Gau

E Gau oder es Gäu (althochdytsch gewi, gouwi) isch en histoorisch schwäär fassbare Begriff für e Landschaft.

Gau im Mittelalter

Im merowingische und im Fränkische Reich het de Gau im Wesentlige de Ômtsbezirk vun eme Grof (grafio) bezeichnet, wo das Biet für e Chönig verwaltet het. Es hat au Gau ggä, wo drin me als ei Grofschaftsbzirk bstande het. S isch umschtritte, eb s gsomt Gebiet vom Reich mit em gschlossene Netz vun Grofschafte iberzoge gsi isch oder eb s witti Gebiet vun Wildnis (meischt Wälder) gebe het, wo s keini Vertreter vun de kiniglige Macht gäbe het.

S dütsche Wort Gau entspricht am latynische pagus, wo scho i dr spootantike Zyt es Biet vom Riich bezäichnet het.

Vo vilne Grafschafte isch kei Gau-Name bekannt.

Hitig Owendung

S Wort Gau isch im Lauf vum Mittelalter uusgstorbe, aber im 17. bis 19. Johrhundert widerbeläbt worde as poetischs und historisierends Wort fir e Landschaft. Im 20. Joorhundert isch es dänn vo de NSDAP dytschtymelnd missbruucht worde: D Nazi hend dr Begriff Gau z Dytschland und z Eschtrich as Name für iri Verwaltigseinheite bbruucht.

I dr hittige Zitt heisse d Bezirk vum Land Salzburg zwar offiziell noch ihrem Houptort, umgongssprochli werde si aber vilmol noch ihre alte Gau-Näme gnennt: Em Bezirk Salzburg-Umgäbig seit me Flachgau, em Bezirk Hallein Tennengau, em Bezirk St. Johann im Pongau Pongau, em Bezirk Tamsweg Lungau und em Bezirk Zell am See Pinzgau.

Gau chunt au na im Vereinswäse vor: Di ditsche Turnerbünd, Trachteverbänd, Schitzebind (zum Bispil bi „Gaumeischterschafte“) und de ADAC glidre sich allno in Gau. Z Eschtrich het de ÖTB – dr Eschtrichisch Turnerbund – teilwis e Gliderung in Turngau.

Londschafte

In dytschsprochige Regione het sich Gau als Teil vun Bezeichnunge fir Londschafte erhalte oder isch do und dert wider nei iigfiert worde:

Dytschlond: Ahrgau, Allgai, Ammergau, Ardennengau, Auelgau, Bidgau, Briisgau, Carosgau, Chiemgau, Chleggau, Gai, Eifelgau, Hegau, Knetzgau, Kraichgau, Linzgau, Mayenfeldgau, Moselgau, Nibelgau, Ochsenfurter Gau, Rheingau, Ripuariergau, Ufgau
Eschtriich: Flachgau, Lungau, Pinzgau, Pongau, Strudengau, Nibelungengau, Tennengau, Wasgau
Schwiiz: Aargäu, Oberaargau, Buchsgau, Elsgau, Göi, Prättigä, Sisgau, Tuurgi; mit Dütschland: Chleggi, Hegau; im Middelalter au: Augstgau, Zürigau, Hochgau, Bargegau, Frickgau, Gämfgau, Ufgau, Rhygau
Elsiss: Sunngäu
Luxeburg: Wavergau
Sidtirol: Vinschgau
Belgie: Hennegau

Literatur

Adolf Gasser, Ernst Keller: Die territoriale Entwicklung der Schweizerischen Eidgenossenschaft 1291–1797. Aarau 1932.
Thomas Schibler: Gau In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Walther Schultze: Die fränkischen Gaue Badens. Stuttgart 1896.
Elmar Seebold: Kluge. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 25. Uflag, Berlin/Boston 2011, Syte 335.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Gau_(Landschaft)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.