Ferrara
| Ferrara | ||
|---|---|---|
|
| |
| Staat | Itaalie | |
| Regioon | Emilia-Romagna | |
| Browinz | Ferrara (FE) | |
| Lokali Bezäichnig | Frara | |
| Koordinate | 44° 50′ N, 11° 37′ O | |
| Hööchi | 9 m s.l.m. | |
| Flechi | 404 km² | |
| Iiwooner | 129.872 (31. Dez. 2022)[1] | |
| Bostläitzaal | 44100 | |
| Vorwaal | 0532 | |
| ISTAT-Nummere | 038008 | |
| Bezäichnig vo de Iiwooner | Ferraresi, Estensi | |
| Schutzpatron | Hl. Georg | |
| Website | www.comune.fe.it | |
Ferrara isch en ooberitaliäänischi Stadt in dr östlige Po-Eebeni in dr Regioon Emilia-Romagna, d Hauptstadt vo dr Browinz Ferrara und Sitz vom e Erzbischof. D Stadt lit am rächte Ufer vom Po, und en Arm von em, dr Po di Volano fliesst zmizt dur d Stadt. Ferrara isch e Wirtschafts- und Kulturzentrum und e groossi Uniwersidäätsstadt; d Uni isch 1391 gründet worde und isch äini vo de eltiste in Öiropa.
Ferrara isch im früeje Middelalter entstande und eso äini vo de weenige italiäänische Groossstedt, wo nid vo de alte Röömer gründet worde isch. Fast die ganzi middelalterligi Stadtmuure isch no intakt. Die hütigi Stadtstrukduur stammt us em 14. Joorhundert, wo d Stadt vo dr Familie Este regiert worde isch. Dr Hoofarchidekt Biagio Rossetti het d Erwiterig vom Stadtkärn entworfe, wo as die ersti modärni Stadtblaanig uf dr Wält gältet. Dr histoorisch Stadtkärn vo Ferrara isch vo dr UNESCO as Wältkultuurerb anerkennt worde.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ferrara isch äini vo de weenige groosse Stedt in Itaalie, wo kä röömische Ursprung häi. Dr Ort isch woorschinlig as Siidlig vo de Lüt, wo bi de Laguune an dr Mündig vom Po gläbt häi, gründet worde. Er isch zum erste Mol im ene Dokumänt vom Langobardeköönig Aistulf 753 oder 754 erwäänt worde, und isch e Däil vom Exarchaat vo Ravenna gsi. Noch 984 isch es e Lääche vo Tedalda, Graf vo Modena und Canossa, eme Nöwöö vom röömisch-düutsche Kaiser Otto I. gsi. Denn isch Ferrara sälbständig worde und 1101 noch ere Belaagerig vo dr Markgräfin Matilda iignoo worde. In deere Zit isch d Stadt von ere chliine Grubbe vo bedütende Familie dominiert worde, under iine d Adelardi.
1146 isch dr Guglielmo gstorbe, wo dr letzt vo de Adelardi gsi isch. Si Äigedum isch wie d Mitgift vo sinere Niesse Marchesella an dr Azzolino d’Este gange. Bi dr Schlacht vo Legnano 1176 gege dr röömisch-dütsch Kaiser Friedrich Barbarossa het Ferrara mit eme äigene Drubbekontingänt mitkämpft. Es het e Findschaft zwüsche dr nöi zuezoogene Familie und de Sailinguerra gee, aber noch lengere Usenandersetzige isch dr Azzo Novello 1242 zum ständige Podestà ernennt worde. 1259 het er dr Ezzelino III. da Romano vo Verona in ere Schlacht gfange gnoo. Si Änkel Obizzo II. d’Este isch zu sim Noochfolger worde, und dr Bapst het en zum Generalkapitään und Verdäidiger vom Chillestaat ernennt. S Huus Este isch vo denn aa in Ferrara iignistet gsi.[2] Dr Po, wo im 12. Joorhundert grad näbe Ferrara verbiigflosse isch, het im Joor 1155 nördlig vo dr Stadt e nöije Lauf gfunde, und s alte Flussbett isch immer weeniger dief worde.[3][4] 1391 isch d Uniwersidäät Ferrara gründet worde. Dr Niccolò III. het meereri Bäpst mit groossem Staat empfange, bsundrigs dr Eugen IV., wo do 1438 e Konziil abghalte het. Si Soon Borso d’Este het 1452, im gliiche Joor wo dr Girolamo Savonarola do uf d Wält cho isch, vom Kaiser Friedrich III. as erste Herzog d Lääche Modena und Reggio üüberchoo. 1471 isch er vom Bapst Paul II. zum Herzog vo Ferrara ernennt worde.
Dr Ercole I. het e Chrieg mit Venedig aagfange aber het au vil gmacht für d Entwigglig vo dr Stadt. Si Soon Alfonso I. het d Lucrezia Borgia ghürootet und het vil Erfolg im Chrieg gege Venedig gha. 1510 isch er vom Julius II. exkommuniziert worde und het die bäpstligi Armee 1512 bi Ravenna aagriffe und denn d Stadt erooberet. Dr Graf vo Étampes und Herzog vo Nemours Gaston de Foix (1489–1512), won en understützt het, isch in dr Schlacht gfalle. Mit de Bäbst, wo denn choo si, het dr Alfonso in Friide gläbt. Vo 1518 aa isch er dr Patroon vom Dichder Ariosto gsi, wo dr Orlando furioso gschriibe het.
Si Soon Ercole II. (regiert 1534–1559) het d Renata vo Ferrara (ursprünglig Renée de France) ghürootet, won e Dochder vom Louis XII. vo Frankriich gsi isch. Au är het d Stadt verschööneret. Er het de Juude, wo vo 1536 aa us Spanie und Bortugal verdriibe worde si, e nöiji Häimet aabote, wil das dr Handel und eso dr Woolstand vo Ferrara gföderet het. So isch d Stadt vo 1536 bis 1554 zun ere wichdige Asüülstadt für sefardischi Juude worde. 1554 het z Ferrara e rabbiinische Kongräss stattgfunde, zwäi Joor spööter isch e jüüdischi Uniwersidäät gründet worde. D Gsetz, wo dr Ercole zum Schutz vo de Juude iigfüert het, häi as die fortschrittligste in Itaalie gulte.
Si Frau hinggeege isch en Aahängere vo dr Reformazioon gsi und guet Fründ mit em evangeelische Leerer Fulvio Pellegrino Morato und sinere Dochder, dr humanistische Gleerte und Dichdere Olympia Morata (1526–1555) gsi. Si het dr Hoof vo Ferrara für religiöös verfolgti Intellektuelli us Middelöiropa ufdoo, vor allem us Frankriich. So si 1535 dr franzöösisch Dichder Clément Marot, 1536 dr Johannes Calvin, 1537 d Vittoria Colonna und dr Bernardino Ochino und um 1540 dr Celio Secondo Curione, dr Camillo Renato und dr Aonio Paleario uf Ferrara choo. Dr Renée iiri Sümpathie für e Protestantismus häi zum Bruch mit iirem Maa Ercole gfüert, wo s Herzogdum von em in sim ferraresische Däil de jure zum Chillestaat ghöört het, und är dorum in sinere Politik gegenüber em Bapst het müesse vorsichdig si. 1554 het er dorum si Frau im Palazzo Estense (Pareschi) under Huusarräst gstellt. Er het 1556 au e Bündnisverdraag mit Frankriich abgschlosse und 1558 e Friidensverdraag mit Spanie.[5]
Si Soon Alfonso II. het d Barbara vo Ööstriich ghürootet, e Schwöster vom Kaiser Maximilian II. Under iim isch Ferrara uf sim wirtschaftlige und kulturelle Hoochpunkt gsi. Er isch e Förderer vo de Dichder Tasso und Guarini gsi. Wie s d Dradizioon vom Huus d'Este gsi isch, het au är d Kunst und d Wüsseschafte gförderet. Er het käini legitiime männlige Erbe gha, und 1597 het dr Babst Clemens VIII. dorum Ferrara as vakants Lääche und au Comacchio für sich in Aaspruch gnoo. D Estes häi denn 1598 d Stadt müesse verloo. Für zum d Integrazioon vo de Ferrareese in s bäpstlige Herrschaftssüsteem mööglig z mache, het dr Clemens VIII. dr Carlo Emanuele Pio di Savoia und dr Bonifazio Bevilacqua as Mitgliider vo Ferrareeser Familie in dr Kardinaalstand erhoobe. Am Blatz vo dr Burg Tedalfo an dr Westsite vo dr Stadt het dr Bapst e Festig lo baue. Ferrara isch mit Usnaam vo dr napoleonische Perioode Däil vom Chillestaat bliibe, au wo d Ööstriicher zwüsche 1832 und 1859 d Festig bsetzt häi. Druf isch d Stadt Däil vom Köönigriich Itaalie worde.
Am 20. Mai 2012 het en Ärdbeebe mit dr Sterki 6,0 in dr Stadt Ferrara und drumume schweeri Schääde verursacht.[6] Kultuurhistoorisch bedütendi Baute und Kunstwärk si gschäädigt worde, wie dr „Löijedurm“ vom Castello Estense in dr Stadt sälber. Au s Museo Giovanni Boldini und d Chille San Carlo si däilwiis zerstöört worde.
Kwelle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Ardikel «Ferrara» uf dr dütsche Wikipedia
Liddratuur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Birgit Emich: Territoriale Integration in der Frühen Neuzeit. Ferrara und der Kirchenstaat. Habilitationsschrift. Universität Freiburg 2002. Böhlau, Köln, Weimar, Wien 2005, ISBN 3-412-12705-1.
- Trevor Dean: Land and Power in Late Medieval Ferrara: The Rule of the Este, 1350–1450. Cambridge University Press, Cambridge 2002, ISBN 0-521-52186-6, (begrenzte Vorschau)
- Adriano Franceschini: Presenza ebraica a Ferrara. Testimonianze archivistiche fino al 1492. Uusegääber: P. Ravenna, Olschki Editore, Firenze 2007. ISBN 978-88-222-5741-3.
Weblingg
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Ferrara – Sammlig vo Multimediadateie- Internetpräsenz der Stadt Ferrara (italienisch).
- Website des Tourismus-Informationsbüros der Provinz Ferrara.
- Website des Palios in Ferrara (italienisch, englisch).
Fuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Demographic Balance and resident population by sex on 31st december 2022. Italian National Institute of Statistics, abgruefen am 14. Mai 2023.
- ↑ Casimir v. Chłedowski: Der Hof von Ferrara. Verlag Georg Müller, Münche 1934, 547 Site.
- ↑ Johann Jacob Volkmann: Historisch-kritische Nachrichten von Italien. Leipzig 1778, S. 548.
- ↑ J. F. Birnbaum: Der Po und das Tal der Lombardei – Eine hydrographisch orographische Skizze mit historischen Notizen. Kaiserslautern 1837, 2. Däil, S. 9.
- ↑ Martina Mangels: Renée de France. „Menschlichkeit zwischen den Fronten“: die Königstochter, die den Bäcker retten wollte. In: 500 Jahre Reformation - von Frauen gestaltet (Website Frauen und Reformation).
- ↑ mp/AFP: Deutsche stirbt bei schwerem Erdbeben in Italien: Sechs Tote und schwere Schäden an historischen Bauten in Ferrara. In: Focus Online. 20. Mai 2012, abgruefen am 14. Oktober 2018.