Obberwisè
| Obberwisè | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiiz |
| Kanton: | Schaffuuse (SH) |
| Bezirk: | Schlaatè |
| Gmeind: | Schlaatè |
| Poschtleitzahl: | 8226 |
| Koordinate: | 676432 / 289105 |
| Höchi: | 455 m ü. M. |
| Website: | www.schleitheim.ch |
| Charte | |
 | |
Obberwisè (amtlich: Oberwiesen) isch èn Ortsdeil vo dè Gmein Schlaatè im Kanton Schaffuusè.
Geografy[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Obberwisè isch èn Wyler, wo ca. 1,5 km weschtlich vo Schlaatè bzw. i dèselbè Dischtanz nordöschtlich vom Ortszèntrum vo Stüèlingè lyt. Obberwisè lyt diräkt am linkè Ufer vo dè Wuètè. Mit Schlaatè isch Obberwise durch è schmals Dääli im Oschtè vom Wyler vobundè, durch welles dè Schlaatemer Dorfbach nõch Weschtè uss èm Schlaatemer Dalbeggi i d Wuètè entwässerè cha. D Staatsgränz zwischè dè Schwiz un Dütschland volauft uff Höchi Obberwisè i dè Mitti vo dè Wuètè un au am Südrand vom Wyler, wo d Gränz z mitts im Schinderwald d Haaldè uè bis zum Georgs-Blatz füürt, wo s EKS è Stròmleitig obbè abbè füürt. Im Nordè ghörds linke Ufer vo dè Wuètè, wo als Nadurschutzgebièt uusgwisè isch, zu Obberwisè dezuè. D Dalflankè im Nordè vo Obberwisè wörd von èrè Högerchetti bildet, di bi Obberwisè mit èm Flüèli aafangt, sell isch èn ca. 80 m hochè Flüè am Nordoschtrand vo Obberwisè.
Vokeer[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Obberwisè lyt a dè Hauptstrõß, wo in sûdöschtlicher Richtig dè Gränzübbergang Schlaatè-Obberwisè mit dè Stadt Schaffuusè vobindèt. Selli Hauptschtrõß gildet als Volängerig vo dè dütsche Bundesschtrõß 315, um d Fèrnvobindig vo Fryburg bis Schaffuusè z vollèndè. Dè Gränzübbergang hèt nõch 1839 è wichtigi Rollè gschpillt, well diè nägschtè beidè Gränzübbergang, diè Reisebüss un dè Schwervokeer abfertigè hèn könnè, z Èrzingè im Südè bzw. Neuhuus im Nordè gsi sin, beidi öppè 17 km entfèrnt. Ènnèt vom Gränzübbergang biètet sich mit dè dütschè Bundesschtrõß 314 für dè Vokeer ab Obberwisè è diräkti un schnelli Aabinding a d Kantön Züri, Aargau un alli Kantön weschtlich devò aa. Vo 1905 bis 1964 isch Obberwisè sogar a s wältwite Schinnènetz aaghängt gsi, idèmm d Strõssèbaa Schaffuusè–Schlaatè (StSS) Obberwisè als Èndpunkt cha hèt. Ab dè Stilllegig vo derrè Ysebaa isch Obberwisè mit Schinnèersatzvokeer a dè öffentliche Vokeer abundè worrè, un zwar durch d Autobüs vom Regionalvokeer Schaffuusè (RVSH), wo früèner Autoverbindig Schaffhuuse-Schlaatei (ASS) gheissè hèt. A Aabindig vo dè StSS a diè ca. 400 m èntfèrnt volaufendi Wuètèdalbaan bim Stüèlinger Baanhof übber d Gränz durrè isch leider niè realisyrt worrè. Schlièßlich git s no èn Velowäg, wo am Weschtfuèß vom Flüèli aafangt, un unterhalb am Wybärg bis zum weschtlichè Dorfrand vo Schlaatè gòt.
Wûrtschaft[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Z Obberwisè gits zwei Induschtrybetrièb,[1] ei internationali Spedition sowiè zwei Tankschtellè. Diè ufffallend hochi Aazaal vo Tankschtellè isch nur durch dè Tanktourismus z erklärè. Früèner hèn beidi Tankschtellè übber èn Kiosk vofüègt, hüt (Stand: Juni 2014) isch nu no ein devò übrig. Ebbeso vofüègt Obberwisè no übber è Gaschthuus. Bis i d 1980er Johr isch übrigens au no s Migros-Wägeli nõch Obberwisè cho. Nit vogessè söll au dè Wybärg wörrè, dè sich a dè rächte Dalwangè vom schmalè Däli befindet, sich also diräkt öschtlich as Flüèli aaschlièßt.
Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D Obberwisè hèn bis 1530 in vollem Umfang zu dè Landgrõfschaft Stüèlingè ghört. Im Johr 1530 isch Obberwisè zämmè mit Schlaatè un Beggingè gegè Grõfèhuusè un Birchèdorf vo dè Landgrõfschaft Stüèlingè a d Stadt Schaffuusè im Uusduusch übbergangè,[2] woby mò nit druff gachtet hèt, dass für Obberwisè die nideri Juschtiz bi dè Landgrõfè vo Stüèlingè voblibbè isch, lediglich die hoch Juschtiz isch dört a d Schaffuuser gangè. Konkreet hèn d Obberwisemer un d Schlaatemer in irem unterè Dorfbach nit fischè un in irè Wälder i dè Gwann Weschterholz un Gatterholz kei Wild jagè dürfè. Diè unbefridigendi rächtlichi Situation vo dè sogenanntè Hoschtiz isch mit dè Gränzbereinigung 1839 per Staatsvotrag glöst worrè. Sitdem giltet d Mitti vo dè Wuètè vom Nordè vo dè Gmeind Schlaatè bis zum südlichè Rand vo dè ehemooligè Hoschtiz als Staatsgränz zwischè dè Schwiz un Dütschland. Vo 1839 bis öppè 1910 isch d Flussmitti bi nèm wüètigè Fluss wiè dè Wuètè, diè irè Bett dûnamisch gwäält hèt, zimli relativ gsi, èrscht ab dè Begradigung ca. 1910 isch d Mitti gnau feschtzlegè gsi. S schwizer Zollhüsle isch nõch èrè massyvè Voschybig vom Flussbett bis 1964 uff dütschem Boddè gschtandè. Èrscht è witeri Gränzkorrektur i sellem Johr hèt gsorgt, dass d Staatsgränz zwischè Dütschland un dè Schwiz widder in Wuètèmitti volauft. Im übrigè isch diè hütig Bebauig z Obberwisè èrscht ab 1872 in Form von èm Induschtry- un Gewerbegebièt entschtandè. Domòls hèt mò diè Wasserchraft vo dè Wuètè übber Kanääl für dè Betrièb von èrè Gipsmülli sowiè mechanischi un holzvoarbeitendi Betrièb sowiè ènèrè Leinèschpinnerei gnutzt. Letschteri isch 1918 gschlossè worrè. Usserdèmm isch Obberwisè Standort vom Uusbildigszèntrum für Zivilschutz un èm Füèrinschpektorat vom Kanton Schaffuusè.[3]
Sehenswürdigkeitè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Diè gröscht Sehenswürdigkeit vo Obberwisè isch es Gipsmuseum[4], wo in èm uffgäbenè Gipsbärgwärch unter m Flüèli ygrichtet worrè isch. S Flüèli sèlbscht isch èn idealè Uusichtspunkt uff s Wuètè-Dalbeggi vo Stüèlingè.
Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Obberwise – Sammlig vo MultimediadateieReferènzè un Quèllè[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- ↑ Oberwiesen (Memento vom 8. März 2016 im Internet Archive) Historisches Lexikon vo dè Schwiz
- ↑ grafenhausen.de: Geschichte (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) . Abgruefe am 21. Juli 2012
- ↑ Zivilschutz-Uusbildigszèntrum Obberwisè. Archiviert vom Original am 7. März 2016; abgruefen am 12. Juni 2014.
- ↑ Archivierte Kopie (Memento vom 8. Augschte 2014 im Internet Archive) Gipsmuseum z Obberwisè