D Baasler Handfesti

Dialäkt: Baseldütsch

D Baasler Handfesti isch e Dokumänt gsi, wo d Föidalhere vo Baasel im spoote Middelalter, d Baasler Fürstbischöf, mit em dr Bürgerschaft vo dr Stadt e Verfassig gee häi und mit ere s Mitsproochrächt. Dr Bischof Heinrich vo Nöjeburg het 1263 as erste dr Stadt d Handfesti gee, wo in dere Form bis zum Aafang vom 16. Joorhundert gültig gsi isch und bis denn vo jedem Bischof bestäätigt worde isch.

1274 het dr Heinrich kurz vor sim Dood au em Gläibaasel e Handfesti gee.

Dr Inhalt

Dr Bischof schwört in dr Handfesti, ass er sis ganze Lääbe lang dr Stadt e Bürgermäister und e Root wurd gee, wenn d Bürger das vo iim wurde verlange. E Kiiserkollegium, wo us zwäi fürstbischöflige Dienstmanne, vier Bürger, wo us em vorige Root gweelt wurde, und zwäi Doomhere bestoot, wurd iigschwoore und wurd us de Bürger, Ridder und Handwärker vo dr Stadt e Root und e Bürgermäister weele. Dr Bürgermäister müess in dr Stadt woone und döf nid scho im Joor vorhär Bürgermäister gsi si. Dr Bischof bestätigt au alli Rächt und Freihäite, bsundrigs die vo de Zümft. Er schwört no, ass er ooni dr Wille vo de Bürger käni Stüüre wurd erheebe. Dr Bischof und d Bürgerschaft verpflichde sich, enander biizstoo. D Bürger iirersits verspräche, ass si s Bistum wurde understütze sini Rächt z verdäidige und ass si käni Verschwöörige wurde aazettle.

An dere Urkunde si d Siigel vom Bischof, vom Domstift und vo dr Stadt aagmacht gsi. Si isch in dr Sprooch vom Volk abgfasst gsi und jedes Joor an de vier Fronfastdääg öffentlig vor dr Stadtgmäind uf em Bischofshoof vorglääse worde.

Gschicht

Die eltisti Urkunde, wo erhalte isch, isch die vom Bischof Johann Senn vo Münsige, wo uf e 21. Juni 1337 datiert isch. In dere wärde alli Bischöf ufzelt, wo d Handfesti vorhär beschwoore hai, bis aane zum Heinrich vo Nöijeburg, wo wie scho sini Vorgänger de Zümft iiri Ornige bestäätigt het. Dr Underschiid zu früenere Bischöf isch gsi, ass jetz dr Stadther und d Stadt sich geegesitig verpflichdet häi, was vilicht drvo chunnt, ass dr Bischof d Understützig vo dr Stadt mee brucht het as sini Vorgänger.

1506 isch d Handfesti vom letschte Bischof, wo z Baasel residiert het, vom Christoph vo Uteheim, no äinisch bestätigt worde. D Stadt het sich in dere Zit mee und mee vo iirem Stadther sälbständig gmacht, und mit dr Reformazioon isch im Fürstbischof si Macht ganz ume gsi, und er het d Stadt verloo.

Kwelle

• Christoph Friedrich Weber: «Schriftstücke in der symbolischen Kommunikation zwischen Bischof Johann von Venningen (1458-1478) und der Stadt Basel» in Jahrbuch des Instituts für Frühmittelalterforschung der Universitat Münster, Walter de Gruyter, Band 37, 2003. S.355ff.
• Fechter, D.A.: «Die politische Emancipation der Handwerker Basels und der Eintritt ihrer Zünfte in den Rath» in Archiv für schweizerische Geschichte, Band 11, 1856
• Knut Schulz: Patriziergesellschaften und Zünfte in den mittel- und oberrheinischen Bischofsstädten as PDF
• Freiburger Diözesan Archiv, Band 88, Herder Freiburg 1968, S.44