Normännischi Sprooch
| Normännisch (normaund) | ||
|---|---|---|
| Ussprooch (IPA): | [nɔrmaɔ̃] | |
| Verbreitig: | Normandie ùn Kanalinsle | |
| Sprecher: | - | |
| Linguistischi Klassifikation: |
| |
| Schriftsyschtem: | Latiinischs Alphabet | |
| Offizieller Status | ||
| Amtssprooch vo: | d Insle Jersey ùn Guernsey | |
| Sproochchürzel | ||
| ISO 639-1 |
keis | |
| ISO 639-2 |
roa | |
| ISO 639-3 |
- | |
 | ||
Di normännischi Sprooch (in dr Normandi normaund, ùff Jersey nouormand) ghört zue de Langues d'oïl ùn wird z Nordfrankrych in dr Normandi ùn ùff de Kanalinsle gschwätzt. Es gilt als e bedrooti Sprooch ùn isch nùmme ùff de Kanalinsle offiziell anerkannt. In dr Normandi isch es offiziell nit anerkannt, es wird aber amene Deil collèges ùff de Halbinsel Cotentin ùnterrichtet. S Normännisch het zum eine Gmeinsamkeite mitem Pikardische (domaine normano-picard) im Weschte ùn mitem Gallo (domaine de l'ouest) im Süde.
Verbreitig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Normännisch wird traditionell in dr Normandi, e Region vo Nordfrankrych, ùn de Kanalinsle, wo zur britische Chron ghöre, gschwätzt. Im Süde vo dr Normandi ghört de Dialäkt südlig vùnere Isogloss, wo ligne Joret heisst, eigetli scho nümm zum Normännische ùn wird als normand méridional bezeichnet. Im Oschte ghöre bstimmti Gegende scho mee zum Pikardische.
Am sterchschte isch d Sprooch no ùff dr Kanalinsel Jersey, dr Halbinsel Cotentin ùn em Pays de Chaux. Aber au ùff Jersey lait de Aadeil vo Sprecher vùm Jèrriais nùmme bi 2-3%. Ùffem Cotentin sin Sprecher, wo jünger wie 30 Joor alt sin, sälte. D Wytergab vo dr Sprooch zue dr näggscht Generation isch dört in de 60er ùn 70er-Joor abbroche.
Merchmool
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Normännische isch Deil vo zwei sognanti „Domäne“ vo de Langues d'oil. Des isch zum eine d domaine normano-picard wo s Normännisch ùn s Pikardisch gäge Süde abgränzt. Zum andre ghört s Normännisch zue dr domaine d'ouest, wo s Normännisch ùn s Gallo gäge Oschte abgränze. In dr Normandi sälber git es allerdings Gegende, wo usserhalb vo einere vo dänne Domäne liige, wyl d Dialäktgränze natürli nit exakt de politische Gränze folge.
Als Ùnterscheidigsmerchmool vo dr domaine normano-picard gälte:
- D Ussprooch vùm latiinische c vor /a/. Im Normänisch sin /k/ ùn /g/ erhalte, südlich hen sich die Luut zue [ʃ] ùn [ʒ] entwigglet. So sait mer im Normännische ‚d Chatz‘ ùn ‚s Bai‘, im Gägesatz zum Französische ùn .
- D Entwigglig vùm latiinische c vor /e/ ùn /i/. Im Normännische isch de Luut [ʃ], südlich devo het er sich zumene [s] entwigglet: chent ‚hùndert‘ ùn francheis ‚französisch‘, statt Französisch cent ùn français.
D Ùnterscheidigsmerchmool vo der domaine d'ouest sin:
- D Entwigglig vùm latiinische /e/: Im Weschte /e/ ùn im Oschte /wa/. So erklärt sich Normännisch tei ‚dich‘ oder fere ‚Märt‘ ùn Französisch toi ùn foire.
- Di latiinische Vokal /o/ ùn /u/ sin in dr domaine d'ouest en [u], im Oschte aber [ø] paour ‚Angscht‘ ùn religious ‚religiös‘ statt peur ùn religieux.
Byspil
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Glychniss vom Sämaa, im Dialäkt vo Canteloup im Val de Saire (Halbinsel Cotentin).
„U sumeux s'en fut sumo. Et coume i sumait, eune partie d'la sumenche tumbit l'long du qu'min et l's ouaisiaux vintent et magitent tout. Eune aute partie tumbit sus d's endrets rocâlieux, et o l'vit trop à coup, rapport qué la terre n'était po byi enfonte. Mais l'solé sé l'vit et o fut ruostie; et coume o n'avait po d'rachènes, o tumbit. Eune aute partie tumbit amont d's épènes, et l's épènes s'mintent à crête et à l'étoufflo. Mais encouo eune aute partie tumbit dans d'bouone terre, et o portit frit: eune grone en dounit chent, yeune aute sèssainte, et yeune trente. L'syi qu'a d's oliès por entenre, qu'il entende.“
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
