Veszprém

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Dä Artikel behandelt s Komitat Veszprém. Zu de glychnamige ungarische Stadt lüeg Veszprém (Stadt).


Veszprém
Komitatssitz Veszprém
Flächi 4'612,59 km² (9. Platz)
Ywohnerzahl 361'620 Ywohner (2008, 12. Platz)
Bevölkerigsdichti 78,4 Ywohner pro km²
Dialekt Transdanubisch (dunántúli)
ISO-3166-2-Abchürzig HU-VE

Veszprém (Ussproch: [ˈvɛspreːm], uff Dütsch Wesprim oder älter au Wißbrunn) isch e Komitat z Transdanubie im Weste vo Ungarn. Es gränzt im Norde an Győr-Moson-Sopron und Komárom-Esztergom, im Oste an Fejér, im Süde an Somogy und de Balaton (Blattesee) und im Weste an Vas und Zala. Vo de Größi her isch's für e ungarischs Komitat durchschnittlig. Es setzt sich uss drei Landschafte zämme: em südlige Deil vo de Chleine Ungarische Diefebeni, im Bakony-Gebirge und em Umland vom Balaton. De Komitatssitz isch Veszprém.

Geografy[ändere | Quälltäxt bearbeite]

De mittler Deil vom Komitat stellt s Bakony-Gebirge dar, im Süde isch s Ufer vom Balaton. Im nördlige Deil devo litt di Chleini Ungarischi Diefebeni, wo uss Flachland bstoht. De höchst Punkt vom Komitat isch de Kőris-Berg (709 m). S Chlima vo Veszprém isch usgliche. An Bodeschätz chömme Basat, Chalchstei, Dolomit und Mergel vor. Im Bakony-Gebirge werre zur Energygwinnig Wasserchraftwerk bedrybe.

S wichtigst Gwässer vom Komitat Veszprém isch de Balaton.

Gschicht[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Im Lauf vo de Zit hän sich d'Gränze vom Komitat mehreri Mol verändert. In de 1950er-Johr, also zu de Zit vo de Komitatsreform, hän au Siófok und e Deil vo Tolna dezüeghört, während s Balaton-Ufer westlig vo Káptalanfüred nit Deil devo gsi isch. Di gröschti Usdehnig hät Veszprém in de 1970er-Johr erreicht, wo au Keszthely (hütt im Komitat Zala) dezüeghört hät. Ab 1992 sin mehreri Mol Gmeinde im Norde und Nordweste abdrännt und an Győr-Moson-Sopron agschlosse worre; di meiste vo-n-ne sin wirtschaftlig unentwickelt gsi.

Sälli Gmeinde sin gsi:

  • Csikvánd, Gyarmat, Szerecseny (1. Januar 1992)
  • Lázi, Bakonypéterd (20. Juni 1999)
  • Fenyőfő, Bakonygyirót, Bakonyszentlászló, Románd, Sikátor, Veszprémvarsány (10. Oktober 2002)

Wirtschaft[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di gröschte Veszprémer Undernämme noch Erdrag sin 2006 gsi (in Chlammere de Blatz uff de Rangliste für ganz Ungarn):

1. Continental Teves Magyarország Kft. (42), 2. Nitrogénművek Zrt. (93), 3. Poppe & Potthoff Hungária Bt. (141).

Industry[ändere | Quälltäxt bearbeite]

In de 80er-Johr isch vor allem Brunkohle abbaut worre, denäbe au Bauxit. In de Bergwärk isch Mangan abbaut worre. Durch em Komitat sy Rychdum an Chohle hän z Intona und z Ajka Wärmchraftwärk chönne bedrybe werre; säll z Intona wird aber nümmi verwändet. Zudem isch Aluminium abbaut worre.

Bis hütt isch di chemischi Industry wichtig; si isch vor allem z Pétfürdő, z Peremarton und z Balatonfűzfő z finde, wo chünschtige Dünger und Pflanzeschutzmittel hergstellt werre.

Witeri Industrygieter sin Möbel, Hushaltsmaschine und Baubrodukt.

Bergbau[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Komitat isch rych an Bodeschätz und sällewäg eine vo de wichtigste ungarische Rohstofflyferante. Es isch s einzig Gebiet vom Land, wo Manganerz abbaut wird; mit sällem nimmt's au europawit eine vo de erschte Blätz y. Zudem wird e beachtlige Deil vo de Energy, wo mer z Ungarn verbrucht, mit de Veszprémer Brunkohle hergstellt. Im Bakony-Gebirge wird au e beachtlige Adeil vom Drinkwasser broduziert.

Landwirtschaft[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S Chlima vom Ufer vom Balaton und de Däler drum umme macht in säller Region de Abau vo Wy und Wydrube möglig. Ansunschte isch de Bode aber im Allgemeine nit für d'Landwirtschaft geignet; numme im Norde, wo d'Landschaft zu de Chleine Ungarische Diefebeni übergoht, wird de Bode defür gnutzt.

Ungarndütschi Ortsnäme[ändere | Quälltäxt bearbeite]

  • Ajka – Eikau
  • Ajkarendek – Rendek, Eikaureindel
  • Aka – Acker
  • Ácsteszér – Tessier
  • Balatoncsicsó – Tschitscha
  • Bakonygyepes – Jepschi(ng)
  • Bakonygyirót – Jierot, Gerisdorf
  • Bakonyjákó – Jaka, Jakau
  • Bakonykoppány – Koppan, Koppern
  • Bakonynána – Nana, Nannau
  • Bakonyoszlop – Oßlop, Oßlipp
  • Bakonypéterd – Peter, Petersdorf
  • Bakonypölöske – Peretschke, Peroldsdorf
  • Bakonysárkány – Schargan
  • Bakonyszentiván – Sankt-Iwan, Santiwan
  • Bakonyszentkirály – Sengral, Deutschkönigsdorf
  • Bakonyszentlászló – Laßldorf
  • Bakonyszombathely – Deutschmarkt
  • Bakonyszücs – Sitsch
  • Balatoncsicsó – Schitzenhofen
  • Bánd – Banda, Bandau
  • Barnag/Barnig
  • Béb – Bib, Wip
  • Csehbánya – Böhmischhütten
  • Döbrönte – Dewerente,
  • Dewrenten
  • Farkasgyepü – Wirtshäusl
  • Fenyőfő – Fenjefeh, Fichtenhöh
  • Gyulafirátót – Ratot
  • Herend – Herend, Herrendorf
  • Hárskút – Haschad-Jitjankut, Lindenbrunn
  • Iharkút – Ahornbrunn
  • Kishidegkút – Kleinhidikut
  • Kislőd – Kischludt
  • Lókút – Roßbrunn, Lokut
  • Magyarpolány – Polan
  • Márkó – Marka, Markusdorf
  • Nagyesztergár – Großestegai, Großestergar
  • Nagyhidegkút – Großhidikut
  • Nagytevel – Deutschtewel
  • Nagyvázsony – Großvaschon
  • Németbánya – Deutschhütten
  • Olaszfalu – Wallendorf, Olasfu
  • Pápa – Papa, Poppa
  • Pénzesgyőr
  • Porva – Porwa
  • Pula – Pula, Pulau
  • Románd – Romand, Romansdorf
  • Szentgál – Sengall, St. – Gall
  • Szentjakabfa – Jakepfa
  • Tósokberénd – Duschigwehrend
  • Tótvázsony – Totwaschon
  • Urkút – Urbrunn
  • Városlőd – Waschludt
  • Veszprém – Wesprim, Weißbrunn
  • Veszprémfajsz – Faist
  • Vöröstó – Wereschthul, Wehrstuhl
  • Zirc – Sirtz

Extärni Site[ändere | Quälltäxt bearbeite]

 Commons: Komitat Veszprém – Sammlig vo Multimediadateie


Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Veszprém_megye“ vu de ungarische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.