Ruine Münchestäi

Ruine Münchenstein
	D Ruine Münchestäi oberhalb vom Dorf D Ruine Münchestäi oberhalb vom Dorf
Entstehigsziit:	13. Joorhundert
Burgetyp:	Hööcheburg
Erhaltigszuestand:	Ruine
Ständischi Stellig:	Ministeriali
Ort:	Münchestäi
Geografischi Lag:	47° 30′ 45,2″ N, 7° 37′ 17,1″ OKoordinate: 47° 30′ 45,2″ N, 7° 37′ 17,1″ O; CH1903: 613770 / 262440
	Ruine Münchenstein (Schweiz) Ruine Münchenstein
	Ruine Münchenstein (Schweiz) Ruine Münchenstein

Dialäkt: Baseldütsch

D Ruine Münchestäi isch dr Räst von ere hochmittelalterlige Burg ooben am Dorf Münchestäi, (im Gebiet Birsegg), im Schwizer Kanton Basel-Landschaft.

D Laag

D Ruine vo dr Burgaalaag lit uf eme lenglige, schmaale Felsrugge. Hützudags cha mä nume non e baar Räst vo de Muure gsee, wo sich über em alte Dorfchärn vo Münchestäi erheebe.

D Ruine lit zmidst im Dorf und dorum isch wäge dr Absturzgfohr dr Zuegang mit eme chliine Gitterdöörli versperrt. Mä cha aber dr Schlüssel ohni Broblem über d Gmeindiverwaltig vo Münchestäi überchoo.

Gschicht

Bis d Burg baut worden isch, het het d Ortschaft im Birsdaal, wo spööter Münchestäi gnennt worden isch und wo denn woorschiinlig nume e Hampfle Hüüser gha het, Kekige und spööter Geckige ghäisse. Um 1260 het s Riddergschlächt vo de Münch, wo denn am Ufstiige gsi isch, s Dorf im Domkapitel Basel abkauft. Wenn d Burg baut worden isch, wäiss mä nid genau, woorschiinlig het mä zwüsche 1260 und 1275 aafange baue.

Ä richdigi Gschichtsschriibig hets im 13. Johrhundert nonig gee und au wichdigi Gschäft het mä nid immer ufgschriibe. Mä vermuetet ass dr Gründer vo dr Burg dr Hugo III. Münch gsi sei, wo in verschidnige Urkunde um 1270 gnennt wird. In dere Zit häi d Münch ihri Macht entfaltet und e Hufe Burge gründet wie d Münchsbärg, d Hilsestäi, Angestäi und Stärnefels bi Büre und hai eso brobiert, dr Stadt Basel, wo immer sterker worden isch, Parooli z biete. Dr Naame vo ihrer Burg, Münchestäi, isch schnäll au dr Naame vom Dorf worde. Vom Joor 1279 aa erschiint s ehemoolige Geckige under em Naame Münchestäi.

D Burg und s Dorf si nume churz Äigeguet vo de Münch gsi. Scho um 1270 häi si s de Groofe vo Pfirt gee und häi s as Lääche zruggüberchoo. Das isch in sällere Zit, wo s käi äihäitligs, rächtligs System im hütige Sinn gee het, esom üüblig gsi, wil mä so in dr rächtlig und militärisch Schutz von ere sterkere Macht choo isch. In däm Fall isch s woorschiinlig um d Usenandersetzig gange zwüsche de Habsburger und em Bischof vo Basel, wo vo de Münch understützt worde isch. D Münch si zitwiis au mit dr Stadt Basel in offener Fehde gsi, so zum Bischbil 1409, wo Münchestäiner Underdaane uf Basel züüglet si.

Wo dr letscht Groof vo Pfirt, dr Ulrich III., im Merz 1324 z Basel gstorbe isch, het s Huus Habsburg-Östriich d Läächegwalt gerbt. D Erbgrööfin Johanna vo Pfirt isch dur d Hüroot mit em Herzog Albrächt II. vo Habsburg, Herzogin vo Östriich worde.

1334 isch d Burg fertig worde und het ihri grössti Usdehnig gha. Im Joor 1356 het s groosse Basler Ärdbeebe au d Burg Münchestäi beschädigt, si isch aber rasch wider repariert worde. 1371 isch dr Konrad Münch, won er d Katharina vo Löjebärg ghürootet het, au in Bsitz vo dr Herrschaft vo Muttez choo, samt de Burge uf em Wartebärg.

Während dr dritte Faase vom Alte Züürichrieg (Schlacht bi St. Jakob an dr Birs, 26. August 1444) hai sich zwar aadligi Barteigänger vo Östriich im Dorf Münchestäi versammlet und dört gwartet wie d Schlacht usgoot, aber dr Hans Thüring Münch het sä nid in d Burg Münchestäi iinegloo, sondern brobiert, si so schnäll wie möglig wider looswärde.

Im 15. Joorhundert het Soledurn brobiert sis Gebiet gege Noorde z erwiitere und es het 1468 d Burg Münchestäi überfalle und sä im Handsträich eroberet. Es het sä aber 1469 wider an d Münchs müesse zrugggee.

Noch em Dood vom Hans Thüring Münch 1449 häi siini bäide Söön Hans und Konrad währed Joore um s Erb gstritte, und das het dr wirtschaftlig Ruin vo dr Familie iigläitet. Au Misswirtschaft isch e Grund gsi, ass sich d Münch verschuldet häi und si noch em Dood vom Hans Münch 1470 s Dorf und d Burg an d Stadt Basel häi müesse verpfände. Dr Pfandverdraag isch am 18. Juli 1470 abgschlosse worde, und mit däm isch d Herrschaft über Münchestäi, zerst emol nume as Pfand, in stedtischi Händ choo. Dr Konrad Münch vo Münchestäi het aber as Vogt vo 1477 aa witerhi in dr Burg gwohnnt, bis im Joor 1482 dr Pfandverdraag abglofe isch. Wil er d Arbet as Verwalter schlächt gmacht het het er denn d Burg müesse verloo.

Im Joor 1487 häi d Soledurner wider brobiert, d Burg in ihri Gwalt z bringe, nochdäm ihne dr Konrad us Wuet unrächtmässig d Herrschaft Münchestäi verchauft het. Ihre Überfall isch abverheit, wil dr nöji Basler Vogt ufbasst het. S äidgenössische Schiidsgricht het im August 1487 dr rächtlig Aaspruch vo Basel uf Münchestäi uf Grund vom Pfandbrief vo 1470 bestätigt.

Dr Abstiig vo de Münch isch immer witer gange und si hai d Pfandsumme nüm chünne zaale und zum s Pfand uslööse häi si sowiso käi Gäld ghaa. Dorum si si im Joor 1515 zwunge gsi, ihri ganzi Herrschaft Münchestäi an d Stadt Basel z verchaufe. Gliichzitig het dr Kaiser Maximilian au dr Läächestatus glöscht. D Burg isch esoo e Basler Landvogtsitz worde.

Im Joor 1798 isch d Revolution au z Basel aachoo und dr letscht Obervogt het d Burg verloo. Im Gegesatz zu andere Basler Landvogteischlösser wie dr Farnsburg, dr Homburg oder dr Waldeburg hai d Baselbieter d Burg Münchestäi aber nit aabebrennt, wil sich d Basler Landvögt dr Bevölkerig gegenüber gmäässigt verhalte. Im Merz 1798 isch d Burg, wo denn scho zimlig baufellig gsi isch, an d Gmäind Münchestäi verchauft worde. D Güeter si au ufdäilt und verchauft worde und d Burg het mä as Stäibruch afo bruuche.

D Aalaag

Dr Felsgroot, wo d Burg druf stoot, isch sehr schmal und fallt stäil ab. Dorum het mä d Kärnburg vo dr Aalaag in en Ober- und Underburg iidäilt und d Gebäud si ehnder äng drfür aber hooch. Drzue chunnt no d Vorburg, wo im Wäsentlige us em Dorf Münchestäi bestande het, wo ganz innerhalb vo de Muure gsi isch. D Lüt häi d Aalaag lang as Stäibruch brucht und d Räst so so chlii, ass mä nume wenig usene cha leere wie d Burg emol usgsee het. Au Abbildige hälfe nume wenig, wil s vo dene erst im 17. Joorhundert richdigi git.

Uf em höggste Punkt in dr Oberburg stoht e massive Runddurm, dr Bärgfriid, und zwüschen iim und em mehrstöckige Palas isch e chliine Hoof. Südöstlig het s non en anders Wohngebäud gha (Rauchabzüüg, Aborterker), wo an d Ringmuure aabaut gsi isch. D Konstruktion vo dr Brugg im Zwinger zur Oberburg isch ungwöönlig. Mä het sä wäge dr Ängi und dr Stäilhäit vom Ufgang zur Oberburg nit as Zuugbrugg chönne baue. Stattdesse het mä e Kippbrugg baut, wo in ihrer Middi uf eme Balke glääge isch, wo quer drzue gsi isch: Wenn mä d Sperri glööst het, het sich d Brugg um dä Balke in e sänkrächti Stellig in dr Middi zwüsche de bäide Bruggändi drääit und het so dr Zuegang zum Door vo dr Oberburg gsperrt.

D Underburg isch uf ere schmaale Felsterasse gsi, wo nord-westlig vo dr Oberburg lit. D Muure zringsume het Zinne gha, und inne nooch isch e Gebäud mit Pultdach draa aabaut gsi. Mä wäiss nit was das Huus für e Zwäck ghaa het.

Dr nördligi Däil vo dr Umfassigsmuure vom Dorf – bzw. vo dr Vorburg – foot an dr Muure vo dr Underburg aa, goot bis zum nördlige Baslerdoor und vo dört uf Weste und Süde um s ganze Dorf ume. Die südligi Muure isch bim südöstlige Egge vo dr Oberburg abzwigt, isch zum südlige Oberdoor gange und denn noch Weste und Norde um s Dorf Münchestäi ume, bis si uf die nördligi Muure gstoosse isch.

D Landstrooss vo Basel uf Dornach isch dur s Dorf zooge, sodass es in dr Dorfmuure zwäi Door gee het – s Baslerdoor im Norde und s Oberdoor im Süde. Uf eme Stich vom Matthäus Merian gseet mä, ass d Doordürm e Zinnechranz oder e Dach gha häi. Vor dä Door si d Bachgrääbe gsi, und drüber het s ursprünglig Zuugbrugge gha, vom 17. Joorhundert aa Brugge us Stäi. Im Weste het e stäile Hang uf d Birs aabe Schutz bote und im Oste isch dr Schlossfelse gsi.

Litratur

Werner Meyer: Burgen von A bis Z. Burgenlexikon der Regio. Basel 1981, Jubiläumsausgabe zum 50-jährigen Bestehen der Burgenfreunde beider Basel.
Walter Ramseier, Samuel Huggel, Beatrix Kolb, René Salathé, Werner Meyer: Münchenstein Heimatkunde. Verlag des Kantons Basellandschaft, 1995, S. 127 ff.
Carl Roth: Die Burgen und Schlösser der Kantone Basel-Stadt und Basel-Landschaft. Band 4b. Birkhäuser, Basel 1932, S. 36 ff.

Lueg au

Matthäus Merian: Münchenstein, Stich, ca. 1642
Emanuel Büchel: Münchenstein von Süden, 1738, Staatsarchiv Basel-Stadt
Emanuel Büchel: Münchenstein von Norden, 1738, Staatsarchiv Basel-Stadt
Carl Guttenberg: Münchenstein von Südosten im 18. Jhdt, kolorierter Kupferstich, Privatbesitz
Anton Winterlin: Münchenstein von Westen, 19. Jhdt. Landschaftsgemäde (ergänzt nach Büchel), Privatbesitz
Johann Heinrich Luttringshausen: Münchenstein von Norden, 19. Jhdt., Aquarell, Privatbesitz

Weblingg

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Ruine_Münchenstein“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.