Kathedrale St. Florin (Vaduz)

d Kathedrale St. Florin z Vaduz

D St.-Florins-Chilche Vaduz isch e neigotischi dreischiffigi Chilche mit Frontduurm z Vaduz, Liachtaschtaa, wu no Oschte uusgriichtet isch un 1869 bis 1873 no dr Blään vum Friedrich von Schmidt unter Laitig vum Architäkt Ignaz von Banko böue wooren isch. Dr Patron vu dr Chilche isch dr St. Florin (Florinus), wu im 7. Johrhundert gläbt het un vu Matsch im Vinschgau gstammt isch. Mit dr Yyriichtig vum neie Erzbischtum Vaduz isch d Bfaarchilche zuen ere Kathedrale glupft woore.

Gschiicht

S religiees Zäntrum im Oberland vum hitige Fiirschteduum Liachtaschtaa isch syt dr eltschte Zyt d Noochbergmai Schaa gsii mit dr Chilche St. Peter, wu uf dr Grundmuure vum reemische Kaschtäll böuen isch.

Um 1250 wird zum eerschte Mool e Lüütprieschter fir Vaduz gnännt. No dr Grindig vu dr Groofschaft Vaduz (1342) isch d Florinskapäll z Vaduz e greefligi Aigechilche woore. D Patronaatsräächt sin 1712 mit em Chauf vu dr Groofschaft an d Fiirschte vu un zue Liachtaschtaa iibergange. E Kapäll isch villicht scho im frieje Mittelalter entstande; s Gotteshuus wird ab 1375 widerhoolt gnännt, im Lauf vu dr Johrhundert meefach renoviert un vergreeßeret. Zytwyylig isch d Kapäll au d Graabstätt vu dr Landesherre us dr Gschläächter vu dr Groofe vu Werdenberg, dr Freiherre vu Brandis, dr Groofe vu Sulz un vu Hohenems gsii. Anne 1602 isch d Kapäll nei gweit woore.

1842 isch s Verhältnis zue dr Mueterchilche z Schaa lucker woore, doderdur ass e sälbschtändigi Kuratie (Unteri Kaplanei) yygriichtet wooren isch. Syter 1844 isch dr Friidhoof, wu siideschtli vu dr Chilche lyt, fir d Allgmainhait ufgmacht woore, no im 17. Johrhundert isch er nume em greeflige Huus un syne Bedienschtete vorbhalte gsii.

Böugschiicht

Anne 1868 isch bschlosse woore, ne neii Chilche z Vaduz z böue. wel d Florinskapäll nimi glängt het fir di gstiigene Aasprich. As Böublatz isch d Geegnig siidli vu dr Kapäll uusgweelt woore. D Chilche isch no dr Blään vum Friedrich von Schmidt unter Laitig vum Architäkt Ignaz von Banko böue woore. Dr Grundstai isch am 17. Augschte 1869 glait woore un am 18. Juni 1870 het s Riichtfescht chenne gfyyrt wääre. Di drei Altär sin schließlig im Oktober 1873 gweit woore. D Cheschte fir dr Böue sin ohni Innenuusstattig bi rund 205‘000 Gulde glääge, iber drei Viertel dervu sin dur dr Fiirscht vu Liachtaschtaa drait woore.

Anne 1872 sin dr Duurm un d Sakrischtei vu dr Florinskapäll abbroche, un anne 1874 sin schließli di leschte Iberräscht vum Vorgängerböu abgrisse woore, wu wahrschyns us em letschte Drittel vum eerschte Johrdöusert gstammt isch.

In dr Johr 1965 un 1966 isch d Bfaarchilche unter Laitig vum Architäkt Hans Rheinberger umfassend renoviert woore no dr liturgische Vorgaabe vum Zwaite Vatikanische Konzil. Derzue isch s Chilchegebei dur dr Aaböu vu dr Daufkapäll uusgwytet woore.

Syt em 24. April 1992 stoot d Chilche unter Dänkmalschutz.

Aigene Pfarrei un Lupfig zur Kathedrale

D Pfarrei St. Florin umfasst s Biet vu dr Gmai Vaduz, wu ne Flechi vu 17,284 km² het un 5'038 Yywohner, 3'616 dervu Kadolike (Stand 2015). Si isch mit dr Yyweijig vu dr Chilche St. Florin anne 1873 us eme Dail vum Biet vu dr Pfarrei Schaa firigange.

Dr Paapscht Johannes Paul II. het mit dr Aposchtolische Konschtitution «Ad satius consulendum» vum 2. Dezämber 1997 s Biet vum Fiirschteduum Liachtaschtaa us em Bischtum Khuur uusgliideret un fir des Biet s Erzbischtum Vaduz nei gschaffe. Eerschte Erzbischof isch dr Wolfgang Haas woore. D Bfaarchilche St. Florin isch glychzytig zuen ere Kathedrale glupft woore.

Uusstattig

Chunschtwäärch

• Um 1520 isch s 47 cm hooche Bischtereliquiar vum St. Florin as Halbfigur mit Birett un Chelch entstande. D Figur het e Bruschtnische fir d Ufnahm vun ere Reliquie.
• Um 1550 vermuetli z Vorarlberg as Dail vun ere Darstellig vu dr Chreenig vu dr Mareie entstande isch di erhalte 77 cm hooch Holzplaschtik Gottvater. Anderi Figure solle in verschiidene Bildsteck z Vaduz stoo, zem Byschpel am Huus Verling im Mitteldoorf.
• Um 1670 sin di barocke Wandfigure entstande, wohl fir di ehmoolig Florinskapäll: d Aposchtel Petrus un Paulus näb em Hoochaltar, un in dr Sytekapäll Chrischtus as Wälteherrscher, Mareie unter em Chryz un Evangelischt Johannes.
• Dr Hoochaltar mit Statue vu dr vier Evangelischte isch anne 1873 vum Josef Leimer z Wien gschaffe woore.
• Unter em Altar lyt e gotischi Holzplaschtik Graabchrischtus, wu vermuetli vu Kärnte stammt.
• 1961 sin vum Bildhauer Hans von Matt vu Stans d Bronzefigure Wynäächte un Pietà bim Stäägenufgang zue dr Chilche gschaffe woore.
• 1965 isch dr Bfaarchilche bi dr Renovierig e 125 cm hoochi gotisch Holzplaschtik Madonna mit Chind (um 1480 in ere niiderbayrische Wäärchstatt gschaffe) gstiftet woore.
• 1965 het dr Bildhauer Emil Gehrer vu Breagaz dr Chryzwääg vu dr Bfaarchilche gschaffe.
• D Glaasgmääld sin Wäärch vum Chinschtler Martin Häusle († 1966) vu Fealdkirch: Loobgsang vu dr Jingling im Fyyroofe (no Dan 3, 51–90), Dr Gaischt vu Gott iber dr Urfluet, Dr Duurgang dur s Root Meer un Dr Ooschtermoorge.

Rheinberger-Oorgele

Dr doomoolig Fiirscht vu Liachtaschtaa het dr Kumpenischt Josef Gabriel Rheinberger, wu vu Vaduz gsii isch, bäte, ne guete Oorgeleböuer fir di nei böue Chilche z sueche. Dr Rheinberger het derno 1871 d Firma Steinmeyer aagschriibe. D Oorgele, wu vum Rheinberger dischponiert wooren isch, het 33 Regischter, Chaigellaade un e faarbebryyche, grundteenige, mit ere grooße Dynamik uusgstattete Chlang un isch vu sällere Firma in dr Johr 1873/74 böue woore. Di Vaduzer Oorgele isch um s Yyschmilze vu dr zinnerne Proschpäktpfyfe im 1. Wältchrieg umechuu. S Inschtrumänt isch 1947 umböue un uusgwytet woore. Dr Proschpäkt isch doderby um zwee Meeter hinteri versetzt woore. Anne 1979 het d Firma Orgelbau Mathis d Oorgele nei gmacht. In dr Johr 2010 bis 2013 isch d Oorgele, wu um die Zyt no Pfyfe vu 25 originale Regischter ghaa het, im Zuug vun eme reschtaurative Neiböu dur Hermann Eule Orgelbau Bautzen in urspringlige Zuestand zruggfiert woore, derzue aber mit ere elektronische Spyycheraaalaag. Wäg em ab 1947 seli änge Blatz het mer d Chaigellaade aber nit wider chenne inschtalliere. S Inschtrument het 48 Regischter (42 äächti Regischter un sechs Transmissione) uf drei Manualwäärch un Pedaal.

Rheinberger-Oorgele 2015

I Hauptwäärch C–g3 1. Bordun 16′ 2. Principal 8′ 3. Tibia 8′ 4. Viola di Gamba 8′ 5. Gedackt 8′ 6. Quintfleete 5 1⁄3′ 7. Octave 4′ 8. Gämshoorn 4′ 9. Quinte (us Nr. 11) 2 2⁄3′ 10. Octave 2′ 11. Mixtur V 2 2⁄3′ 12. Trumpete 8′ I Beglaitwäärch C–g3 13. Rohrfleete 8′ 14. Canora 4′

II Sytewäärch C–g3 15. Salicional (= Nr. 25) 16′ 16. Principalfleete 8′ 17. Liebl. Gedackt 8′ 18. Aeoline 8′ 19. Fugara 4′ 20. Fleete 4′ 21. Nasard (aus Nr. 23) 2 2⁄3′ 22. Flageolet 2′ 23. Cornett III–V 2 2⁄3′ 24. Fagott-Clarinette 8′

III Schwellwäärch C–g3 25. Salicional 16′ 26. Gyygeprincipal 8′ 27. Wienerfleete 8′ 28. Dolce 8′ 29. Salicional 8′ 30. Vox coelestis 8′ 31. Gyygenoctav (us Nr. 35) 4′ 32. Viola 4′ 33. Fleete travers 4′ 34. Flautino 2′ 35. Progressio III–IV 4′ 36. Trumpete harm. 8′ 37. Oboe 8′ 38. Physharmonika 8′ Tremulant

Pedalwäärch C–f1 39. Principalbass 16′ 40. Violon 16′ 41. Subbass 16′ 42. Salicetbass (= Nr. 25) 16′ 43. Quintbass 10 2⁄3′ 44. Octavbass 8′ 45. Violoncello 8′ 46. Dolcebass (= Nr. 28) 8′ 47. Fleetbass 4′ 48. Posaune 16′

Glogge

S Glyt vu St. Florin isch zeerscht us vier Glogge bstande, wu 1872 vu dr Gloggegießerei Grassmayr vu Fealdkirch gosse woore sin. Fir d Feertigstellig vu dr Chilche sin si vum Fiirscht Johann II. gstiftet woore. Anne 1965 sin nomol zwoo Glogge derzue chuu (Nr. 1, Ø 2,18 m un Nr. 4, Ø 1,09 m), wu vu dr Gloggegießerei Eschmann z Rickebach TG gosse woore sin.

D Glogge im Ainzelne:

Nr.	Name	Gussjohr	Gwiicht (kg, ca.)	Duurmässer (cm)	Schlaagton	Aameerkige
1	Dreifaltigkaitsglogge	1965	6190	218	g0	wird nume an dr hegschte Fyyrdig oder zue bsundere Aaläss glite
2	Johannesglogge	1872	2442		b0	wird u. a. im Spootjohr zum Aafang vum Herbschte glite
3	Muetergottesglogge	1872	1288		d1	Angelusglogge
4	Ängelglogge	1965	736	109	g1	Daufglogge
5	Luziusglogge	1872	734		f1
6	Florinsglogge	1872	302		b1	Dootegleggli

Fiirschtegruft

Bis in d Zyt noch em Zweete Wältchrieg isch di traditionäll Graablegi vum Huus Liachtaschtaa im Paulanerchlooschter Wranau (Vranov u Brna, Mähre) gsii. Noch em Zämebruch vu dr eeschtryychische Monarchy hän di die liachtaschtaanische Fiirschte ihri siidmährische Schlesser z Lednice (Eisgrub) un z Valtice (Feldsberg) mieße verloo. Wu Eeschtryych im Meerz 1938 an s Dytsch Ryych aagschlosse wooren isch, het si dr nei Fiirscht Franz Josef II. as eerschte Fiirscht vu Liachtaschtaa, wel er dr Nationalsozialismus abgläänt het, entschlosse, sy Wohnsitz uf Liachtaschtaa uf Schloss Vaduz z verleege. No dr Entaignig vu dr Wranauer Gruft 1945/1946 het mer au ne neii Graableegi mieße böue. Anne 1960 isch di Fiirschtli Gruft bi St. Florin no Blään vum Liachtaschtaaner Architäkt Hans Rheinberger böue woore. In dr Graabstätt het s en Altar mit eme Staichryz. D Yygangsdiire vu dr Gruft isch anne 1992 gmacht Hoochrelief us Bronze vum italienische Chinschtler Carmelo Pozzolo mit ere chinschtlerische Darstellig vu dr Ufweckig vum Lazarus. Iber dr Diire hangt s fiirschtli Woobe, au in Bronze.

D Fiirschtegruft isch e baar Meeter siidli vu dr Kathedrale un isch nume aimol im Johr, an Allerhailige (1. Novämber), fir d Effetligkait zuegängli.

Die Mitgliider vu dr Liachtaschtaanische Fiirschtefamilie sin doo vergraabe:

1. Maria Elisabeth von Leutzendorff, Brinzässi vu un zue Liachtaschtaa (23. Mai 1921 bis 10. Septämber 1944) – (Frau vum Brinz Constantin)
2. Elsa von Gutmann, Fiirschti vu un zue Liachtaschtaa (6. Jänner 1875 bis 28. Septämber 1947) – (Frau vum Fiirscht Franz I.)
3. Brinz Eduard vu un zue Liachtaschtaa (2. Septämber 1872 bis 8. Mai 1951)
4. Brinz Alois vu un zue Liachtaschtaa (17. Juni 1869 bis 16. März 1955)
5. Brinz Karl Aloys vu un zue Liachtaschtaa (16. Septämber 1878 bis 20. Juni 1955)
6. Brinz Johannes vu un zue Liachtaschtaa (6. Jänner 1873 bis 3. Septämber 1959)
7. Elisabeth Erzherzogin von Österreich, Brinzässi vu un zue Liachtaschtaa (7. Juli 1878 bis 13. März 1960) – (Frau vum Brinz Alois)
8. Maria Annunziata Erzherzogi vu Eeschtryych (31. Juli 1876 bis 7. April 1961) – (Schweschter vu dr Brinzässi Elisabeth)
9. Brinzässi Marizza vu un zue Liachtaschtaa, Greefi Andrassy (7. Dezämber 1886 bis 14. Dezämber 1961)
10. Elisabeth vu Urach, Brinzässi vu un zue Liachtaschtaa (23. Augschte 1894 bis 13. Oktober 1962) – (Frau vum Brinz Alois)
11. Brinzässi Maria Therese vu un zue Liachtaschtaa (9. Septämber 1871 bis 9. April 1964)
12. Olga Pückler zu Limburg, Brinzässi vu un zue Liachtaschtaa (11. April 1873 bis 14. Februar 1966) – (Frau vum Brinz Eduard)
13. Brinz Alois vu un zue Liachtaschtaa (20. Dezämber 1917 bis 14. Februar 1967)
14. Therese Maria zu Oettingen-Oettingen, Brinzässi vu un zue Liachtaschtaa (1. Juli 1887 bis 29. März 1971) – (Frau vum Brinz Alfred)
15. Brinz Ulrich vu un zue Liachtaschtaa (29. Augschte 1913 bis 12. Oktober 1978)
16. Brinz Johannes vu un zue Liachtaschtaa (18. Oktober 1899 bis 5. Novämber 1979)
17. Brinz Ferdinand vu un zue Liachtaschtaa (18. Jänner 1901 bis 6. Februar 1981)
18. Emma von Hohenau von Gutmannsthal-Benvenuti (14. Mai 1926 bis 31. Augschte 1984) – (Frau vum Groof Wilhelm von Hohenau)
19. Georgina von Wilczek, Fiirschti vu un zue Liachtaschtaa (24. Oktober 1921 bis 18. Oktober 1989) – (Frau vum [Fiirscht Franz Josef II.)
20. Franz Josef II., Fiirscht vu un zue Liachtaschtaa (16. Augschte 1906 bis 13. Novämber 1989)
21. Brinz Wenzel vu un zue Liachtaschtaa (19. Novämber 1962 bis 28. Februar 1991)
22. Brinz Heinrich vu un zue Liachtaschtaa (21. Oktober 1920 bis 29. Novämber 1993)
23. Brinz Georg vu un zue Liachtaschtaa (11. Novämber 1911 bis 18. Jänner 1998)
24. Brinz Constantin vu un zue Liachtaschtaa (23. Dezämber 1911 bis 28. März 2001)
25. Brinz Hans Moritz vu un zue Liachtaschtaa (6. März 1914 bis 3. Februar 2004)
26. Brinzässi Jean vu un zue Liachtaschtaa, geb. French (12. Oktober 1917 bis 28. Juli 2005)
27. Wilhelm, Groof vu Hohenau (29. Mai 1922 bis 27. Novämber 2006)
28. Brinz Vincenz vu un zue Liachtaschtaa (30. Juli 1950 bis 14. Jänner 2008)
29. Brinzässi Eleonore vu un zue Liachtaschtaa (28. Mai 1920 bis 30. Mai 2008)
30. Brinzässi Clothilde vu un zue Liachtaschtaa (30. Novämber 1922 bis 1. Septämber 2009)
31. Brinz Dominik vu un zue Liachtaschtaa (20. Juni 1950 bis 20. Septämber 2009)
32. Brinzässi Alienor Faye (29. Septämber 2014 bis 13. Dezämber 2015)
33. Brinzässi Ilona vu un zue Liachtaschtaa (17. Mai 1921 bis 2. Augschte 2019)

• 
  Fiirschtegruft (Ussenaasiicht)
• 
  Fiirschtegruft (Innenaasiichts)
• 
  Graab vum Franz Josef II.

Boschtwäärtzaiche

D Bfaarchilche vu Vaduz isch zäme mit em Regierigsgebei zum eerschte Mool anne 1925 Motiv vun ere Boschtwäärtzaichenuusgaab vum Fiirschteduum gsii (Wäärtstapfle 1 ½ Franke).

Anne 1930 het d Bildsyte vun ere Ganzsache (Wäärtstapfle 20 Rappe) ne Aasiicht vu Vaduz mit Schloss, Chilche un Umland.

Am 6. Dezämber 1966 het e vierdailigi Uusgaabserie d Reschtaurierig vu dr Bfaarchilche gwiirdigt mit Sytenaasiicht (Wäärtstapfle 5 Rappe) un Figuredetail St.Florin (Wäärtstapfle 10 Rappen), Madonna (Wäärtstapfle 30 Rappen) un Gottvater uf em Droon (Wäärtstapfle 170 Rappen).

Literatur

• Ernst Schlunegger: Motivhandbuch Liechtenstein. Basel 1984, ISBN 3-907034-21-X. (= Schriftenreihe des Schweizerischen Motivsammler-Vereins, Nr. 21)
• Ludwig Schnüriger und Franz Näscher: Die Pfarrkirche Vaduz. Vaduz 1995.
• Cornelia Herrmann: Die Kunstdenkmäler des Fürstentums Liechtenstein. Das Oberland. In: Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte GSK (Hrsg.): Die Kunstdenkmäler der Schweiz. Bern 2007, ISBN 978-3-906131-85-6.
• Klaus Biedermann (Red.): Kirche und Orgel zu St. Florin in Vaduz. Herausgegeben von der Gemeinde Vaduz. Vaduz 2013, ISBN 978-3-905833-07-2

Weblink

 Commons: Cathedral of St. Florin, Vaduz – Sammlig vo Multimediadateie

• Websyte vu dr Domfarrei St. Florin Vaduz
• Dompfarrei St. Florin uf dr Internetpresänz vum Erzbischtum Vaduz
• Judith Niederklopfer-Würtinger: Pfarrkirche St. Florin. In: Historischs Lexikon vom Förschtatum Liachtastaa.

Fueßnote

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Kathedrale_St._Florin_(Vaduz)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

47.1362069.522716