D Riddergass z Baasel
Dialäkt: Baseldütsch |
D Riddergass isch e middelalterligi Strooss in dr Altstadt vo Baasel. Si goot vom Münsterblatz aabe bis zum Dalbe-Graabe, wo bis 1878 dr Dalbeschwibbooge, äins vo de Door in dr Innere Stadtmuure, gstande isch, au wo s scho sit Joorhunderte kä Funkzioon me ghaa het.
Dr Naame
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Naame vo dr Gass isch vo de Dütschridder choo, wo dört iire Woonsitz ghaa häi. 1268 häi d Ridder im Heinrich em Brootmäister si Hoof abkauft und 1280 uf däm Areal iiri Kapälle baut. 1286 häi si denn vom Gottfriid vo Eptige und vo dr Sofia vo Kaiserstuel dr Ridderhoof grad näben em Cuonos-Door, wo män em spööter Dalbeschwibbooge gsäit het, gschänggt überchoo.[1]
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Gass im Alterdum
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Drassee vo dr Gass isch aber vil elter as s Middelalter. Scho in dr Iisezit het s e Strooss ge, wo die hütigi Freiji Strooss mit dr Riddergass verbunde het und äins vo de Door vom Oppidum isch bi dr Durnhalle an dr Riddergass 5 gsi.[3] Au in dr Römerzit isch die spööteri Riddergass e zentrali Verkeersaadere gsi. An dr Riddergass 16 isch dört e Huus gstande, wo im spoote 2. Joorhundert n. d. Z. baut worde isch und in äim vo sine Rüüm e ghäizte Boode (hypokaustum) ghaa het.[4]
D Gass im Middelalter
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Um 1230 het mä d Stadtmuure baut, wo mä rä hüte die Inneri säit. Si het meereri Door ghaa, daas an dr Riddergass isch s Cuonos Door gsi. An säll Door erinneret hüte nume no dr Naame «By dem Kunos Thor» am Huus an dr Riddergass 33. Im 14. Joorhundert het mä witer usse e nöiji Stadtmuure baut und im Lauf vo dr Zit vor em Kunos Door e festi Brugg.[5] Us em alte Stadtgraabe isch d Strooss Dalbegraabe worde, wo d Riddergass bim Cuonos Door in en iine gloffe isch.
An dr Riddergass häi im Middelalter e Hufe Meebesseri gläbt und das gseet mä hüte no an de herrschaftlige Geböid, wo dört stöön. Dr Bischof het si Hoof an dr Riddergass 1 gha, grad am Münster. Bi dr Kapälle im Hoof vom Dombrobst isch Gricht in de Fäll abghalte worde, wenn dr Hueber in Aagläägehäite vo de Dinghööf vo dr Brobstei käi Urdäil het chönne felle und dr Dombrobst het as oobere Grichtshoof gurdäilt. Au dr Edelchnächt Bitterlin vo Eptige het im 13. Joorhundert im Eptigerhoof an dr Gass gläbt. D Köönigin Agnes vo Ungarn (öbbe 1281 - 1364) het denn si Hoof kauft und em Kloster Köönigsfälde gschänggt.[1] D Ramstäiner, wo Burgherre z Gilgebärg, z Zwinge und Laufe gsi si, häi im 14. und 15. Joorhundert in dr Stadt immer wider wichdigi gäistligi und wältligi Ämter gha, as Bürgermäister, Rootshere und Vögt und an iirem Hoof in dr Riddergass si hoochi Here z Gast gsi, wie dr Bapst Felix V. wääred em Baasler Konzil oder 1473 dr Maximilian, wo spööter sälber Kaiser worde isch, won er mit em Kaiser Friedrich III. z Baasel verbii cho isch.[6]
S Kloster Olsbärg het sit 1282 e Liigeschaft an dr Riddergass bsässe, dr Olsbärger Hoof, wo im Ärdbeebe vo 1356 stark beschädigt worde isch.[7]
D Rotbärger häi scho sid mindestens 1334/38 an dr Riddergass e Häim gha, dr Hinderi Rotbärgerhoof wo as «domus dominorum de Raperg» bezügt isch. S Huus an dr Riddergass 25 het denn de Groofe vo Thierstäi ghöört. Dr Hans Ludman vo Rotbärg, wo bis 1410 Bürgermäister gsi isch und zum Chlüngel ume Oberstzumftmäister Peter zum Ange (gstorbe 1409) ghöört het, isch vo sine Geegner gstürzt und verdriibe worde. Won er 1416 us dr Verbannig zrugg choo isch, het er d Liigeschaft an der Riddergass 25 kauft. Dr Rotbärger Hoof isch zum Baasler Sitz vo dr Familie worde. D Sofia vo Rotbärg, wo dr Burkart Zibol ghürootet und schliesslig beerbt het, isch dört ufgwaggse. Si het 1460 dr nöi gründete Uniwersidäät d Liigeschaft am Rhiisprung 11 verkauft. Hüte isch dr Rotbärger Hoof s Domizil vo La Roche & Co Banquiers.[8]
D Gass in dr Nöizit
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Dr Baasler Archidekt Samuel Werenfels (1720-1800) het e baar Geböid in dr Altstadt baut, wo zu de wichdigste Baasler Baute im 18. Joorhundert ghööre wie s Wisse und s Blaue Huus oder s Stadthuus und 1760 eben au s Huus Zum Delfin an dr Riddergass.[9] Dr Olsbärger Hoof, wo vo 1581 aa im Gerold Wachter ghöört und „Zum Leopard“ ghäisse het und 1752 vom Bandfabrikant Achilles Weiss-Ochs kauft worden isch, het woorschinlig au dr Werenfels umbaut.[7]
D Ulrichskiirche isch 1886 abbroche worde. 1975 isch an iirem Blatz an dr Riddergass 5 e Schwümm- und Durnhalle baut worde, mit zwäi Durnhalle und ere underirdische Schwümmhalle. 2012 isch si saniert worde.[10]
Bauwärk an dr Riddergass
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Huusnummere fönge am Aafang vo dr Gass am Münsterblatz aa. Die ungraade Nummere si uf dr Rhiisite.
-
Dr Bischofshoof mit em Stift
Riddergass 1 -
Dr Ramstäinerhoof
Riddergass 7-9 -
S Huus Zum Delfin
Riddergass 10 -
Zum Ulrichsgärtli (Villa vom Em. La Roche)
Riddergass 11 -
Dr Eptigerhoof
Riddergass 12 -
Dr Hoochfirstehoof
Riddergass 19 -
Dr Ridderhoof
Riddergass 20 -
S Huus zer hooche Sunne
Riddergass 21 -
Dr alt Rootbärgerhoof
Riddergass 25 -
Dr Olsbärgerhoof
Riddergass 27 -
D Dütschridderkapälle
Riddergass 29 -
Dr Vischerschi Gaarde
Riddergass 29a
Fuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ 1,0 1,1 Basel im vierzehnten Jahrhundert: Geschichte Darstellungen zur fünften saculargeier des erdbebens am S. Lucastage 1356, uusegee vo dr Historische und Antiquarische Gesellschaft zu Basel, H. Georg, 1856, Basel, S. 27
- ↑ Die ganz Aasicht vo dr Stadt Baasel vom Matthäus Merian em Eltere vo 1642.
- ↑ Die Eisenzeit in Basel (Memento vom 26. April 2016 im Internet Archive) uf archaeologie.bs.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Die römische Zeit in Basel (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) uf archaeologie.bs.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Der St.Alban-Schwibbogen uf altbasel.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Us em Nunniger Dorfbuech: «Im Banne von Gilgenberg / Nunningen unter der Herrschaft der Ramsteiner» uf nunningen.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ 7,0 7,1 Olsberger Hof (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) uf basler-bauten.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Sophie von Rotberg (Memento vom 1. Dezämber 2016 im Internet Archive) uf altbasel.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Samuel Werenfels uf dr dütsche Wikipedia, abgrüeft am 21. Januar 2014
- ↑ Turn- und Schwimmhalle Rittergasse, Sanierung Archivlink (Memento vom 4. Novämber 2013 im Internet Archive) uf hochbauamt.bs.ch, abgrüeft am 21. Januar 2014
Koordinate: 47° 33′ 18,7″ N, 7° 35′ 35,9″ O; CH1903: 611644 / 267176