Départementrõt

Dè Départementrõt (französisch conseil départemental) isch s obberschte gwäälte Kollegialorgan von èm französischè Département. Bis 2015 hèt s Gremium Generalrõt (Conseil général; conseil isch uff dütsch dè Rõt im Sinn von èm Gremium).

Durch d Dezèntralisyrunggsetz vo 1982 isch d Stellung vom Generalrõt gegèübber dèm vo dè Regrung nominyrtè Präfèkt gschtärkt. Bsunders d Exekutivè vom Département wörrèd sit dört vom Präsident vom Generalrõt (französisch président du conseil général) gleitet, wo vom Generalrõt gwäält wörd. D Mitglyder vom Generalrõt, d Generalrôt (französisch conseillers généraux), sin bis 2015 in dirèkter Waal uff sechs Johr gwäält worrè. Dõdeby sin alli drei Johr d Hälfti vo dè Mitglyder neu gwäält worrè. Als Waalbezirk hèn dõdeby d Kantön diènt, uss sèllèm Grunnd hèt mò sebbi Waalè Kantonalwaalè (französisch élections cantonales) dauft.

Bi dè Waalè am 22. un 29. März 2015 isch s Waalsischteem gänderèt worrè, d Generalrôt sin durch d Departementrôt ersetzt worrè. D Aabassig isch dörtzmòl mit dè Reform vo dè Gebiètskörperschaftè. wo s um d Reduzyrung vo dè Aazaal vo dè Regionè gangè isch, dè Bildung vo Metropolè un neuè Kommunalverbünd, notwendig worrè. D Reform drait dõdeby dè demographischè Entwicklungè Rechnung un sorgt für è effektiveri Vowaltung vom Gebièt. Zuèdèm besitigèt si diè deilwys großè Disparitätè i dè Kantön, wo zuè nèrè unglychè Repräsentation vom Wahlvolch gfüürt hèn.

Waalvofaarè sit 2015[ändere | Quälltäxt bearbeite]

D Waalè zum Départementrõt findèd alli sechs Johr statt. Bi dè Waal vo sèllèm Gremium isch s Vofaarè vo dè Meerheitswaal, im Gwand vom sognanntè romanischè Meerheitswaalrächt zum Ysatz cho – eventuèll mit zwei Waalgäng. Dõdeby kandidyrèd in jeddem Kanton è Kandidatèpärli (binôme), bi wellèm zwei Personè mit unterschydlichem Gschlecht (un jewyls èn Vodrètter vom glychè Gschlecht) gmeinsam kandidyrè.

Im èrschtè Waalgang isch s Pärli gwäält, wo diè absoluti Meerheit vo abgäènè Stimmè chriègt hèt, wenn sèll mindeschtens eim Vyrtel vo dè ydraitè Wääler entschpricht. Chriègt kei Kandidatèpärli diè absolut Meerheit, denn langèt in èm zweitè Waalgang diè relatyv Meerheit. Zum zweitè Waalgang wörrèd nu Kandidatèpärli zuèglõ, wo im èrstè Waalgang mindeschtens 12,5 % vo dè Stimmè vo dè Waalberächtigtè (ydraitè Wääler) uff sich voeinigt hèn; bi nèrè Waalbedeiligung vo 50 % würd sèll faktisch èm Quorum vo 25 % entschprechè, well d Nichtwääler nit brüggsichtigt wörrèd. Wörd sèbb Quorum vo nièmed erreicht, drèttèd diè beidè Kandidatèpärli, wo im èrschtè Waalgang diè meischtè Stimmè uff sich voeinigè hèn chönnè, in èrè Stichwaal gègènand aa.^[1]

D Waalrächtsänderig isch bsunders wègè dè Yfüürung vo dè bînomes un dè dõmit vobundenè Vogrößerung un èm Neuzuèschnitt vo dè Kantön umschtrittè. I dè Nationalvosammlig hèn nu diè sozialistischi Fraktion un è baar Vodrètter vo dè PRG sèllèm Gsetzvorhabbè zuègschtimmt, diè Grüènè hèn sich meeheitlich enthaaltè, alli andrè Parteiè (meeheitlich au d PRG) hèn degegè gschtimmt.^[2] Dè Senat hèt dè Vorschlaag vo dè bînomes zwei Mòl zrugg gwisè.^[3] D Sozialischtè hèn d Vorgaab vom „bînome“ mit èm Zyl begründet, è glychi Vodrèttung vo Frauè un Mannè i dè Departementrôt aazschtrebbè.^[2] Dè Frauèaadeil isch vor dè Reform bi 14 Brozènt glegè.^[3] Vo dè gaulistischè un zentristischè Parteiè isch kritisyrt worrè, d Regyrig hebbi zwanghaft vosuècht, d Glychschtellung durrèzsetzè un dät defür d Zerschtörig vo dè bschtehendè Strukturè vor Ort in Kauf nää.^[4] Diè linkè Gegner vom Gsetzentwurf hèn vo allèm kritisyrt, dass es Meeheitswaalrächt bybhaaltè worrè isch.^[5]