Chanderstäg

Kandersteg
Wappe vo Kandersteg
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Bärn (BE)
Verwautigschreis:	Frutige-Nidersimmetalw
BFS-Nr.:	0565i1f3f4
Poschtleitzahl:	3718
UN/LOCODE:	CH KAN
Koordinate:	618124 / 14951046.4966647.6747191174
Höchi:	1'174 m ü. M.
Flächi:	133.9 km²
Iiwohner:	1298 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.3718.ch
Chanderstääg Chanderstääg
Charte
Charte vo Kandersteg w

Chanderstäg (amtlich Kandersteg) isch e Iwonergmaind im Verwaltigskrais Frutige-Nidersimmetal im Berner Oberland.

Geografi

Chanderstääg ligt im obere Chandertal und isch flächemässig die viertgrösst Gmaind vom Kantoo Bern, devo sind aber 73% Alpezoone und drum nöd wertschaftlich nutzbar, je öppe 5% sind Kulturland und Wald, de Rest sind Alpe, wo s Vee gsömmeret werd.

Gschicht

Chanderstääg isch zum erschte Mol im Joor 1336 als de Kanderstege gnennt worde.

Bis zum 31. Dezember 2009 het d Gmaind zum Bezirk Frutige ghört.

Politik

Bi de Nationalrootswahle 2011 het s da Ergebnis ggää: BDP 32,1 %, CVP 0,7 %, EVP 1,1 %, FDP 6,6 %. GLP 4,3 %, GP 4,5 %, SP 11,7 %, SVP 34,9 %, Suschtigi 4,1 %.

Gmeindspresidäntin vo Chanderstääg isch d Barbara Jost-Schrepfer (Stand 2022).

s Woppe

S Woppe vom Chanderstäg zaigt de Frutigadler und drunter de Steg öber d Chander, em Fluss, wo em Dorf de Name ggee het.

Ywohner

Quälle: Bundesamt für Statistik 2005

Joor	1910	1920	1930	1941	1950
Iiwooner	3554	727	837	835	913
Joor	1960	1970	1980	1990	2000
Iiwooner	937	957	959	1077	1137

Dr Uusländeraatail isch 2010 bi 17,9 % gläge.

Vercheer & Tourismus

Scho i de Römerzitt het e Söömerweg vo Chanderstäg öber de Lötschepass is Walliser Lötschetal gfüert. Doch het de Weg nie e bsundrigi Bidütiig ghaa. Sid em Middelalter goot en Saumwääg über d Gemmi uf Leukerbad. Erscht mit em Bau vo de Lötschbergbaan vo 1906 bis 1913 het Chanderstäg e gueti Verchersaabindig öberchoo und hüt findet no de Autoverlaad dör de Lötschbergtunnel z Chanderstäg statt.

Mit de Realisierig vo de NEAT hed sech der Durchgangsvercheer för Chanderstäg starch gänderet, well jetz d Schnällzüg und die meischte Güeterzüg dure neu Basisdunnel, wo vo Frutige uf Araro goot, töif under Chanderstäg dure faare. D Regionalzüg vo Spiez uf Brig nää no d Bärgschtrecki und halte z Chanderstäg.

Chanderstäg isch mid de Iisebaa und uf der Taalstross guet erraichbar und de Tourismus bildet nebet de Alpwertschaft e wichtige Wertschaftsfaktor. Bergbaane und Gondeli bringet Wanderer und Spaziergänger an Öschinesee oder uf d Allmenalp. Di stail 400 Meter hööchi Felswand bi de Allmebaan isch uusbaut för schwindelfraiji Chletterer mit Nepalsteg und Tyrolienne. Im Winter gits no Skipiste und e Schlittelbaan und ono e Schlittschuebaahn.

Natuur

De Öschinesee ghört zum UNESCO Weltnaturerbe Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn. De abgschlossni und alpini Charakter vo de Gmaind und e sanfte Turismus füered dezue, as Chanderstäg no en intakti Natuur het mit ere Alpeflora und Fauna und seltnigi Pflanze, wie verschidnig Enzioone, Alpereebe, Fraueschue oder Männertroi und Edelwiiss, und typischi Alpetier wie Murmeli, Gämschi, Staibock und Staiadler, Schneehuen oder d Chrützottere sind no i de Berge rund um Chanderstäg haimisch.

Tielekt & Bruuchtuum

De Tielekt vo Chanderstääg oder ds Chanderstägertütsch zaigt gegenöber vom Berneroberländertielekt gwüssi Bsunderhaite uuf. S langi /a/ isch liecht verdumpft oder statt stüpfe haissts stupfe oder speat statt spaat, wi i de anderne Dörfer vo de Umgebig. De Tielekt ghöört zum Höchstalemannische, doch dringet immer mee hochalemannischi Forme in Tielekt, hets früener no Ããhe ghaisse, sait mer hüt Ankche, und treehe : trõõhe werd dör trinkche : trunkche verdrängt, statt gääre ghört mer au noi gärn. Aigehaite, wo au sus im Berner Oberland geltet, sind z. B. d Monophthongierig vo mhd./ei/, /ou/, /öu/ zu /e:/, /o:/, /ö:/, z. B. Geess statt Geiss und gloobe statt gloube und zwöö statt zwöi.

A Wienechte und am Noijoor züchet bis spoot i d Nacht ine d Pelzmartiga dör s Dorf und verschrecked d Lüüt. Denebet gis no Verain, wo de alti Bruuch vom Jodle pfleget.

Religion

Chanderstäg isch erst 1860 en aigni Chilegmaind wore. Doch isch scho ane 1510 e Chapeli baut wore, demit d Söömer öber d Gemmi und de Lötschepass vorem Uufbruch no chönet Bete. Zudem isch im Winter de Weg uf Frutige för di alte Mensche z schwer gsii. Wäred de Reformatioo hend d Chanderstäger d Bifell vo de Obrigkait nöd ganz bifolgt und drum isch da Chappeli und e Tail vo de Uusstattig erhalte blibe, denn d Reforamtore hend verlangt, as e Chile ooni aigne Pfarrer gschlosse werde müesst. Erst 1910 isch s Chappeli dör e Aabau und e Chileturn zunere rechte Chile uusbaut wore. Wege de katholische Churgäst und de Gastarbaiter isch denn 1927 di katholischi Maria-Chile baut wore. Sit wenige Joore lebt im eemoolige Hotel Waldrand zudem no e chliini buddhistischi Mönchsgmainschaft im Chloster Kloster Dhammapala.

75 % vo de Ywohner sind evangelisch-reformiert, 13,5 % si römisch-katholisch (Stand 2000).

Persone vo Chanderstäg

• Adolf Ogi, Altbundesroot (*1942)
• zu de bikanntiste Mensche wo Chanderstäg bsuecht hend ghöred de Pfadi-Gründer Lord Baden Powell und de amerikanischi Schriftsteller Mark Twain, wo sini Wanderig öber d Gemmi im Buech A tramp abroad bischribe het

Lueg au

• Pflanzenäme vo Chanderstäg
• Tiernäme vo Chanderstäg

Büecher

• Anne-Marie Dubler: Chanderstääg. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Verena Reichen et al.: Kandersteg: Natur – Geschichte – Menschen. Berner Heimatbücher 132. ISBN 3-9520760-3-1
• Hermann Ogi sen.: Erlauschtes und Erlebtes aus der Blumenwelt (Mundartverse). Eigenverlag, Kandersteg 1974

Weblink

 Commons: Chanderstäg – Sammlig vo Multimediadateie

• Offizielli Hoptsiite vo Chanderstäg
• Allmenalp, Gondeli & Chletterwand
• Öschiinesee
• Chloster Dhammapala