Artikulationsort
In dr artikulatorische Phonetik, meint mer mit Artikulationsort de Deil vum Mund, wo en bstimmte Konsonant bildet wird. Wenn mer en Konsonant usspricht, bruucht mer zwei Deil vum Mund (d Artikulatore, au Artikulationsorgan gnännt). De eine Deil isch de sognannt passiv Artikulator. Des isch in dr Regel en uubeweglichs Deil vum Mundruum, z. B. d Zään oder s Gaumesegel. Em zweite Artikulator sait mer au aktiv Artikulator. Des isch in dr Regel en beweglichs Deil vum Mund, meischt also d Zung.
Zum Byspil druggt mer bim Luut [f] d Unterlippe gege d Obere Zään. D Unterlippe isch also de aktiv Artikulator un de passiv Artikulator sin d Zään. Wege dem beschrybt mer de Luut als „labiodental“ (lat. labia = Lippe; lat. dentes = Zään).
De Artikulationsort isch näbe dr Artikulationsart un dr Stimmhaftigkeit eis vo de drüü Hauptmerchmool, wo mer d meischte Konsonante, wo in de menschliche Sprooche vorchömme, mit cha beschrybe.
Meischt zäält mer als Artikulationsort die verschidne passive Artikulatione uff:
1. & 2. labial 3. dental 4. alveolar 5. postalveolar 7. palatal 8. velar 9. uvular 10. pharyngal 11. glottal 12. epiglottal 13. Zungewurzel 14. & 15. Zungerugge 16. Zungeblatt 17. Zungespitzl
| Artikulationsort | Byspil |
|---|---|
| bilabial | [m]: alemannisch „Mueter“ |
| labiodental | [f]: alemannisch „Fisch“ |
| dental | [θ]: änglisch „thin“ |
| alveolar | [n]: alemannisch „nüün“ |
| postalveolar | [ʃ]: alemannisch „Schatz“ |
| alveolopalatal | [ɕ]: polnisch „zioło“ |
| palatal | [j]: alemannisch „jung“ |
| velar | [k]: alemannisch „Brugg“ |
| labiovelar | [w]: änglisch „wine“ |
| uvular | [ʁ]: Zäpfli-r im Dütsche |
| pharyngal | [ʕ]: Standardarabisch Ain |
| epiglottal | [ʜ]: Hebräisch ח |
| glottal | [h]: alemannisch „Hand“ |
Für d meischte Sprooche längt des für e grobi Beschrybig vo de Konsonante. Wyl aber de wichtigscht aktiv Artikulator, d Zung, verschidni Bewegige cha ussfüere, unterscheidet mer no wytri Artikulationsort. Un zwar cha mer de passiv Artikulator entweder mit dr Zungespitz, oder mit em Zungeblatt (em mittlere Deil vo dr Zunge) berüere. Wenn d Zungespitz d Bewegig ussfüert, sait mer dezue „apikal“. Wenn es dergege s Zungeblatt isch, sait mer „laminal“
| Artikulationsort | Aktiv Artikulator | Passiv Artikulator | |
|---|---|---|---|
| bilabial | Unterlippe | Oberlippe | |
| labiodental | Unterlippe | Zään | |
| linguolabial | Oberlippe | Zungeblatt | |
| dental | interdental | Zungeblatt | Zään |
| apikodental | Zungespitz | Zään | |
| laminodental | Zungeblatt | Zään un Alveole | |
| alveolar | apikoalveolar | Zungespitz | Alveole |
| laminoalveolar | Zungeblatt | Alveole | |
| postalveolar | retroflex | Zungespitz | Rugge vo de Alveole |
| palatoalveolar | Zungeblatt | Rugge vo de Alveole | |
| alveolopalatal | Zungespitz & Zungeblatt | Rugge vo de Alveole & Harter Gaume | |
| palatal | Zungespitz | Harter Gaume | |
| velar | Zungerrugge | Weicher Gaume | |
| labiovelar | Zungerrugge & Unterlippe | Weicher Gaume & Oberlippe | |
| uvular | Zungerrugge | Gaumezäpfli | |
| pharyngal | Zungewurzel | Pharynx | |
| epiglottal | Aryepiglottische Falte | Kehldeckel | |
| glottal | Stimmbänder | Glottis | |