir	49.311	462	107	4	32

Kanton im Arrondissement Àltkirech Àltkirech Dàmmerkirech Pfirt Hirsinge Kanton im Arrondissement Colmer Àndelse Colmer-Nord Colmer-Sid Minschter Nej-Brisàch Winzene

Kanton im Arrondissement Dànn Màsminschter Sàntamàrï Sanne Dànn Kanton im Arrondissement Gawiller Anze Gawiller Rufàch Sulz (Owerelsàss)

Kanton im Arrondissement Milhüüse Hàbse Hïnige Íllzig Milhüüsa-Nord Milhüüsa-Oscht Milhüüsa-Sid Milhüüsa-Wescht Sierez Wittene Kanton im Arrondissement Rapperschwir Kaiserschbarig Lapoutroie (Schnierlàch) Màrkirich Ràppschwihr

zweisprachige Tafla vu Ansa

Amtssprooch un Dialäkt

Amtssprooch ìsch Franzeesch, allerdìngs sìn (wie ìm ganze Elsass) ìn vile Ort d Aaschrìfte un d Schìlder zweisproochig, nämlig uf Franzeesch un Èlsässisch. Der Dialäkt gheert zum Nììderalemannische, bis uf der üsserscht Side, wuu s Elsässisch zum Hoochalemannisch gheert. Der Schribig wìrd bi zweisproochige Schìlder geegenìwer der Hoochditsche an vile Ort der Voorzuug gää.

Lueg au

• Zweisprochiga Stroßatàfla ìm Elsàss
• Zweisprochiga Stroßatàfla z Milhüüsa