Landvogteischloss Bade

S «Landvogteischloss Bade» isch e Burg in de Schtadt Bade im Kanton Aargau.

Es stoot diräkt an de Limet und an de ängschte Schtell vo de Badener Klus am rächte Ufer. dört het’s im Fluss wäge de Felse e chline Lauffe.

Im 12. Johrhundert isch an de Limet s «Niderhus», e chlini Burg, entstande und im 1265i wird es erschtmols «Niederi Feschte» gnennt. Zerscht hei Vasalle vo de Länzburger drin gläbt. Wo d Badner Linie vo de Länzburger im 1173 im Mannesschtamm usgschtorben isch, isch d Burg an d Kyburger gfalle und nach dene ihrem Usschtärbe im 1264 hei d Habsburger zerscht d Verwaltig vom Huus übernoh, ab 1273 isch es ganz in ihrem Bsitz gsi.

Wo Bade im 1360 sini Schtadtmuure und Befeschtigungsaalage erwiteret het, isch s «Niderhus» mit iibezoge worde und het als Brüggechopf de Übergang über d Limet mit dr Holzbrugg und de churzi Durchgang bis zum Schartefäls am Fuess vo de Lägere gsicheret. D Stadt het so di ganzi Klus zwüsche de Burg Schtei und em Schartefäls abgriglet und chönne kontroliire.

Wo d Eidgnosse im 1415 d Grafschaft Bade eroberet hei, isch s «Niderhus» schwär beschädigt worde, me het s de aber wider gflickt. Sider het de äiggnössisch Landvogt sin Sitz im «Niderhus» gha. Will d Burg mit dr Zyt baufällig worde-n-isch, hets im 1484 Plän gäh, s «Niderhus» abzrisse und de Schtei wider ufzbaue. Us Koschtegründ het me sich aber vo 1486 bis 1490 s «Niderhus» zum «Landvogteischloss» usbauet.

Zwüsche 1690 und 1962 hei d Badener d Befeschtigungsaalage witer usbauet, was de Zürcher gar nöd passt het. Nach de Niderlag vo de katholische Kantön im Zweite Villmärgerchrieg, wo numme no Zürcher, Bärner oder Glarner hei dürfe Landvögt z Bade si, sind Teil vo de Befeschtigungsaalage wider abgrisse worde.

Wo im März 1798 d Franzose in d Schwiiz iimarschiirt sind und di Helvetisch Republik usgruefe worde-n-isch, het d Burg iiri Funktion verlore. Im Zwöite Koalizionschrieg isch d Burg a dr Frontlinie gsii, wo dr Limet no gangen isch.

Im 1804 isch dr Turm in de Bsitz vom Kanton cho, wone im 1807 an d Stadt Bade verchauft het. Bade het s Giböid zerscht als Schulhuus bruucht und spöter als Gfängnis. D Versüech, dr Turm z vergante, sind gschiteret, und so het me ne halt zwüsche 1909 und 1912 renoviert, und de isch s Historische Museum Bade drii cho.

Zum historische Museum ghört au de modern Aabau, wo wäge sinere Form i dr Umgangssprooch «Meloneschnitz» heisst. bim Museum isch hüt au s Stadtarchiv Bade.

Literatur

Peter Hoegger: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau. Hrsg.: Gsellschaft für Schwiizerischi Kunschtgschicht. Band VI, Bezirk Baden I. Birkhäuser Verlag, Basel 1976, ISBN 3-7643-0782-X, S. 59–71.

Weblink

Commons: Landvogteischloss Baden – Sammlig vo Multimediadateie