Mathis Eberler zum Agtstäi

Dialäkt: Baseldütsch

Dr Mathis Eberler zum Agtstäi (uf d Wält cho öbbe um 1440, gstorbe 1502 z Baasel), au Mathis dr Elteri und Mathis Eberler zum Haas, isch e riiche Baasler Bürger und Politiker im 15. Joorhundert gsi.

Si Lääbe

Dr Mathis Eberler isch um 1440 z Baasel uf d Wält kho. Er isch e Nöwöö vom Mathis Eberler em Schlosser gsi, wo 1393 as erste Eberler Baasler Bürger worde isch. Er isch in sim Vater sim Huus zum Haas am Määrtblatz ufgwaggse. Sit 1461 isch er mit dr Barbara vo Albeck (gstorbe 1491) verhürootet gsi, dr Witwe vom Oberstzumftmäister Andreas Ospernell, wo 1454 gstorbe gsi isch, und au vo öbberem wo zer Sunnen ghäisse het. D Barbara isch öbbe zwanzig Joor elter as dr Mathis gsi und Kinder häi si käini ghaa zämme. Si het dorum im e Testamänt 1475 iir Vermööge iirem Nöwöö Peterhans Studlin vermacht, und wo dä scho 1490 gstorbe isch, im Kaspar Brand. Wäge däm Testamänt isch s zum e dreijöörige Brozäss kho mit em Mathis Eberler und em Brand uf dr äinte Site und Verwandte us Ulm vo dr Frau Barbara uf dr andere. D Ulmer häi dr Brozäss schliesslig gwunne und au dr Kaiser het s Urdäil nid gänderet.

Dr Charakter vom Eberler isch nid grad dr best gsi. Im Brozäss isch uusechoo, ass er z Hiltelinge e zimlig liederligs Lääbe gfüert het und meereri uneheligi Kinder in d Wält gsetzt het. Er isch au gwaltdäätig gsi. So het er eme arme Wääberchnächt drfür zaalt, ass dä em e Züüge im Brozäss um s Erb vo sinere Frau en Arm oder e Bäi wurd abhacke, wil em si Ussaag nid gfalle het.

1501 het sich dr Eberler no äinisch verhürootet, het aber au mit dr Margaretha, dr Dochder vom Diepold vo Geroldsegg käini Kinder gha und isch scho im Joor druf, 1502, gstorbe. Er het vier ussereheligi Söön und äi Dochder ghaa und deren iire Vormund, dr Schulthäiss vo Soledurn, dr Daniel Babenberg, het d Buebe zu sich uf Soledurn gnoo, wo si spööter Bürger worde sin. Dr eltist von ene, wo au Mathis Eberler ghäisse het, isch 1517 dr bischöflig Vogt z Binze gsi. Vo denn aa wäis mä aber nüt me über sä.

Dr Mathis Eberler isch dr äinzig Eberler gsi, wo dr Ditel Junker (domicellus) gfüert het. Er het bi de Achtbürger s Stuuberächt gnosse, isch aber nie as Verdräter vo dr Hooche Stuube im Root vo dr Stadt gsässe.

Politischi Karriere

Dr Mathis Eberler zum Agtstäi het relativ spoot im Lääbe politischi Böstli iigno: 1480 isch er Säggser worde, 1484 Mäister, 1488 het er dr Oberstzumftmäister Junker Thomas Sürlin verdrätte, wo dä für e Zitli us Baasel furt gsi isch, und 1492 isch er Rootsherr zum Schlüssel gsi.

Wirtschaftligs

dr Ängelhoof am Noodelbärg

1468 het dr Mathis Eberler im Gläibaasel im Huus «zum Igel» gwoont. Aber scho 1477 het er sich dr Ängelhoof uf em Noodlebärg gläistet und dä vom Ruman Faesch, wo dr Thanner Münsterdurm baut het, lo umbaue. 1488 het er s Huus zum Sässel am Dootegässli kauft, wo spööter in dr Zit vo de Druckerhere Froben und Episcopius as Zentrum vom Baasler Humanismus berüemt worde isch. Au s Weijerschlössli Hiltelinge z Wiil am Rhii het em ghöört, und s Huus zer Alte Dröi uf em Baasler Noodlebärg. In dr Peterskiirche het er e Graabkapälle, d Eberlerkapälle, iigrichdet.

Dr Eberler het aber nid nume in Liigeschafte und in d Eewikäit inwestiert. 1462 isch er äine vo de Hauptglöibiger vom Bischof Johann vo Vennige gsi, won er em 1400 Gulde gleent het und wo d Stedt Laufe, Dälschbrg und vo 1472 aa au St. Ursanne drfür häi müesse bürge.

Kwelle

• August Burckhardt: «Die Eberler genannt Grünenzwig». In: Basler Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde, IV. Band, 1905
• Ruedi Brassel-Moser: Eberler. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.