Heinrich vo Nöijeburg

Dialäkt: Baseldütsch

Dr Heinrich vo Nöijeburg (* im 12. oder 13. Joorhundert; † 13. Septämber 1274) isch vo 1263 bis zu sim Dood Bischof vo Basel gsi.

Biografii

Dr Heinrich isch us em Gschlächt vo de Groofe vo Nöijeburg gsi. Sini Eltere si dr Ulrich III., Groof vo Nöijeburg († 1225), und däm si Frau Jolanthe vo Urach, e Dochder vom Egino IV., Groof vo Urach, gsi. Dr Berthold, Bischof vo Lausanne, isch si Unggle gsi und si Amtsvorgänger, dr Berthold II. vo Pfirt si Gusäng. Dr Heinrich wird zum erste Mol 1234 as Doomheer y Basel erwäänt, vo 1239 bis 1259 isch er dört Archidiakon und vo 1247/48 bis 1257 Archipresbyter. In de Joor 1246 bis 1257 isch er as Noochfolger vo sim Brueder Otto Stiftspropst z Soledurn. Er isch 1247 Choorheer z Moutier-Grandval worde und dört 1249 Brobst as Noochfolger vom Berthold vo Pfirt. 1259 isch dr Heinrich Doombrobst z Basel und 1261 het en dr Babst Urban IV. zum Koadjutor vom chranke Basler Bischof Berthold vo Pfirt ernennt. Noch em Dood vom Berthold isch s im Heinrich glunge, sich vom Domkapitel zum Bischof vo Basel lo z weele. Dr Babst het d Waal 1264 bestäätigt.

Dr Heinrich het vil gmacht, zum s bischöflige Territorium erwitere. Er het 1264 d Heerschaft z Erguel kauft, 1265 isch er Leensheer vo Olte und Waldeburg , 1271 über d Groofschaft Pfirt worde. Dr König Richard vo Cornwall het em Bischof 1262 d Heerschaft über Briisach und s elsässische Münsterdaal bestäätigt. Wil er sich im Elsass usbräitet het, het er s Bistum in Komflikt mit em Groof Rudolf vo Habsburg brocht. 1271 het sich dr Heinrich mit em Stroossburger Bischof Heinrich IV. vo Geroldseck gege de Habsburger verbündet, 1272 het er d Schutzheerschaft über Nöijeburg am Rhii chönne a sich risse. 1272 het dr Rudolf vo Habsburg aagfange, d Stadt Basel z belaagere. Won er aber am 1. Oktober 1273 zum Köönig gweelt worden isch, het d Stadt im Rudolf iiri Door ufdoo und het em ghuldiget. Dr Rudolf het 1274 dr Bischof zwunge, Briisach, Nöijeburg und Rhiifälde ans Riich abzdräte, und eso isch dr Usbau vo Basel zum ene Territorialfürstedum gschiteret.

In dr Stadt Basel het sich dr Heinrich uf d Aadelsfrakzioon vo de Psitticher gstützt, die habsburgfründlige Stärner het mä 1271 zwunge, d Stadt z verloo. Er het meerere Handwärk, under andere de Gärtner, Metzger und Wääber d Zumftfreihäit gee und dr Bürgerschaft het er e Handfesti usgstellt. 1274 het au s Chläibasel, wo dr Heinrich mit ere Muure het lo befestige, e Handfesti überchöö.

Dr Heinrich isch nit lang noch sinere Niiderlaag gegen e Rudolf am ene Schlagaafall gstorbe und mä het en in dr Martinskapälle vom Basler Münster begraabe.

Litratuur

• Markus Ries: Heinrich von Neuenburg. In: Erwin Gatz (Hrsg.): Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Duncker & Humblot, Berlin 2001, ISBN 3-428-10303-3, S. 60–61. 
• František Matouš: «Hinrich III. v. Neuenburg» in Lexikon des Mittelalters (LexMA). Band 4, Artemis & Winkler, Münche/Züri 1989, ISBN 3-7608-8904-2, Sp. 2080–2081.
• Wilhelm Vischer: Heinrich III., Bischof von Basel. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 11, Duncker & Humblot, Leipzig 1880, S. 478–480.
• Albert Bruckner: Heinrich III., Graf von Neuenburg. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 8, Duncker & Humblot, Berlin 1969, ISBN 3-428-00189-3, S. 339 f.

Weblingg

• Romain Jurot: Neuenburg, Heinrich von. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
• Heinrich von Neuenburg uf www.altbasel.ch

Fuessnoote

Vorgänger Berthold II. vo Pfirt

Bischof vo Basel 1263–1274

Nochfolger Heinrich IV. Knoderer vo Isny

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Heinrich_von_Neuenburg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.