S Baasler Gellertkwardier
| Dialäkt: Baseldütsch |
Dr Gellert isch e Kwardier in dr Baasler Dalbe.
Dr Naame
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Bis ins spoote Middelalter si um d Stadt Baasel ume Wälder gstande, wo denn nodinoo abgholzt worde si. Vo doo chunnt dr Naame Göllert (Göllhart-gliechdeti Hard), wo scho im 14. Joorhundert erwäänt worde isch.[1]
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Uf em Gellert het s noch dr Roodig Fälder, Räbbärg und Obstgärte gha. Und eso isch s lang bliibe, wil s Gebiet dusse vor dr Stadtmuure gläägen isch. Au Summerhüüser het lang niemer dört welle baue, will sit em Aafang vom 14. Joorhundert au dr Galge vom Groossbaasel dört gstande isch und die vornääme Here nid näben eme Hoochgricht häi welle woone. Im Lauf vo dr Zit het mä z Baasel ufghöört, Verbrächer ufzhänke. 1819 isch in dr Stadt die letschti Hiirichdig vollzooge worde und zwar uf em Kopfabheini, wo die drei Mörder Xaver Herrmann vo Colmar, Ferdinand Deissler vo Inzlige und Jakob Föller vo Sonderach köpft worde si.[2] 1822 isch dr Galge abbroche worde und d Baan isch frei gsi, uf em Gellert Willene afo baue. Under de erste isch dr Kaufmaa Christoph Burckhardt-Bachofen (1783–1841) gsi, wo s Gellerguet in de Joor noch em Abriss vom Galge baut het, und in de Joorzäänt druf si an dr Gellertstrooss, won emol die Verurdäilte zum Galge gfüert worde si, äi Willa noch dr andere baut worde,[3][4] vili vo de Baasler Archidekte Johann Jakob Stehlin und Soon.[5] Noch em Abriss vo dr Stadtmuure in de 1860er Joor isch au dr ländlig Gellert zum ene Stadtkwardier worde, het aber si grüen Charakter bhaltet und dr Kunsthistoriker Jacob Burckhardt het d Gellertstrooss beschriibe as e via triumphalis mit änglische Cottidsch, Miniatur-Versailles und Willene-an-dr-Küste, wo vom Bäcklin inspiriert gsi, uf wite Gländ.[5] Die mäiste Geböid si im klassizistische oder im neobarocke Stiil baut. Dr Lothringerhof, wo 1954 abbroche worde isch, isch andersch gsi. Däm si Bauher, dr Banggiee Alfred Saaresyy, isch vil in dr Wält umegräist und die indischi Kultur het s em bsundrigs aadoo. Si Huus isch eso uusecho, ass d Spötter im Gellert iim s «Elifantehuus» gsäit häi.[6]
In de 1960er Joor isch s Gellertfäld überbaut worde. S Zentrum vo dr Überbauijig isch d Gellertkiirche us em Joor 1964, wo hüte dänggmolgschützt isch.[7]
Dört won emol dr Galge gstande isch, befindet sich zur Erinnerig e dreieggigi Terasse mit drei Böim an de Blätz vo de drei Galgesüüle.[8][9]
Kwelle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Der Gellert und das Gellertgut uf altbasel.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
- Rolf Brönnimann: Villen des Historismus in Basel: Ein Jahrhundert grossbürgerliche Wohnkultur, Springer-Verlag, 2013 , S. 10-14
- De Bary, Basel - Modern Housing Development (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) uf studio-basel.com, abgrüeft am 8. Juli 2015
Fuessnoote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Der Gellert und das Gellertgut (Memento vom 4. Oktober 2017 im Internet Archive) uf altbasel.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
- ↑ Richtstätte Basel uf henkermuseum.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
- ↑ Meier: z’Basel an mym Rhy: Von Fähren und Fischergalgen, Springer-Verlag, 2013, S. 40: Blick uf e Gellert vom Chläibaasel us, 1830
- ↑ Der Gellert und das Gellertgut (Memento vom 4. Oktober 2017 im Internet Archive) uf altbasel.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
- ↑ 5,0 5,1 Lionel Gossman: Basel in the Age of Burckhardt: A Study in Unseasonable Ideas, University of Chicago Press, 2002, S. 88
- ↑ Hans Bühler: Basel im Wandel / Bâle change de visage / The changing face of Basle, Springer-Verlag, 2013
- ↑ Benedikt Huber: Die Stadt des Neuen Bauens: Projekte und Theorien von Hans Schmidt, Springer-Verlag, 2013, S.75ff.
- ↑ Der Galgen auf dem Gellert (Memento vom 9. Dezämber 2019 im Internet Archive) uf altbasel.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
- ↑ Galgen Basel, auf dem Gellert uf burgenseite.ch, abgrüeft am 8. Juli 2015
