Zum Inhalt springen

Carli Tomaschett

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dr Carli Tomaschett, wo am 10. Februar 1958 uf d Wält cho isch un z Chur woont, isch e Bündner Romanischt und Lexikograaf.

sys Lääben und Schaffe

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Er isch vo Truns i dr Surselva. Sy Vatter het Lorenz Tomaschett gheisse und vo 1918 bis 2015 gläbt, d Muetter isch d Tresa geb. Spescha (1923–2013) gsi.[1] Als Chind het er deheime und i dr Dorfschuel immer s Oberländer Romanisch gredt. Er isch de uf Disentis id Chlooschterschuel, won er derzue au Schwiizerdüütsch gleert het. Spöter het er a der Uni Fryburg die rätoromanischi Sprooch, Filology und Literatur studiert und anne 1991 s Dokterexame gmacht. I synere Dissertazioon het er d Fluernääme vo dr Gmeind Truns behandlet.

Ab anne 1985 het dr Tomaschett teilzytlich als Hilfschraft und vo 1991 aa mit emene volle Pänsum als Redakter bim bünderromanische Wörterbuech Dicziunari Rumantsch Grischun gschaffet, dozmol bim Felix Giger, wo au en Oberländer isch und wo vo 1989 bis 2003 dr DRG-Scheffredakter gsi isch; und dr Tomaschett isch de im Joor 2004, wo dr Giger nume no als Redakter wytergmacht het, däm sy Nochfolger as Scheffredakter woorde. Für das grosse Sproochprojäkt het er sälber e Räie Wörter sproochwüsseschaftlich agluegt, iiri Wortgschicht und Sachkund beschribe und drus e Zylete chlyneri und teils au ganz groossi Artikel gschribe; vo iim sind öppe d Bytreeg zu de Wörter Madüranza (das isch uf dütsch: ryff wärde), Magia (= Magy), Magistrat (für Gricht, Richter, Grichtsbeamte), Manchi (dr Tüüfel), Marchà (= Stadt), metter (= hiitue, ablegge usw.).

I synere Ziit isch d Redakzioon mit em Band 13 vom Dicziunari fertig woorde. Zwölf Redaktooren und Redaktoorinne hän dra gschaffet, das Buech isch i drizää Liferige vo 2009 bis 2014 usecho. 2011 het dr Tomaschett mit der Redakzioon i der Kantonsbiblioteek Graubünde en Uusstellig über s Wörterbuech-Institut gmacht.[2]

Sid 2010 het me bi dr Redakzioon uf es nöis Computersischteem umgstellt, wo «Digitales Wörtermuseum» heisst. Vo dr SAGW, em Kanton Graubünde, dr Bündner Kantonalbank und anderne isch s Gält für das grosse Projäkt choo. Anne 2012 het d Redakzioon en nöie Regischterband zum Dicziunari usebrocht; scho 2010 isch bynnere s Regischter vo de Annalas, em Joorbuech vo der Vereinigung Societad Retorumantscha, usecho. 2013 isch die rychi, kulturgschichtlich wärtvolli Bildersamlig vom Dicziunari, d «Fototeca», online ufgschaltet worde.[3]

Änds 2018 isch es so wyt gsi: Der Scheffredakter het zämme mit synere Redakzioon chönne die elektroonischi Versioon vom DRG zeige, wo me sider über s Internet cha go aluege. Au die früenere Dicziunari-Bänd het me mit der Hilf vo dr Uni Trier und vo chineesische Schryberinne lo «retrodigitalisiere», und dank dämm cha me hütt alli bis jetz ufgschalteten Artikel bis zum Afang vom Buechstaben «M» gäbig i dr elektronische Versioon lääse. D Radiotelevisiun Svizra Rumantscha het über das groosse Projäkt e Dokumäntarfilm träit.[4]

Wo d Schwiizer Nazionalbiblioteek anne 2012 d Uustellig „Sapperlot! Mundarten der Schweiz“ über die vier nazionale Wörterbüecher gmacht het, isch dr Tomaschett zäme mit de doozmoolige Scheffredaktoore und Projäktläiter vo den andere drüü Projäkt, em Hans-Peter Schifferle vom Idiotikon, em Andres Kristol vom Glossaire und em Franco Lurà vom Vocabolario dei dialetti della Svizzera italiana, zämecho zum ene öfentliche Gsprööch über iiri Arbet.[5]

I der kantonale «Nomenklaturkommissioon» hilft dr Tomaschett für die richtegi Schrybwys vo de topografische Näämen im Bünderland luege.[6]

Ändi Februar 2022 isch dr Tomaschett pänsioniert woorde. Syn Noochfolger as Scheffredakter isch dr Ursin Lutz.

Wäärch

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Die Orts- und Flurnamen der Gemeinde Trun. Mit einem siedlungsgeschichtlichen Überblick. In: Romanica Raetica 7. Trun 1991.[7]
  • Nums locals. Tgi dat nums e tenor tgei criteris? In: Igl Ischi, 77, 1992, S. 184–191.
  • Orts- und Flurnamen als Zeugen bäuerlicher Siedlungen. In: Jahrbuch der Historischen Gesellschaft von Graubünden, 125(1995), S. 239–256.
  • Landnahme, Bodennutzung und Bodenbesitz im Spiegel von Orts- und Flurnamen. In: Roger Sablonier: Bodeneigentum und Landschaftsentwicklung, Chur 1997.
  • Ein Streifzug durch die Namenlandschaft der Surselva. In: Bündner Kalender, 159, 2000, S. 65–70.
  • zäme mit em Felix Giger und em Claudio Vincenz: Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun. In: Annalas da la Societad Retorumantscha, 117, 2004.
  • zäme mit em Felix Giger, dr Marga Secchi, em Claudio Vincenz und em Kuno Widmer: Sun e senn. Ina tschientina d’insatgs per il tschientenari dal DRG. Romanica Raetica, 16, Chur 2004.
  • zäme mit em Claudio Vinzens, dr Esther Simeon und em Giusep Decurtins: Trun – vargau e present. Trun 2011.
  • Bytreeg vo dr ganze Redakzioon vom Dicziunari für d Publikazioon vo den alte bünderromanische Tonuufnahme vom Fonogrammarchyv Züri, wo dr Andrea Schorta i sym Studium isch go mache: Rico Franc Valär, Andrea Schorta: Filistuccas e fafanoias da temp vegl – Flausen und Fabeleien aus alter Zeit. Cuira: Societad Retorumantscha 2013.[8]
  • als Scheffredakter ghulfe usegää: Dicziunari Rumantsch Grischun. 13. volum: Manki – Medgiar. Cuira 2009–2014.
  • Vorwort zum Dicziunari Rumantsch Grischun. 13. Band, 2014, S. III–VI.
  • Die Stellung der Etymologie im Dicziunari Rumantsch Grischun. In: Étymologie romane. Strasbourg. Éditions de linguistique et de philologie, 2014, S. 123–137.
  • Das Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun – eine Schatzkammer der rätoromanischen Sprache und der alpinen Kultur. In: Bündner Kalender, 174, 2015, S. 94–101.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Der linguistische Detektiv vom Dicziunari Rumantsch Grischun. In: Bulletin der SAGW, 3, 2018, S. 17–21.
[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Fuessnoote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Lorenz e Tresa Tomaschett-Spescha. In: Cornelia Vinzens: Nus savevan da nuot auter. Etwas anderes kannten wir nicht. Portret d’ina generaziun en Surselva. Porträt einer Generation in der Surselva. Chur 2016, S. 423–457.
  2. ↑ «Poz felti pulagias!» – Schachteln und Schätze. Ausstellung zum Dicziunari Rumantsch Grischun (DRG) in der Kantonsbibliothek Graubünden. 11. Mai bis Oktober 2011.
  3. ↑ Nadia Caduff Anrig, Violanta Spinas Bonifazi: Die Fototeca dal Dicziunari Rumantsch Grischun. Von der Archivschachtel zur digitalen Fototeca (= Sprachen und Kulturen, VI). SAGW, Bern 2013.
  4. ↑ Pierina Hassler: Romanischer Wortschatz für alle. Das «Dicziunari Rumantsch Grischun» ist ab sofort online. Wer hier sucht, der findet ganz sicher. In: Südostschweiz am Wochenende, 8. Dezember 2018.
  5. ↑ Wörterfriedhöfe oder Enzyklopädien der Volkskultur? Diskussion mit den Chefredaktoren der vier nationalen Wörterbücher uf idiotikon.ch
  6. ↑ Nomenklatur uf gr.ch
  7. ↑ Vo däm Buech isch e Besprächig, wo dr Peter Masüger gschribe het, im Bündner Monetsblatt, 2, 1993, S. 140–142.
  8. ↑ em Andrea Schorta syni rätoromanische Mundartufnahme bim Fonogrammarchyv Züri vo anne 1926.


Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Carli_Tomaschett&oldid=1032385"