Spanischbrötlibahn

D Spanischbrötlibahn, wo vo de Schwiizerische Nordbahn (SNB) betribe worde-n-isch, isch die erschti Bahnstrecki gsi, wo ganz uf Schwiizer Bode gsi isch. D Linie isch im 1847i eröffnet worde und isch vo Züri uf Bade im Aargau gange.

De Name vo de Bahn chunnt vo de „Spanisch Brötli“, eme Gebäck us Bade, wo z Züri so beliebt isch gsi, dass d Lüt de Zug uf Bade gno hei, um die Brötli derte ga poschte.

d Vorgschicht

Im Vergliich zu de Nochberländer het s Iisebahnzitalter in de Schwiiz spot aagfange. Das het verschidnige Ursache gha. Zum eine isch es in de Topografii begründet gsi, zum zweite in de verschidnige kantonale Interesse und zum dritte hei d gsetzliche Möglichkeite gfählt, um Lüt z enteigne und eso s Land für e Strecki z übercho.

Scho im Joor 1836 hets Plän gäh, en Iisebahnlinie vo Züri uf Basel z baue. D Liniefüehrig isch über Dietike, Würelos, Wettige, Ännebbade und Obersiggetal durs Limettal abe planet gsi, vo derte wyter durch s untere Aaretal und em linke Ufer vom Rhy nooch bis uf Basel.

Di Plän hei aber ned chönne realisiirt werde, bsunders will sich d Landbevölkerig gäge d Geometer gwehrt het, wo sich go s Trassee abstecke. Au het d Nöchi vo de Linie zu de Landesgränze Bedenke usglöst, un wäge all däm isch de Bau vo dere Iisebahnstrecki gschiteret.

dr Bau

Im Mai 1845 het sich es Komitee zämetaa zum e Schtrecki am linke Ufer vo de Limet z baue. Erscht bi Turgi hätti me welle d Limet überquere, un de wäär d Strecki wyter gange über Koblenz uf Waldshuet, wo de Aaschluss an di Badischi Hauptbahn planet isch gsi.

De Grossi Rot vom Kanton Aargau het aber numme zugschtumme, will män em versproche het, d Strecki vo Bade uf Länzbrg und Aarau witerzfüere. Die erschti Etappe vo Züri uf Bade isch denn d «Spanischbrötlibahn» gsi.

Will de Bahnhof vo Bade uf d Nordsiite vo de Altstadt het solle hiicho, isch de achzg Meter langi Schlossbärgtunnel bauet worde.

De Bahnhof vo Züri het de Gustav Albert Wegmann entworfe, de vo Bade de Ferdinand Stadler. Endi 1845i isch d Nordbahngsellschaft mit eme Aktiekapital vo 20 Millione Franke gründet worde, im Früelig 1846i het mä afo baue. Bim gröschte Teil vo de Strecki si d Bauarbeite ohni grösseri Problem abgschlosse worde, numme zwüsche Noiehof und Bade hets chlineri Hangrutschige gäh. Am schwirigschte isch de Bau vom Schlossbärgtunnel gsi. Uf dere Bauschtell sin au Häftling iigsetzt worde, schpöter au Hilfsarbeiter. Bi eme Schprängunglück hets drei Todesopfer gäh, und sechs Arbeiter sin an Typhus gschtorbe. De Tunneldurchstich isch am 14. April 1847 gsi.

d Eröffnig

Am 7. August 1847 het me d Bahn uuftoo, die erschte Linie, wo ganz uf Schwiizer Bode isch gsi. De eerscht Zug mit 140 ygladene Gäscht isch am Eis am Nomittag z Züri abgfahre. Zwei Täg schpöter het de fahrplanmässig Betriib aagfange. Jede Tag hets vier Fahrte in beidi Richtige gäh. Für die zwanzg Kilometer langi Strecki het de Zug öppe 45 Minute bruucht. Unterwägs hei d Züg z Altstette, z Schliire und z Dietike aaghalte.

Scho bald nach de Eröffnig het di Bahnstrecki de Übernäme «Spanischbrötlibahn» übercho, wil di «feine» Zürcher Herrschafte ihri Dienschtlüt mit de Bahn uf Bade abe gschickt hei, um derte di beliebte Spanisch Brötli z poschte.

Di Bahn isch wirtschaftlich ned arg erfolgriich gsi. Wägem Sonderbundschrieg und de Revolutione vo 1848 i de Nachbarländer het d Zahl vo de Fahrgäscht schnell abgnoh.

Erst wo s eidgnössische Isebahngsetz im 1852i erloo worde isch und d SNB mit de Bodesee- und Rhyfallbahne zu de Schwiizerische Nordoschtbahn im 1853i fusioniert het, het me en witere Usbau afo plane.

Literatur

Otto Mittler: Geschichte der Stadt Baden, Band II: Von 1650 bis zur Gegenwart. Verlag Sauerländer, Aarau 1965, S. 234–245.
Paul Fischer, Otto Businger: Spanischbrötlibahn. Baden-Verlag, Baden 1996. ISBN 3-85545-059-5

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Spanischbrötlibahn“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.