Zum Inhalt springen

Gurmus

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Gurmus
Wappe vo Gurmus
Wappe vo Gurmus
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Friburg (FR)
Bezirk: See/Lacw
BFS-Nr.: 2262i1f3f4
Poschtleitzahl: 3212
Koordinate: 579676 / 193522Koordinate: 46° 53′ 33″ N, 7° 10′ 19″ O; CH1903: 579676 / 193522
Höchi: 542 m ü. M.
Flächi: 17,21 km²
Iiwohner: 4524 (31. Dezämber 2022)[1]
Website: www.gurmels.ch
Charte
Charte vo GurmusMurtenseeNeuenburgerseeSchiffenenseeWohlenseeGurmelsKanton BernKanton BernKanton BernKanton NeuenburgKanton WaadtKanton WaadtBroyebezirkSaanebezirkSensebezirkCourgevauxCourtepinCressier FRFräschelsGalmizGempenachGrengGurmelsKerzersKleinbösingenLurtigenMeyriezMisery-CourtionMont-VullyMuntelierMurtenMurtenMurtenRied bei KerzersStaatswald GalmUlmiz
Charte vo Gurmus
www

Gurmus oder Gurmuz (französisch Cormondes, Patois Kormondè/?, amtl. Gurmels) isch a Teil vam Schwyzer Kanton Fryburg, gnau gsiit isch Gurmus a politischi Gmiin im Seebezirk (franzöösisch District du Lac), im Gebiet va Dütschfryburg.

Gurmus lyt ùf 542 m ü. M., 6 Kilometer südöschtlich vam Bezirkshùùptort Mùùrte südlich va de Bibere. Zue de Gmiin ghööre ds Doorf Gurmus mit Düreberg ù Monterschu, Guschlemuet mit Grossguschlemuet ù Chlynguschlemuet, Liebistorf ù Wallebuch. Va de Gmiinflechi si 71 Prozent landwirtschaftlichi Flechi, 20 Prozent Waud u 8 Prozent Sidligsflechi.[2]

D Nachpuurgmiine va Gùrmùs si Chliibösige, Düdinge, Courtepin, Cressier, Murte, Uumiz ù ds Gebiet Staatswald Galm im Kanton Fryybùrg ù Loupe, ù de na Chriechwiu ù Ferebaum im Kanton Bärn.

Gurmus (d Pfarry) het mengs hundert Jahr zu de Alte Landschaft va Fryburg kört. 1848 na de nüüe Organisation va de Schwyz het o de Staat Fryburg sich nüüi Strukture gä. I däm Zämehang isch di Alti Landschaft ufglöst cho u demit isch Gurmus im nüe Bezirk See zuetöut cho.

D Bevöukerung va Gurmus redt e Varianta vam Fryburgerdütsch. So isch Gmiin Gurmus gäge ire Wille im Seebezirk zuetöut cho. D Region Gurmus het i der damalige Zyt giing umhi probiert zum Seisebezirk z cho, will ali Verbindige uber Jahrunderte zu de Dörfer im Seisebezirk eng zäme gwachse u ser guet gsi si.

Nume so näbebi: de gröschti Tüu va de Pfarri Gurmus het zwüsche 1803 u 1848 zum Dütsche Bezirk kört mit de Stadt Fryburg als Houptort.

D Gmiin Gurmus bestiid hüt (2006) us de Dörfer Cordast, Gurmus, Guschlemuet, Chligurmus, Liebischtorf, Monterschu u Wallebuch.

De Name Gurmus chunnt urschprünglech us em frankorpovänzalische Cormunt, was uf Dütsch so vüu hisst wi "Der Hof va Mundi". Mit de Zit het mu de Cormunt agfange Gurmuols u später Gurmus z säge.[3]

Quela: Bundesamt für Statistik, 2005

Jaar 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920
Yywoner 1445 1548 1598 1575 1570 1655 1703 1733
Jaar 1930 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Yywoner 1745 1826 1909 1936 1981 2100 2570 3311

De Uusländeraateel isch 2010 bi 6,7 Prozente gläge.

59 Prozent va de Yywoner si im Jaar 2000 römisch-katholisch gsii, 31 Prozent evangelisch-reformiert.

Spraach und Tialäkt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bi de Vouchszelig 2000 hii va de 3311 Yywoner 93 Prozent Tüütsch aus Hùùptspraach aaggää, füüf Prozent Franzöösisch ù zwöehalb Prozent anderi Spraache.

De Tialäkt va Gùrmùs stììt zwüsche dem Seislertüütsch ùn em Bäärntüütsch, ghöört aber zum Hööjschtalemannisch.

De Gmiinrat vo Gurmus setzt sich us dene Lüüt zäme (Stand 2017): Daniel Riedo (Amman), Jean-Marc Sciboz, Pascal Aeby, Manfred Bäriswyl, Thomas Fontana, Beat Meuwly u Markus Wüstefeld.

 Commons: Gurmels – Sammlig vo Multimediadateie
  1. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
  2. Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden
  3. De aut-Vizeamman Odilo Bürgy het gseit, Cormunt chämi us em Latinische "cors mundis" und bedüti z "Härz va de Wäut".