Dütschfryburger Mundarte
(Witergleitet vun Freiburgerdeutsch)
Di dütschfryburgische Mundarte, aso die Dialäkt, wu im dütschsproochige Deil vùm Kanton Fryburg gschwätzt werde, gliidre sich grob in drüü Gruppe:
- S Seislertütsch im ganze Seiseland ùn de Stadt Frybùrg.
- S Murtedütsch, wo im Seebezirk gschwätzt wird. Es ghört zum Bärndütsch.
- S Joundütsch wo nùmme z Joun gschwätzt wird, de einzig dütschsproochige Gmeind im Greyerz. Es unterscheidet sich bsùnders starch vo de andre Dütschfrybùrger Dialäkt ùn het mee mit em Dialäkt vùm Bärner Simmetal gmeinsam.
| Seislerdütsch | Mùrtedütsch | Jounerisch |
|---|---|---|
| Chees | Chääs | Chies |
| grossi | groossi | gruessi |
| lööse | lööse | lüese |
| Lann | Land | Lond |
| Miitli | Meitli | Meitli |
| Trùùm | Troum | Troum |
| Bǜm | Böim | Böüm |
Dernäbe isch in de Altstadt vo de Stadt Frybùrg e Sproochspiilart gschwätzt worde, wo mer Bolz dezue sait. S Bolz isch dur de Sproochkontakt zwüschem Dütsche ùn em Französische entstande ùn zeichnet sich dur vili Entlehnige ùn Code Switching zwüsche de Sprooche uss. Je nooch däm isch d Basissprooch deno s Dütsch oder s Französisch. Wyl di typischi Ùnterschichtekultur vo de Altstadt inzwüsche aber wyytgehend verschwùnde isch, wird au s Bolz, wo uss dänne Läbensùmständ entstande isch, hüt nümm vil gschwätzt.
Gùgg o ùnder
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Walter Henzen: Die deutsche Freiburger Mundart im Sense- und südöstlichen Seebezirk. Huber, Frauenfeld 1927 (Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik XVI).
- Rudolf Hotzenköcherle: Deutschfreiburg als Sonderfall des Südwestens. I: Rudolf Hotzenköcherle: Die Sprachlandschaften der deutschen Schweiz. Useggää vom Niklaus Bigler und em Robert Schläpfer under de Mitaarbet vom Rolf Börlin. Sauerländer, Aarau/Frankfurt a. M./Salzburg 1984 (Reihe Sprachlandschaft 1), S. 227–236.
- Pascale Schaller & Alexandra Schiesser: Freiburgerdeutsch. In: Schweizerische Akademie der Geistes- und Sozialwissenschaften (Hrsg.): Sprachen und Kulturen. Band 1. Bern 2009.
- Christian Schmutz, Walter Haas: Senslerdeutsches Wörterbuch. Paulusverlag Freiburg/Schweiz 2000.
- Karl Stucki: Die Mundart von Jaun im Kanton Freiburg. Lautlehre und Flexion. In: Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik. Band 10. Huber, Frauenfeld 1917.
