Paul Zinsli

Dialäkt: Undermarkgreflerisch

dr Paul Zinsli

Dr Paul Zinsli (* 30. Aprile 1906 z Kuur, † 11. Septämber 2001 z Bäärn) isch e Schwyzer Volchschùndler ùn Schbroochforscher gsii.

Läbe

Ùf d Wäld chùù ùn ùfgwagse isch dr Paul Zinsli z Kuur, aber är isch e Bùùrger gsii vù Soofie, ere andere Gmaind im Bindnerland. Syyni Eldere sin dr Paul Zinsli, e Stadtkassier z Kuur, ùn d Maria Christina geb. Saluz gsii. Dr Zinsli hed no drèi Brieder ghaa.

Ùf d Schuel gangen isch er z Kuur ùf d Kantonal Seminariebigsschuel (1913–1919) und derno ùf d Bindnerisch Kantonsschuel (1919–1926). Syy Dydschlèèrer isch e Dialektolog gsi, dr Profässer Manfred Szadrowsky.

Noch dr Matura hed dr Zinsli vù ane 1926 bis 1934 Germanischtik, Chùnschdgschiichd ùn Germanischi Alderduumschùnd an der Universideed Züri gschdudierd. Derzue hed er au no Vorlääsige bsuechd in Filosofyy ùn Teologyy. Syyni wichdigschde Lèèrer an dr Universideed sin dr Albert Baachme (Schbroochwiseschafd), dr Emil Ermattinger (Literatur), dr Konrad Escher ùn dr Heinrich Wölfflin (Chùnschdgschiichd) ùn dr Hans Lehmann (Germanischi Alderduumschùnd) gsii. S Diplom-Vorexame hed er gmachd ane 1929 mid ere zuesäzlige Briefig in Ladyynisch.

Dr Albert Baachme hed en scho im zwaide Semeschter i sys Seminaar uffngùmme ùn em dr Uffdraag gee, em Wyterlääbe vum Genitiv bi dr Walser noochezgoo – was prombd dr Studänt vù dr Lidderadùùr ewägg zue dr Sproochwisseschaft broocht hed. Är hed ane 1929 e Dissertation bim Baachme aagfange. Deer isch aber ane 1934 gschdoorbe ùn au dr Noochfolger vùnnem, dr Wilhelm Wiget, isch bal gschdoorbe. Dr Zinsli hed syyni Dissertazioon Grund und Grat. Der Formenaufbau der Bergwelt in den Sprachbegriffen der schweizerdeutschen Alpenmundarten derno ane 1934 bim Otto Gröger mid dr Doktoratsbriefig abgschlosse ùn derno s Lèèrerdiplom iberchoo. Sy Dokterarbet schdood ùnder em Yyflùss vùm Filosoof Ernst Cassirer ùn em Glèèrde Wilhelm von Humboldt; so isch es em Zinsli nid nùme ùm «dooti Ding» gange, sùnder au ùm s Dängge ùn Wäärte vùm haimetverbùndene Bäärgler.

Vù 1936 bis 1946 isch er – as Noochfolger vùm Georg Thürer – Lèèrer fir Dydsch, Ladyynisch ùn Religion am Schdedische Gimnasium z Biel gsii. Ane 1938 hed er d Elisabeth Färber ghyroode, e Doochder vù me Banggbeamde, wù scho syy Jùùgedfrindi gsii isch. Mid iire hed er zwee Chinder ghaa.

Syder ane 1943 hed er in dr Kantonale Nomenklaturkommission z Bäärn midgschafd. Zäme mid em Profässer Heinrich Baumgartner vù dr Universideed Bäärn hed er fir di nèi Landchaarde vù dr Schwyz aagfange, di dialäktaale Foorme vù dr Oords- ùn Fluernäme im Kanton Bäärn z erheebe.

Wù dr Heinrich Baumgartner gschdoorben isch, isch dr Zinsli ane 1944 syy Noochfolger as Lektor an dr Lèèramdsschuel vù dr Universideed Bäärn woore. Ane 1946 hed er e Rueff a d Kantoonsschuel Chur gha; er hed aber nai gsaid ùn hed si ùm d Noochfolg vùm Baumgartner biwoorbe. Er isch doo au wirgglig zuem ùserordendlige Profäser (Extraordinarius) an dr Universideed Bäärn gweeld woore ùn derno ane 1951 zuem oordendlige Profäser (Ordinarius) fir Schbrooch, Literatur ùn Volchschùnd vù dr dydsche Schwyz. 1954 isch er Dekan vù dr Filosofisch-Historische Fakuldeed gsii. Ane 1971 isch dr Paul Zinsli a der Universideed emeritiert woore.

Dr Zinsli isch Midgliid gsii im Rat des Instituts für deutsche Sprache Mannheim ùn im International Comitee of Onomastic Sciences (ICOS). Ane 1975 isch er Präsident gsii vùm 12. Internationale Kongress für Namenforschung in Bern (ICOS). Bi dr Schwyzer Gsellschaft fir Volchschùnd ùn bim Bäärner Schbroochverain isch er Èèremidgliid gsii.

Dr Zinsli sei alewyyl e bischaidene Mänsch gsii, haisst’s im Noochrueff, wù-n-em dr Rudolf Ramseyer gschriibe hed. Er isch au e bigoobte Mooler vù zaart-fyyne Aquarell gsii ùn hed flyssig wichdigi Bigääbehaite i sys Daagbuech yydrait.

Foorschig

em Paul Zinsli sis Buech
Südwalser Namengut vù 1984

D Foorschigsschwäärpinggd vùm Paul Zinsli sin d Dialäktfoorschig, d Nämefoorschig ùn d Volchschùnd gsii.

Ane 1946 hed er an dr Universideed Bäärn d Foorschigsschdel fir Nämechùnd vù dr weschdlige Schwyz grinded. Bis ane 1964 sin d Oords- ùn Fluurnäme ùfgnùù woore. Dr Zinsli hed am Oordsnämebuech vùm Kanton Bäärn midgschafd ùn isch zäme mid em Rudolf Ramseyer ùn em Peter Glatthard dr Rusgeeber vù dr èèrschde zwee Bänd gsii, au no nooch syynere Emeritierig. Au bi dr Oberwalliser Oords- ùn Fluurnämesamlig hed dr Zinsli am Aafang midgschafd.

Midgschafd hed dr Zinsli au am Schwyzer Schbroochatlas bi dr Vooraarbede ùn schbeeder as Midrusgeeber. Mid em Bündner Schbroochforscher Rudolf Hotzenköcherle isch dr Zinsli syd syynere Jùùged befrinded gsii.

Ain vù dr wichdigschde Schwäärpinggd in dr Foorschig vùm Zinsli sin d Dialäkt, d Näme, d Gschiichd ùn d Volchschùnd vù dr Walser gsii. Syy Buech Walser Volkstum isch no hid ain vù dr Schdandardwäärch zem Teemaa Walser ùn isch midlerwyyli in dr sibde Ùflaag (2002) drùgd woore.

Gfoorschd hed dr Zinsli au iber dr Bärner Mooler ùn Reformator Niklaus Manuel (1484–1530), z. B. hed er däm syyni Brief ùn Wäärch uusegee.

Chùnschd

Nääbe syynre Foorschig hed si dr Zinsli privat mid Chùnschd bschefdigd ùn au Bilder gmoold.

Uuszaichnige

• 1987: Dr. h.c. vù dr ETH Züri
• 1971: Literatur-Bryys vù der Schdad Bäärn
• 1971: Mozart-Bryys vù der J. W. Goethe-Schdifdig Innschbruck
• 1978: Kultur-Bryys vùm Kanton Graubinde

Uuswaal vù syyne Schrifde

• Grund und Grat. Der Formenaufbau der Bergwelt in den Sprachbegriffen der schweizerdeutschen Alpenmundarten. Diss. phil. I. Univ. Zürich. Teildruck. Buchdruck Effingerhof AG, Brugg 1937.
• Walser Volkstum in der Schweiz, in Vorarlberg, Liechtenstein und Piemont. Erbe, Dasein, Wesen. Huber, Frauenfeld 1968.
• Ortsnamenbuch des Kantons Bern (alter Kantonsteil). Begründet von Paul Zinsli in Zusammenarbeit mit Rudolf Ramseyer und Peter Glatthard. Francke, Basel, Bd. 1.1 1976, Bd. 1.2 1987.
• Südwalser Namengut. Die deutschen Orts- und Flurnamen der ennetbirgischen Walsersiedlungen in Bosco-Gurin und im Piemont. Stämpfli Verlag, Bern 1984.
• Der Malerpoet Hans Ardüser. Eine volkstümliche Doppelbegabung um die Wende des 16. Jahrhunderts. Terra Grischuna Buchverlag, Chur 1986.
• Niklaus Manuel: Werke und Briefe. Vollständige Neuedition hrsg. von Paul Zinsli und Thomas Hengartner unter Mitarbeit von Barbara Freiburghaus. Stämpfli Verlag, Bern 1999.

Schrifde fir ùn iber dr Paul Zinsli

• Alois Senti: Zinsli, Paul. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Deutschschweizerischer Sprachverein: Professor Paul Zinsli zum 60. Geburtstag. = Sprachspiegel, 22, 1966, S. 33–72.
• Festschrift für Paul Zinsli. Hrsg. v. Maria Bindschedler, Rudolf Hotzenköcherle u. Werner Kohlschmidt. Francke, Bern 1971.
• Rudolf J. Ramseyer: Verzeichnis der Schriften und Vorträge von Paul Zinsli mit Lebensdaten und einem Porträt. Stämpfli Verlag, Bern 1986.
• Rudolf J. Ramseyer: Paul Zinsli zum Gedenken. In: Schweizer Volkskunde, 91, 2001, S. 73–75.

Weblink

 Commons: Paul Zinsli – Sammlig vo Multimediadateie

• Chùùrzbiografii vom Paul Zinsli ùf Walser Alps, mid eme Bild
• Websyte vù dr 'Forschungsstelle für Namenkunde an dr Universideed Bäärn