Murgede

Murgede
	Wappe vo Murgede
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Aargau (AG)
Bezirk:	Zofige
BFS-Nr.:	4279
Poschtleitzahl:	4853
UN/LOCODE:	CH MRG
Koordinate:	629826 / 235085Koordinate: 47° 15′ 58″ N, 7° 49′ 58″ O; CH1903: 629826 / 235085
Höchi:	412 m ü. M.
Flächi:	18.61 km²
Iiwohner:	3064 (31. Dezämber 2022)
Website:	www.murgenthal.ch
Charte
	Charte vo Murgede

E aglüegti Version vo derre Site, wo am 19. Februar 2019 freige worre isch, basiert uff derre Version.

Murgede (amtlich Murgenthal) isch e Ywoonergmeind im Bezirk Zofige im Kanton Aargau. Si isch ane 1901 bi dr Fusioon vo de eltere Gmeinde Riike und Balzewiil entstande.

Geografii

D Gmeind liit ganz im Weschte vom Aargau a dr Gränze zu de Nochberkantöön Bärn, Luzärn und Soledurn.

Dr gröscht Deil vom Gmeindbann isch im grosse Wald i der wyte Hügellandschaft uf der Südsyte vo dr Aare, und d Dörfer Riike, Balzewiil, Glashütte, Hohwart und Murgede und d Wiiler Walliswil, Gruebe, Rotherd, Rank und Winkel liggen i grosse, alte Waldliechtige, deils no fascht eso wie d Rodigsdörfer im Middelalter. D Wälder vo Murgede heisse Fätzholz, Tannacher, Boowald, Unterwald und Chloschterwald. Uf der Oschtsyte vom Gmeindbann loufe d Bech us em Wald is Taal vo der Pfaffnere abe, wo bi Rootrischt id Aare ymündet.

D Kantons- und Gmeindgränze liit uf dr Nordsyte i dr Aare und uf der Weschtsyte im Bach Murg, wo am Rand vo Murgede us de beide Quellbech Root und Langete entstoot.

D Nochbergmeinde vo Murgede sind Rootrischt, Voremwald und Brittnou im Aargau, Pfaffnau im Kanton Luzärn, Roggu und Wynau im Bärnbiet und Woufu und Fulebach im Kanton Soledurn.

Gschicht

S Dorf Murgatun isch s erschte Mol ane 1254 in ere gschichtleche Kwelle gnännt. Die Landschaft isch dozmol im Biet vo de Grafe vo Frohburg gsi, wo se ane 1299 de Habsburger verchouft hend. Balzewiil het em Chloschter Sant Urbe im Taal vo der Root ghört.

Ane 1415 hend d Eidgnosse dr habsburgisch Aargau eroberet und d Dörfer a dr Aare sind derno bis 1798 im Territorium vo der Stadt Bärn gsi. Sid em Ändi vo der Helvetik ane 1803 ghört das Land zum Kanton Aargau.

Im 17. Joorhundert isch der Rootkanal bout worde, wo Wasser us dr Root abläitet und bis uf Rootrischt füert.

Vercheer

Ane 1857 isch d Ysebaanlinie vo Basel über Aarburg und Murgete uf Langete und Bärn eröffnet worde. Sid 2004 git s für d Neubaustreki zwüsche Rootrischt und Matstedde en Dunnel under em Gmeindbiet vo Murgete, dr Murgededunnel, wo ne Lengi vo 4745 Meter het.

Vo Murgede us goot sid 1864 e Holzbrugg über d Aare.