Gurtwyl
Gurtweil Gmeind Waldshuet-Düenge
| |
|---|---|
 | |
| Dialekt: | Alemannisch |
| Hauptvariante: | Hochalemannisch |
| Regionalvariante: | Hotzewälderisch |
| Höchi: | 372 m |
| Flechi: | 7,49 km² |
| Iiwohner: | 1642 |
| Bevölkerigsdichti: | 219 Iiwohner/km² |
| Iigmeindig: | 1975 |
| Regierigsbezirk: | Friburg |
| Landchreis: | Landchreis Waldshuet |
| Poschtleitzahl: | 79761 |
| Vorwahl: | 07741 |
| Nummereschild: | WT |
Gurtwyl (amtlich Gurtweil) isch e alts Dörfli zwüsche Waldshuet un Düenge un isch 1975 zu Waldshuet iigmeindet wore. S isch jetz en Ortsteil vo Waldshuet-Düenge. Me cha vo Waldshuet uf Düenge schtatt über d Schmittenau au s Dal uf über Gurtwyl fahre.
Mit 1624 Ywohner isch s de gröscht Stadtdeil vo Waldshüet-Düenge.
Geografy
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Gurtwyl litt im Schlüechtdal am Underlauf vo de Schlüecht im Südschwarzwald. S Dorf litt dört, wo sich s Dal wytet, in de letschte vier Kilometer in Nord-Süd-Richtig. In West-Ost-Richtig erstreckt s sich bis uff d Bergrucke vom Neuberg und em Mühleberg (jewyls ca. 560 Meter über de NHN). Zum Stadtdeil ghört numme Neuberg, wo mittlerwyli mit em Ort verschmulze isch.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Gurtwyl isch 873 als Gurtwila zum erschte Mool urkundlich erwäänt worre, i dr Gegend hend allerdings scho Römer gwohnt gha. 894 het s Chloschter Sankt Galle Gurtwyl als Lehe überchoo; dr Ort het oft de Bsitzer gweggselt, i dr Mitte vum 13. Joorhundert ischs en habsburgerischs Lehe worre, 1502 a Sankt Bläsi cho, wo s Dorf schliessli a d Herre vo Heidegg vo Luzärn verchauft hen. D Herre vo Heidegg hen um 1600 s Schloss Gurtwyl baut, wo im Drysigjährige Chrieg abebrännt worre isch. Churz vor em End vum Chrieg hen d Heidegger Gurtwyl wiider a Sankt Bläsi zruggverchauft.
Dr Loskaufvertrag vo dr Grafschaft Hauenstein, e wichtigs Ereigniss vo de Salpeterunruhe, isch am 15. Januar 1738 z Gurtwyl unterschriibe worre.
Nooch dr Völcherschlacht bi Leipzig sin chranki öschtrychischi Soldate z Gurtwyl bhandlet worre, durch Seuche sin rund 3000 Soldate un 271 Gurtwyler (über d Hälfti vo dr Bevölchrig vum Dorf) um s Läbe cho.
Am End vum Zweite Wältchrieg isch Gurtwyl am 27. April 1945, zwee Däg nooch Waldshuet un Düenge, vo marokkanischi Truppe befreit worre.
Dialäkt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr gurtwyler Dialäkt ghört zum Hotzewälderisch, d Lütt schwätze ehnder wie z Waldshuet.
De Teggschusschnitt vum gurtwyler Dialäkt stammt vo de gurtwyler Website:[1]
„I will jo nid so si und verzell dir hald, wani no so waiß! Am Seppelisdag (Josefstag) im Johr 1803 sin z Gurtwyl 9 Hüüser abbrennt. Dodenoch hät min Bauherr, dä Wirtseppel Josef Klemm wohl dänkt, dänn bau i mir und minere Familiä ä schö’s, neu’s Huus. Denn, so hät er wohl denkt, könnt’ er au bi dä Männer, die sini Döchdere mol hürote wäre, besser uswähle.“
Lüt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Klaus Meier (* 1939), Dialäktdichter
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Fuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ 200 Jahre s’Kilianä-Huus. Archiviert vom Original am 21. Januar 2012; abgruefen am 16. November 2007.
 |
Des isch e Artikel oder e Absatz über e regionali Bsunderheit. Er dät no besser wirke, wänn er in dr Dialäktspiilart vu sälere Region gschriibe wär. Ich, dr erscht oder dr Hauptautor vu däm Artikel oder däm Absatz, dät mi freie, wänn eber esach in s lokal Alemannisch ibersetze dät. Schryb bitte i dr Zämmefassig dass du de Artikel i de lokale Dialäkt umänderesch.
Lueg dezue au Froge un Antworte zum Dialäkt. |
