Bretagne

Bretagne
	Lag vo dr Region Bretagne z Frankriich
Basisdate
Verwaltigssitz	Rennes
Präsident vom Regionalrot	Loïg Chesnais-Girard (PS)
Bevölkerig	3.276.543 (2014)
Dichti	120,4 Iiwohner/km²
Flechi	27.208 km²
Département	4
Arrondissement	15
Kanton	102
Gmeinde	1.270
ISO-3166-2-Code	FR-BRE
	; Reliefcharte vo dr Region Bretagne

Dialäkt: Unterelsassisch

De Bretagne ( = Frz.), uff Bretonisch Breizh (g´sproche [brɛjs]) un uff Gallo Bertaèyn, ésch e Ländel ém Nordweschte vun Frànkrich, de spitz Hàlbinsle, wie zwésche Atlantik un Ärmelkànal is Meer ràgt – àlso `s Eckle "obe links" vum Hexagon.

De hitigi Region enthàlt àww´r nit de gànzi historisch Region, `s àlt Herzogtum Bretagne. De àlt Höiptstàdt Nantes àn d´untri Loire un ihri Gejend, de greescht Teil vum Departement Loire-Atlantique fehlt. Diss g´heert hit zuer Region Pays de la Loire. Z´r Adminischtràtivregion Bretagne g´heere de vier Departementi Finistère (Pen ar Bed), Morbihan, Côtes-d’Armor un Ille-et-Vilaine un de Chef-lieu ésch Rennes.

De Bretagne ésch de einzig Region uff`m Kontinent vun Europa, wo m´r e keltischi Sprooch redd: Bretonisch. Àlli àndri, `s Irische, `s Schottisch-Gälische, Walisisch (de nächscht v´rwàndti lewendi Sprooch) un de nimm aktiv g´sprocheni wie Kornisch un Manx gibt´s numme uff de Britische Insle. De keltisch Kültür sieht m´r öi àn de Hiis´r – de typischi gliche stàrik dene én Irlànd – de traditionelli Koschtüme un, b´sund´rs, de Müssik. Mét ihri vili àlti Geböie üss grobi Stein het de Bretagne öi hit noch, nooch e Phase vun stàrik Modernisiirung, àn vili Stelle e fàscht mittelàlt´rlich Flair. De "heimlich (Kültür-)Hoiptstadt", zemindescht f´r de bretonischsproochig Bereich, ésch Quimper/Kemper de Chef-lieu vun Finistère. Kültürell ésch öi Lorient, de zweit Stàdt vum Departement Morbihan, wichtig – b'sundrs durich's int'rkeltisch Müssikfeschtival.

Mét 1100 km Küscht (längschti Küschtelini unt´r àlli frànzeeschi Regione) ésch de Bretagne e stàrik vum Meer g´prägts Ländel. Diss siiht m´r àn de Wirtschàft – Fischerei, Algenutzung un Seetrànschport sin wichtigi Erwerbszweig. De einzig wirkli gross Hafe ésch àww´r Brest, wo bsundrs militärisch wichtig ésch. Saint Nazaire un Nantes àn de Loire Mindung g´heere àww´r öi zue de wichtigschte Häfe én Frànkrich.

De Nàmme vun de Region[ändere | Quälltäxt bearbeite]

De Nàmme Bretagne kummt – wii öi de Nàmme vun de Britische Insle – vum Vollik vun de Brite, wii z'r Reem'rzit de keltisch B'wohn'r vun England g'heisse han. Eerschti sin wohl schun durch Bündnissi (àls «fœderati») mét de Reem'r uff de Kontinent kumme (f'r uem de Küschte ze v'rteidiche) un nooch'm End vun d'Reem'rherrschàft én Englànd, 411, hàn de Britto-Reem'r de gànz Insle ze hàlte kriejt. Unter'm Druck vun de Pikte, de Angel-Sachse un öi de Ire sin àww'r gànzi Klans vun Brite z'meischt üss'm Weschte vun Englànd uff de Kontinent g'wàndert. Zuer Zit vun dene Migratione het's Lànd vun de Brite, Britannie, àlso uff beidi Site vum Meer, vum Ärmelkànal g'leje: de Insle "Gross-"Britannie (frz. Grande-Bretagne) un de weschtlich Hàlbinsle vun Aremorika, wie m'r denn "Klein-Britannie" g'nennt het: Petite Bretagne un denn eifàch Bretagne.

De bretonisch Nàmme, «Breizh» (ohni Artikel; Üssprach: [brɛjs] uff KLT-Bretonisch, [brɛχ] vanneteser Bretonisch), wurd mét « ZH » gschriwwe f'r uem de àlti Schribwiis üss'm Norde un Weschte (Breiz) mét der üss'm Süde (Breih) ze v'rbinde. « Breizh » wurd couramment abgekirzt mét BZH. Uff Gallo, d'àndri traditionnelli Sproch én d' Bretagne, ésch de Nàmme Bertaèyn.

Ém Zitàlt'r vun de Kelte het m'r noch nit vun "Bretagne" g'redt. `S hitigi Gebiit ésch e Teil vun d'Armorique gsin, vun Aremorika, e grossi Föderation vun keltisch Velliker, wie m'r de armorikanisch Bindnis g'nennt het, un wo vun Pornic bi Nantes bis Dieppe éww'r de hitigi Departemente Loire-Atlantique, Morbihan, Ille-et-Vilaine, Finistère un Côtes-d'Armor, un praktisch de gànz hitigi Normandie g'làngt ésch. Där gànz küschtenah Teil vun Gallie het uff Kontinentalkeltisch od'r Gallisch Aremorika g'heisse, 's «Ländel, wie geje's Meer lujt », 's Ländel vun de Aremorici – « die, wie àm Meer, vor'm Meer wohne ». Armorica ésch de Latinisation vun däm Wort – « ari » kummt vum Indoeuropeisch « pri » vor, bi (Àltirisch : « air, ar »: vor, Wallisisch « er »: f'r), « mori » = Meer (Irisch « muir », Genitiv « mara », Wallisisch un Breton: « mor »).

de prähistorisch Steinreihe vun Carnac
e Dolmen (Grabstett) bi Karmario, Carnac
Mane-Kerioned
de Menhir vo Lost Marc'h

Sproochpolitik[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Wii iww´ràll én Frànkrich ésch Frànzeesch de einzigscht offiziell Sprooch. Obwohl`s Bretonisch làngi Zitte fàscht schlimm´r v´ràcht wore ésch àls àndri Sprooche un z´meischt àls `s erscht Bispiil f´r e Büre-Patois het diine muen – én Frànkrich ( "Gallie" ) !, g´heert de Bretagne àww´r hit zue de Teile vun de République, wo àm meischte erreicht hàn ém Kampf uem de Ànerkennung vun de Regionalsprooche. So sin hitzedaas zweisprochigi Strosseschilder zemindescht ém Weschte normal. De Bretagne het öi eini vun de aktivschti un erfogreichschti Verein f´r de unàbhängig zweisproochigi Schuel én écoles (parentales) associatives: DIWAN (`s Kernle uff Bretonisch).